ინდოეთი

ქიანა ობჟათე აზიას

ინდოეთი (ბენგ. ভারত, ინგლ. India), ედომუშამი ოფიციალური ჯოხოდვალა — ინდოეთიშ რესპუბლიკა - (ბენგ. ভারতীয় প্রজাতন্ত্র, ინგლ. Republic of India) — სახენწჷფო ობჟათე აზიას. ქიანაშ მახორობა — 1,22 მილიარდ ადამიერშე უმოსი (2010), ტერიტორია — 3 287 263 კმ², ჟირხოლო მუნაჩემეფით, ობჟათე აზიაშ უდიდაშ სახენწჷფოს წჷმმარინუანს. მოსოფელს მაჟირა აბანს იკენს მახორობაშ მუდანობათ დო მოსოფელს მაშკვითა რე ტერიტორიაშ მეჯინათ. ნანანოღა — ნიუ-დელი. სახენწჷფო ნინეფი — ჰინდი დო ინგლისური.

ინდოეთიშ რესპუბლიკა
भारत गणराज्य
Bhārat Ganarājya
Republic of India
ინდოეთი
ინდოეთიშ
შილა
დევიზი: ჭეშიმარიტება იმორძგუანს
(satyamēva jayatē)
ჰიმნი: 


ინდოეთიშ ორენი
ნანანოღანიუ-დელი

28°36′ ოორ. გ. 77°12′ ელ. გ. / 

უკაბეტაში ნოღა მუმბაი, დელი, ბანგალორი, ჩენაი, კოლკატა
ოფიციალური ნინა(ეფი) ჰინდი, ინგლისური
დო ხოლო 21 ნინა
თარობა ფედერაციული საპარლამენტო რესპუბლიკა
 -  პრეზიდენტი რამ ნათ კოვინდი
 -  პრ.-მინისტრი ნარენდრა მოდი
ფართობი
 -  გვალო 3,287,590 კმ2 (7-ა)
 -  წყარი (%) 9.56
მახორობა
 -  2011 ფასებათ 1 220 800 359[1] (2-ა)
 -   census 1,027,015,248 
 -  მეჭედალა 329 ად/კმ2 (31-ა)
ედპ (ჸუპ) 2011 ფასებათ
 -  გვალო $4.469 ტრილიონი (3-ა)
 -  ართ მახორუშე $3,703 (129-ა)
აგი (2011) 0.547 (ოშქაშე) (134-ა)
ვალუტა ინდური რუპია (INR)
ბორჯიშ ორტყაფუ UTC +5:30სთ.
 -  ზარხულიშ (DST) +5:30სთ. (UTC)
ქიანაშ კოდი IND
Internet TLD .in
ოტელეფონე კოდი +91

ფედერაციული, საპარლამენტო რესპუბლიკა. პრემიერ-მინისტრი — ნარენდრა მოდი, პრეზიდენტი — პრანაბ მუხერჯი. ქიანა ირთუ 29 შტატო დო 7 მორსხუე ტერიტორიათ.

ინდოეთის ბჟადალშე უხურგანს პაკისტანი, ოორუე-ბჟაეიოლშე - ჩინეთიშ ოკათე რესპუბლიკა, ნეპალი დო ბჰუტანი, ბჟაეიოლშე - ბანგლადეში დო მიანმარი. თეშ მოხ, ინდოეთის ოზუღე ხურგეფი უღუ ობჟათე-ბჟადალშე მალდივეფწკჷმა, ობჟათეშე - შრი-ლანკაწკჷმა დო ობჟათე-ბჟაეიოლშე - ინდონეზიაწკჷმა[2]. შტატი ჯამუ დო ქაშმირს, ოდებელ ტერიტორიას, ხურგა უღჷ ავღანეთწკჷმა[3].

ჯოხოდვალარედაქტირაფა

  • ოფიციალურო: ინდოეთიშ რესპუბლიკა.
  • ოდაბადურო ჰინ.:ভারতীয় প্রজাতন্ত্র
    Bhārat Ganarājya (ტრანსკრ.:ბჰარატ განარაჯი)
  • ინგლისურო — Republic of India

ისტორიარედაქტირაფა

ქუაშ ხანარედაქტირაფა

ბჰიმბეტკიშ ფაქვაშ კიდალაშ ხანტუალა

ნარმადაშ ლეხერს, ჰატნორს გოთინილო გილმალი ადამიერიშ ჰომო ერექტუსიშ ნოსქილედიშ მეგორაფა ოძირანს, ინდოეთიშ ტერიტორიას დოხორაფაქ მოხვადჷ, უკიდაშ შვანს, შქა პლეისტოცენიშ ეპოქას, დოხოლაფირო 500 000 - 200 000 წანაშ კინოხ. დოხოლაფირო 30 000 წანაშ კინოხ ინდოეთიშ სუბკონტინენტის მეზოლითიშ ხანაქ დიჭყჷ, ნამუთ დოხოლაფირო იგინძორუ 25 000 წანაშ გოძვენას. საზოგადოთ, მეღებული რე, ნამჷ-და თეხანურ ადამიერეფქ სუბკონტინენტის დიხორეს ეკონია გოჸინჩაფაშ პერიოდიშ ბოლოს ვარდა დოხოლაფირო 12 000 წანაშ კინოხ. მაართა რჩქინელი იროიანი დოხორუეფი 9 000 წანაშ კინოხ მადჰია-პრადეშიშ შტატის, ბჰიმბეტკაშ ტერიტორიას გიჭყჷ. ნეოლითური კულტურაშ არძაშე ორდოშიანი ნოქური, რადიოკარბონული ანალიზიშ მეჯინათ, მერსხილიე VIII ვითოშწანურაშ ოშქაშე ხანეფწკჷმა ჩქ. ეკ.-შახ დო ნაძირეფუ რე გუჯარათიშ შტატის კამბეიშ ჸუჯიწკჷმა. ნეოლითური კულტურაშ მინუშეფი, ნამუთ ითარიღებუაფუ ჩქ. ეკ.-შახ VII ვითოშწანურათ მეგორელი რდჷ, თაშნეშე, ალმახანური პაკისტანიშ ბელუჯისტანიშ პროვინციას მერგარჰიშ გჷთაბიჯალს. გვიანი ნეოლითური ხანიშ კულტურეფი გოპეულერი რდჷ წყარმალუ ინდიშ ლეხერს ჯვ. წ. 6 - 2 ვითოშწანურას ჩქ. ეკ.-შახ დო ობჟათე ინდოეთის ჯვ. წ. 2800-1200 წანეფიშ შქა პერიოდის. ისტორიულ რეგიონს იდვალუაფუ ობჟათე აზიაშ მუსხირენ უჯვეშაში ნოხორუ დო ნძალიერი ცივილიზაცია.

ადრეპალეოლითურ პერიოდწკჷმა მერსხილი უჯვეშაში აკანეფიშ არქეოლოგიური გონთხორუეფიშ შედეგო მეგორაფილიე პაკისტანს წყარმალუ სოანიშ ლეხერს. მაართა ოფუტე ტიპიშ დოხორუეფქ გორჩქინდჷ მერგარჰის ნეოლითიშ ეპოქას, დო მაართა ონოღე ტიპიშ დოხორუეფქ - წყარმალუ ინდიშ ლეხერს, ნამუშეთ არძაშე უმოსი შანულამი რე მოჰენჯო-დარო დო ჰარაპა.

ბრინჯაოშ ხანარედაქტირაფა

პაკისტანიშ რუკა თარი ისტორიული აკანეფით

ბრინჯაოშ ხანა ინდოეთიშ სუბკონტინენტის ჩქ. ეკ.-შახ 3300 წანაშ კინოხ წყარმალუ ინდიშ ლეხერს ცივილიზაციეფიშ აკოქიმინაფათ დიჭყჷ. თე პერიოდიშ თარ დუმახასიათაფალ თვისებას წჷმარინუანს მეტალურგიაშ მაღალი გოვითარაფა - ლინჯიშ, ბრინჯაოშ, ტყვიაშ დო კალაშ ნდღულაფა. ინდური ცივილიზაციეფიშ გოპეულუა ჩქ. ეკ.-შახ 2600-1900 წანეფიშ შქა პერიოდის უხვადუ. თე პერიოდის ინდოეთიშ სუბკონტინენტის დითმირსხუაფუ ნოღეფი დო იჭყაფუ გრანდიოზული აკოგაფუეფი. თე უჯვეშაში ცივილიზაციაქ გჷმიქიმინუ წყარმალუ ინდიშ ლეხერს დო გიფაჩუ წყარმალუ გჰაგჰრა-ჰაკრაშ ლეხერს (თე წყარმალუ, მიარე მენცარიშენი გომანგაფილიე ვედურ წყარმალუ სარასვატწკჷმა), განგიშ დო ჯამუნაშ შქაწყარმალონას, გუჯარათის დო ოორუე ავღანეთის. ინდური ცივილიზაციაშ გონშხვავაფილი მუშობურობეფს წჷმარინუანს ანგურათ აკნაგეფუ ნოღეფი მაღალგოვითარაფილი საკანალიზაციო სისტემათ დო მიარესართულებამი ჸუდეეფით. უმანგარაში ონოღე ცენტრეფი რდჷ ჰარაპა დო მოჰენჯო-დარო, დჰოლავირა, ლოტჰალი, კალიბანგა დო შხვ. წყარმალუ სარასვატიშ ესქირაფაშ და წყარმალუ ინდიშ კალაპოტიშ თირუას შედეგო დიდი გეოლოგიური დო კლიმატური თირაფეფქ მაჸუნჷ, ნამუქჷთ რეგიონს ტყალეფიშ ნქირაფა და გოტიოზაფა გიმიწუ. თე ფაქტორქ ინდური ცივილიზაციეფიშ დაღამაკებაშ დო ნქარუაშ მიზეზო გჷნირთჷ.

რკინაშ ხანარედაქტირაფა

  • ვედური ცივილიზაცია

ვედური კულტურა ინდურ-არიული კულტურაშ ნორთი რე, ნამუთ იასოცირებუაფუ ვედეფწკჷმა - ვედურ სანსკრიტშა აკოხანდილი ინდუიზმიშ წიმინდე ჭარილებწკჷმა. მენცარობას მეღებული თოლოზირუეთ ვედური ცივილიზაცია არსებენდჷ ჯვ, წ. II ვითოშწანურაშ შქა ხანეფშე I ვითოშწანურაშ შქა ხანეფშახ. თე თარიღი ოდებელი რე კანკალე ინდოარი დო ბჟადალარი ისტორიკოსიშ დო მენცარშოთ, ნამუთ ვედური პერიოდიშ დაჭყაფუთ მითმირჩქინანა ჯვ. წ. IV ვითოშწანურას დო ინდურ ცივილიზაციას უმანგუანა ვედურს. სწორას ვედურ პერიოდის გჷმიქიმინუ ინდური კულტურაქ, ნინაქ დო რელიგიაქ. ვედური პერიოდიშ მაართა 500 წანა (ჯვ.წ.1500-1000 წანეფი) უხვადუ ინდოეთიშ ბრინჯაოშ ხანას, დო ეკონია 500 წანა (ჯვ. წ. 1000-500 წანეფს) რკინაშ ხანას. XIX ოშწანურას, ევროპალი კოლონიზატორეფქ წჷმარინუეს ინდოეთიშ არიული დოკაფაშ თეორია, ნამუშ მეჯინათ, ჩქ. ეკ.-შახ II ვითოშწანურაშ დაჭყაფუს ინდოეთიშ სუბკონტინენტიქ ქემშაჸუნ გეგია არიული ტომეფიშ ართბორჯული მასიური დოკაფას, ნამუეფქჷთ მუწკჷმა ართო ქჷმიღეს ვედური კულტურა. მარა, ეკონია არქეოლოგიურ მუნაჩემეფქ დო ლინგვისტურ რკუალაქ თე ჰიპოთეზა იუარუ. თიშ მანგიორო მენცარეფქ წჷმარინუეს "ინდოარიული მიგრაციაშ" შხვადოშხვა თეორია. თე თორიაშ მათხილარეფიშ მეჯინათ, ინდო-არიული ტომეფი იხორუდეს ინდოეთიშ სუბკონტინენტიშ ოორუე-ბჟადალი რეგიონეფს ჯვ. წ. II ვითოშწანურაშ დაჭყაფუს დო ასიმილაცია გჷნიცადეს აბანობური მახორობაწკჷმა, თინეფს გჷნოჩეს მუნეფიშ ნინა დო ვედური კულტურა. შხვა მოსაზრაფათ, ინდოეთიშე ულაშ თეორიაშ ალმაჸვენჯეფი ამტკიცენა, ნამჷ-და არიალეფი დუდმაართაშე რდეს ინდოეთიშ სუბკონტინენტიშ ძვეშიშე ძვეში მახორობა დო რანწკი მიგრაციეფიშ შედეგო მოგვიანაფათ ქჷდიხორეს თიშ ფარგალეფს გალე. თიშ უკული, მუთ ჩქ. ეკ.-შახ II ვითოშწანურას ჰარაპაშ ურბანული ცივილიზაციაქ მიდართ დაღამაკებაშან, ჭიეჭიეთ უმოსი შანულამი როლიშ ლაჸაფი ქიდიჭყჷ დიხაშხანდუაქ, დო ორგანიზაციულ-ჯარალობური სტრუქტურას - კასტეფო დორთუალაქ. ჩქ. ეკ.-შახ X ოშწანურას ინდოეთიშ ოორუე-ბჟადალი ნორთის ქიდიჭყჷ რკინაშ ხანაქ. თე პერიოდის მენცარეფი მეურსხუანა „ატჰარვა ვედიშ“ აკოქიმინუას. თენა რე მაართა ჯვეშინდური ტექსტი, ნამუსჷთ შინელი რე რკინა. იკოროცხუ, ნამჷ-და თე გვიან ვედურ პერიოდიშოთ მოხვადჷ მიარემუდანობაშ მორჩილი სათაროეფიშ თ. გ. მაჰაჯანაპადეფიშ გჷმოქიმინუაქ. კინე თე პერიოდით ათარიღენა მენცარეფი ჯვეში ინდური ეპიკური პოეზიაშ ქილინჯეფს „მაჰაბჰარატას“ დო „რამაიანას“.

  • მაჰაჯანაპადეფი

ვედური პერიოდიშ ბოლოს ინდოეთიშ სუბკონტინენტის რანწკი მორჩილი ომაფეეფქ დო ნოღა-სახენწჷფოეფქ გორჩქინდჷ, ნამუშეთ ბრელი მოშინაფილი რე ჯვ. წ. მა-10 ოშწანურაშ უკულიანი პერიოდით დოთარიღაფილ ვედურ დო ადრეინდურ ლიტერატურას.კინე თე ბორჯის, ადეიანი ნოღა-სახენწჷფოეფი მითმიშინუაფუდჷ ჯანაპადეფო. ჯანაპადეფიშ მახორობაშ დიდ ნორთის აკმადგინანდჷ დაღარას გოვითარაფილი პოლიტიკური დო სოციალური სტრუქტურაშ მაღვენჯი ტომეფი. ბრაჰმანული თეორიაშ მეჯინათ, მუჭოთ ჩქუ, ბუდაშ პერიოდიშ ჯარალუას ვაუღუდჷ კასტური სისტემა. თინა წჷმარინუანდჷ დაღარას სტრუქტურირაფილ ჯარალუას, სოდეთ ვაარსებენდჷ სრულფასუამი მონარქია. ხოლო უმოსი, თინა გჷდჷ ოლიგარქიას ვარდა კანკალე ფორმათ, რესპუბლიკას.

ბუდაშ ბერძენულ-ბუდისტური სტატუეტი I-IIო.ო. განდჰარა

ჩქ. ეკ.-შახ მა-5 ოშწანურას გჷმიქიმინჷ 16 ომაფექ ვარდა „რესპუბლიკაქ“ რჩქინელი მაჰაჯანაპადეფო - ქაში, ქოსალა, ანგა, მაგადჰა, ვრიჯი, მალა, ჩედი, ვამშა, კურუ, პანჩალა, მატსია, შურასენა, ასსაკა, ავანტი, განდჰარა და კამბოჯა. თენეფი იდვალუაფუდეს ინდ-განგიშ რზენს, ალმახანური ავღანეთიშე მაჰარაშტრაშახ დო ბჟადალი ბენგალიშახ. თე პერიოდის იჭყაფუ ინდური ცივილიზაციაშ უკული მაჟირა ნძალიერი ურბანიზაციაშ პერიოდი. სუბკონტინენტიშ დოსქილადირ ნორთის, მუჭოთ ჩქუ, არსებენდჷ მიარე შხვა მორჩილი სახენწჷფობური გჷმნაქიმინეფი, ნამუთშენი ჩინებეფი მუთმოფხვადუნა ლიტერატურას. კანკალე თინეფშე ომაფე ხეშუულება გჷნმიშჷ სანცხვარებელობათ, კანკალეს - კინე მუნეფი გჷშმაგორუნდეს მუნეფიშ მამართვალეფს...მახორობაშ ჟინფენეფიშ თარი ორაგადე ნინა რდჷ სანსკრიტი, დაბალი სოციალური ფენეფი, ოორუე ინდოეთის ართიანწკჷმა გონშხვავაფილ ბანობურ დიალექტეფშა თ.გ. პრაკრიტშა რაგადანდჷ. ჩქ. ეკ.-შახ მა-5 ოშწანურას ე.ი. ბუდაშ დაბადებაშ მომენტიშო 16 ომაფეშე მიარექ აკიართიანეს დდო გჷმოქიმინეს ოთხი ელაზჷმაფათ შხუ გოართოიანაფა - ვატსა, ავანტი, ქოშალა დო მაგადჰა.

თიმ პერიოდიშ რელიგიურ პრაქტიკას თარი რდჷ ბრაჰმანეფიშენი შესრულაფირი რთული ვედური რიტუალეფი. იკოროცხუ, ნამჷ-და ზუსტას თე პერიოდის, ჯვ. წ. მა-VII - მა-V ოშწანურეფს იჭარჷ უპანიშადეფქ - გვიანი ვედური პერიოდიშ რელიგიურ-ფილოსოფიური ტექსტეფი. უპანიშადეფქ უდიდაში გოლინა იღვენუ ინდური ფილოსოფიაშ ფორმირაფას დო დახე ართობურო გჷმოქიმინელი ბუდიზმიქ დო ჯაინიზმიქ, მუნეფიშ დუდით გონსახიერეს თე პერიოდიშ აზრობუაშ ორქოშ ხანა. ჩქ.წ. ეკ-შახ 537წ. სიდჰართა გაუტამაქ „ გონსხივოსნებას“ მიოჭირინუ დო ბუდათგჷნირთჷ - „ზიარაფილი“ . ბუდიზმიშ დო ჯაინიზმიშ დოქტრინეფს აქცენტირაფილი რდჷ ასკეტიზმი დო იფაჩუდჷ პრაკრიტიშ ნინეფშა, მუთ ფართო მასეფშა გოლინაშ ღვენჯობას ონინალუდჷ.თინეფქუდიდაში გოლინა იღვენუეს ინდურ ტრადიციულ რელიგიურ პრაქტიკას. კერზოთ, ვეგეტარიანელობას, ჩხოლარეფიშ ჸვილუაშ გოხურგუას დო თ. უ. კინე თე ბორჯის, ჯაინიზმიშ გეოგრაფიული გოლინა იკენდჷ ხვალე ინდოეთის, ბუდისტ ბერეფქ ბუდაშ გურაფა გოფაჩეს ტიბეტის, შრი-ლანკას, ცენტრალურ, ბჟაეიოლი დ ობჟათე-ბჟაეიოლ აზიას.

სპარსული დო ბერძენული გოლინეფირედაქტირაფა

ალექსანდრე მაკედონარიშ ეჭოფუეფი ოორუე ინდოეთშახ დო ალმახანური პაკისტანშახ.

ჩქ. ეკ.-შახ 520წ. სპარსეთიშ მაფა დარიოს Iაშ მართუალაშ ბორჯის ინდოეთიშ სუბკონტინენტიშ ოორუე-ბჟადალი ნორთი (ასეიანი ბჟაეიოლი ავღანეთი დო პაკისტანი) ეჭოფილქ იჸუ სპარსეთიშ აქემენიდური იმპერიაშენი. სპარსელეფიშ პატჷნალა ბატონობა თაქ გეჸვენჯი ჟირი ოშწანურაშ გოძვენას იგინძორებუდჷ. ჩქ. ეკ.-შახ 334წ. ალექსანდრე მაკედონარქ, გეჭოფუ მორჩილი აზია დო აქემენიდეფიშ იმპერია, ქიმიოჭირინუ ინდოეთიშ სუბკონტინენტიშ ოორუე-ბჟადალი ხურგეფს. თიქ გიმორძგუ აბანობური რაჯაწკჷმა, მაფა პორწკჷმა დო გეჭოფუ პენჯაბიშ დიდი ნორთი, მარა ალექსანდრეშ მალჷმორეფქ უცბას ვარია გაცხადეს წიმი ულაშე დო წყარმალუ ბიასიშ გჷნოჭკირწკჷმა, თექ სოდეთ ალმახანას ნოღა ჯალანდჰარი იდვალუაფუ.

მაგადჰაშ იმპერიარედაქტირაფა

ვითაამშვი მაჰაჯანაპადიშ შქას არძაშე შანულამი რდჷ მაგადჰა, ნამუსჷთ ოსტორიაშ ედომუშამი გოძვენას მართუნდეს შხვადოშხვა საგვარეულო დინასტიეფი. მაგადჰაშ დუმარსხუაფალი რდჷ ჯვ. წ. 684 წ. ჰარიანტაშ დინასტია. თიში ნანანოღა რდჷ - რაჯაგრიჰა, ნამუსჷთ მოგვიანაფათ გიადჷ პატალიპუტრა (ასეიანი პატნა). მოგვიანაფათ მართუალაშა ქჷმორთ შიშუნაგიშ დინასტიაქ, ნამუთ ჯვ. წ. 424 წ. ნანდაშ დინასტიაქ დოთირუ. მაგადჰაშ ომაფექ არძაშე უმოსი შანულამი ტერიტორიულ დო ეკონომიკურ გოპეულუას მიოჭირინუ მაურიეფიშ დინასტიაშ პერიოდის. მაურიეფიშ ომაფე იდვალუაფუდ დახე ედომუშამი სუბკონტინენტის, კოკი შრი-ლანკაშ დო ინდოსტანიშ ჩქონიშ ობჟათეშე მადვალუ მორჩილი ნორთიშ მოხ. მარა თე ტერიტორიეფი მაურეფიშ მორსხუე ომაფეეფო იკოროცხუდეს.

მაურიეფიშ დინასტიარედაქტირაფა

მაურიეფიშ იმპერია

ჯვ. წ. 321 წ. ჩანდრაგუპტა მაურიაქ გიორჯგინჷ ნანდაშ დინასტიაშ ეკონია მაფა დჰანა ნანდას, ჩანაკიაწკჷმა აპიჯალათ ქჷდარსხუ მაურიეფიშ სახენწჷფო. ჩანდრაგუპტაშ მართუალაშე დოჭყაფილი მაურიეფქ ხვალე ეჭოფეს დო გოართოიანეს პრაქტიკულო ედომუშამი ინდოსტანიშ ჩქონი ვარინ, გაფართინეს თიში ხურგეფი ირანიშ დო შქა აზიაშ ხარჯშა ხოლო. ჩანდრაგუპტაქ შანულამი როლი მიშეღჷ ობჟათე ინდოეთის ჯაინიზმიშ გოფაჩუაშ საქმეს.

ჩანდრაგუპტა მაურია დოთირუ მუშ ქომულსქუა ბინდუსარაქ, ნამუშ ბორჯის გიგინძორ ხურგეფიშ გოფართინაფაქ კალინგაშ ომაფეშ დო შხვა ომაფეეფიშ ეჭოფუაშ ხარჯშა, ინდოსტანიშ ჩქონიშ ობჟათეს. ბინდუსარა ხვისტას, მუშ ქომულსქუაქ აშოკაქ დოთირუ, ნამუთ მართუალაშ მაართა წანეფს ცადენდჷ იმპერიაშ ხურგეფიშ უკულიანი გოფართინაფას.

გემაჸვენჯი დინასტიეფირედაქტირაფა

ჯვ.წ. 185წ. დორსხუაფილქ იჸუ შუნგაშ დინასტიაქ. თექ თიშ უკული მოხვადჷ, მუთ მაურიეფიშ ეკონია მაფა ბრიჰადრათჰა ჸვილირქ იჸუ მაურიეფიშ არმიაშ თარსარდალიშ პუშიამიტრა შუნგაშენი. შუნგეფიშ დინასტია დოთირუ კანვაშ დინასტიაქ, ნამუთ მართუნდჷ ბჟაეიოლ ინდოეთის ჯვ.წ.71 -26 წანეფს, უკული დოთირუ სატავაჰანაშ დინასტიაქ დო მაგადჰაშ იმპერიაშ აკანს გჷმიქიმინჷ ანდჰრაშ ომაფექ.

ევროპალი კოლონისტეფი ინდოეთისრედაქტირაფა

მა-16 ოშწანურაშე იჭყაფუ ინდოეთიშ ეჭოფუა ევროპალ კოლონისტეფშე. დახე 200 წანა რდჷ ბრიტანეთიშ კოლონია. 1947 წანას მოხვადჷ სუბკონტინენტიშ კოლონიაშუკუნერი გორთუალა რელიგიაშ შინით ინდოეთო დო პაკისტანო, მუთიქ იჸუ თენეფს შქას ლჷმაშ დო ტერიტორიაშ გორთუალაშ ბაძაძიქ. ინდოეთიქ დიო დომინიონიშ სტატუს მიღჷ, მარა 1950 წანას ზოხორინალა გჷმაცხადჷ. შხვადოშხვა რელიგიური, კასტური დო ეთნოკულტურაქ ლჷმაშ ბაძაძიქ იჸუ.1948 წანას ჸვილირქ იჸუ „ბაპუ“ - „ქიანაშ მუმა“, მახათმა განდი, ნამდგაქჷთ დუდი გედგჷ ინდოეთიშ ზოხორინალაშ ყარაფის.

გეოგრაფიარედაქტირაფა

ინდოეთი იდვალუაფუ ობჟათე აზიას. ქიანა ფართობით მოსოფელს მაშკვითა აბანს იკენს (3 287 590 კმ², თინეფს შქას, სქირონა: 90,44 %, წყარიშ ჟინპიჯი: 9,56 %) დო მახორობათ მოსოფელს მაჟირა აბანს იკენს (1 192 910 000 ადამ.).

ადმინისტრაციული დორთუალარედაქტირაფა

ინდოეთი რე ფედერაციული რესპუბლიკა, ნამუთ აკმოდირთუ ეჩდოჩხორო შტატიშე, ამშვი მორსხუე ტერიტორიაშე დო დელიშ ნაციონალური ნანანოღაშ ოლქიშე. არძა შტატის დო ჟირ მორსხუე ტერიტორიას - (პუდუჩერის დო დელიშ ნაციონალური ნანანოღაშ ოლქის) მუში გჷშაგორაფონი თარობა უღჷ. დოსქილადირ ხუთი მორსხუე ტერიტორია იმართუაფუ ადმინისტრატორით, ნამუსჷთ დუთმანიშნენს ცენტრალური ხეშუულება, დო შესაბამისო ინდოეთიშ პრეზიდენტიშ ბონი მართუალაშ თუდო რე. 1956 წანას, ინდოეთიშ შტატეფი რეორგანიზაფილი რდჷ, ნინაშობური შანიშ მეჯინათ[4]. თეურეშეხ, ადმინისტრაციული სისტემა პრაქტიკულო ვათირელე.

არძა შტატი დო მორსხუე ტერიტორია გორთილიე ადმინისტრაციულ დო სათარობო ართულეფო, ნამუსჷთ ოლქი ჯოხონჷ. ინდოეთის 600 ოლქიშე უმოსი რე[5]. მუშჸურე, ოლქეფი ირთუნა უმოსი მორჩილი ადმინისტრაციული ართულო - ტალუკო.

შტატეფი
შტატეფი
(მარგალური ჯოხოდვალა)
შტატეფი
(აბანობური ჯოხოდვალა)
ადმინისტრაციული ცენტრიფართობი,
კმ²
მახორობა,
ადამ. (2011)
მეჭდალა,
ადამ./კმ²
ორენი რუკას
1ანდჰრა-პრადეშიინგლ. Andhra Pradesh
ჰინ. आन्ध्र प्रदेश
ტელუგუ ఆంధ్ర ప్రదేశ్
ურდუ آندھرا پردیش
ვიჯაიავადა160 20549 665 533310
2არუნაჩალ-პრადეშიინგლ. Arunachal Pradesh
ჰინ. अरुणाचल प्रदेश
იტანაგარი83 7431 382 61116,51
3ასამიინგლ. Assam
ჰინ. असम
ასამური অসম
დისპური78 43831 169 272397,37
4ბიჰარიინგლ. Bihar
ჰინ. बिहार
პატნა94 163103 804 6371102,43
5გოაინგლ. Goa
ჰინ. गोवा
კონკანი गोंय
მარათჰი गोवा
პანაჯი37021 457 723393,77
6გუჯარათიინგლ. Gujarat
ჰინ. गुजरात
გუჯარათი ગુજરાત
განდინაგარი196 02460 383 628308,04
7ჯამუ დო ქაშმირიინგლ. Jammu and Kashmir
ჰინ. जम्मू और कश्मीर
ურდუ جموں و کشمیر
ქაშმირული جۄم تٕ کٔشېر
სრინაგარი ((ზარხულს)
ჯამუ (ზოთონც)
222 23612 548 92656,47
8ჯარხანდიინგლ. Jharkhand
ჰინ. झारखंड
რანჩი79 71432 966 238413,56
9ბჟადალი ბენგალიინგლ. West Bengal
ჰინ. पश्चिम बंगाल
ბენგალური পশ্চিমবঙ্গ
კოლკატა88 75291 347 7361029,25
10კარნატაკაინგლ. Karnataka
ჰინ. कर्नाटक
კანადა ಕರ್ನಾಟಕ
ბანგალორი191 79161 130 704318,74
11კერალაინგლ. Kerala
ჰინ. केरल
მალაიალამი കേരളം
ტირუვანანტაპურამი38 86333 387 677859,11
12მადჰია-პრადეშიინგლ. Madhya Pradesh
ჰინ. मध्य प्रदेश
ბჰოპალი308 00072 597 565235,71
13მანიპურიინგლ. Manipur
ჰინ. मणिपुर
მანიპური মনিপুর
იმპჰალი22 3272 721 756121,90
14მაჰარაშტრაინგლ. Maharashtra
ჰინ. महाराष्ट्र
მარათჰი महाराष्ट्र
მუმბაი307 713112 372 972365,19
15მეგჰალაიაინგლ. Meghalaya
ჰინ. मेघालय
შილონგი22 4292 964 007132,15
16მიზორამიინგლ. Mizoram
ჰინ. मिज़ोरम
აიჯალი21 0811 091 01451,75
17ნაგალენდიინგლ. Nagaland
ჰინ. नागालैंड
კოჰიმა16 5791 980 602119,46
18ოდიშა*ინგლ. Odisha
ჰინ. उड़ीसा
ორია ଓଡ଼ିଶା
ბჰუბანეშვარი155 70741 947 358269,40
19პენჯაბიინგლ. Punjab
ჰინ. पंजाब
პენჯაბური ਪੰਜਾਬ
ჩანდიგარჰი50 36227 704 236550,10
20რაჯასტანიინგლ. Rajasthan
ჰინ. राजस्थान
ჯაიპური342 23968 621 012200,51
21სიკიმიინგლ. Sikkim
ჰინ. सिक्किम
ნეპალი सिक्किम
განგტოკი7096607 68885,64
22ტამილნადუინგლ. Tamil Nadu
ჰინ. तमिलनाडु
ტამილური தமிழ்நாடு
ჩენაი130 05872 138 958554,67
23ტელანგანაინგლ. Telangana
ჰინ. तेलंगाना
ტელუგუ తెలంగాణ
ჰაიდარაბადი114 84030 696 520310,00
24ტრიპურაინგლ. Tripura
ჰინ. त्रिपुराु
ბენგალური ত্রিপুরা
აგარტალა10 4923 671 032349,89
25უტარაკჰანდიინგლ. Uttarakhand
ჰინ. उत्तराखंड
დეჰრადუნი53 48410 116 752189,15
26უტარ-პრადეშიინგლ. Uttar Pradesh
ჰინ. उत्तर प्रदेश
ურდუ اتر پردیش
ლაქნაუ240 928199 581 477828,14
27ჰარიანაინგლ. Haryana
ჰინ. हरियाणा
პენჯაბური ਹਰਿਆਣਾ
ჩანდიგარჰი44 21225 353 081573,44
28ჰიმაჩალ-პრადეშიინგლ. Himachal Pradesh
ჰინ. हिमाचल प्रदेश
შიმლა55 6736 856 509123,16
29ჩატისგარჰიინგლ. Chhattisgarh
ჰინ. छत्तीसगढ
რაიპური136 03425 540 196187,75
მორსხუე ტერიტორიეფი
1ანდამანიშ დო ნიკობარიშ კოკეფიინგლ. Andaman and Nicobar Islands
ჰინ. अंडमान और निकोबार द्वीप समूह
პორტ-ბლერი8249379 94446,06
2დადრა დო ნაგარ-ჰაველიინგლ. Dadra and Nagar Haveli
ჰინ. दादरा और नगर हवेली
გუჯარათი દાદરા અને નગર હવેલી
სილვასა491342 853698,27
3დამანი დო დიუინგლ. Daman and Diu
ჰინ. दमन और दीव
გუჯარათი દમણ અને દિય
დამანი112242 9112168,85
4ლაქშადვიპიინგლ. Lakshadweep
ჰინ. लक्षद्वीप
მალაიალამი ലക്ഷദ്വീപ
კავარატი3264 4292013,41
5პონდიშერიინგლ. Pondicherry
ჰინ. पांडिचेरी
ფრანგ. Pondichéry
მალაიალამი പുതുച്ചേരി
ტამილური புதுச்சேரி}
ტელუგუ పుదుచ్చేర
პუდუჩერი4921 244 4642529,40
6ჩანდიგარჰიინგლ. Chandigarh
ჰინ. चंडीगढ़
პენჯაბური ੰਡੀਗੜ੍ਹ
ჩანდიგარჰი1141 054 6869251,63
ნაციონალური ნანანოღაშ ოლქი
1დელიინგლ. Delhi
ჰინ. दिल्ली
ურდუ دلی
პენჯაბური ਦਿੱਲੀ
დელი148316 753 23511296,85
ედომუშამო3 287 8821 210 193 422368,07
*2011 წანას, ინდოეთიშ შტატი ორისას ჯოხოდვალა გჷნუთირეს დო ასე ოდიშა ჯოხო.

მახორობარედაქტირაფა

მუდანობარედაქტირაფა

ინდოეთიშ უდიდაში ნოღეფი მახორობაშ მეჯინათ
აბანინოღაშტატიმახორობააბანინოღაშტატიმახორობა
ქძ.  სხუნ.  რედ.


მუმბაი

დელი

1მუმბაიმაჰარაშტრა13 662 88511ჯაიპურირაჯასტანი2 997 114
2დელიდელი11 954 21712ლაქნაუუტარ-პრადეში2 621 063
3ბანგალორიკარნატაკა5 180 53313დჰანბადიჯარხანდი2 394 434
4კოლკატაბჟადალი ბენგალი5 021 45814ნაგპურიმაჰარაშტრა2 359 331
5ჩენაიტამილნადუ4 562 84315ინდორიმადჰია-პრადეში1 768 303
7აჰმადაბადიგუჯარათი3 867 33617ბჰოპალიმადჰია-პრადეში1 742 375
8პუნამაჰარაშტრა3 230 32218ტჰანემაჰარაშტრა1 673 465
9სურატიგუჯარათი3 124 24919ლუდჰიანაპენჯაბი1 662 325
10კანპურიუტარ-პრადეში3 067 66320აგრაუტარ-პრადეში1 590 073

ინდოეთი მახორობაშ მეჯინათ, მოსოფელს მაჟირა აბანს იკენს (1,2 მილიარდშე უმოსი ადამიერი) ჩინეთიშ უკული[6]. ინდოარეფიშ დოხოლაფირო 70 % ოფუტე რეგიონეფს ოხორანს, მარა ბოლო ვითწანურეფიშ გოძვენას, დიდ ნოღეფშა მიგრაციაქ ონოღე მახორობაშ უცბაშიანი ძინა გჷმიწუ. ინდოეთიშ უდიდიაში ნოღეფი რე: მუმბაი (ჸოფირი ბომბეი), დელი, კოლკატა (ჸოფირი კალკუტა), ჩენაი (ჸოფირი მადრასი), ბანგალორი, ჰაიდარაბადი დო აჰმადაბადი[7]. კულტურული, ნინაშობური დო გენეტიკური მიარეფერუამობათ, ინდოეთი მოსოფელს მაჟირა აბანს იკენს, აფრიკაშ კონტინენტიშ უკული[7]. ინდოეთიშ მახორობას, ჭარუა-კითხირიშ რჩქინაშ ოშქაშე დონე აკმადგინანს 64,8 % (53,7 % ოსურკათეფს შქას დო 75,3 % ქომოლკათეფს შქას)[6]. ჭარუა-კითხირიშ არძაშე უმოსი მაღალი დონე კერალაშ შტატის რე (91 %)[8], დო არძაშე დაბალი — ბიჰარს (47 %)[9]. მახორობაშ გენდერული აკოდგინალუა იხასიათებუაფუ ქომოლკათაშ მუდანობაშ უმოსობათ ოსურკათაშ მუდანობაწკჷმა ელაზჷმაფათ. მახორობაშ ქომოლკოჩეფიშ ნორთი აკმადგინანს 51,5 %, ოსურკათეფიშ — 48,5 % (1000 ქომოლკოჩი = 944 ოსურკოჩი). ინდოეთიშ მახორობაშ ოშქაშე ხანი აკმადგინანს 24,9 წანას, მახორობაშ წანმოწანური ძინა — 1,38 %; 1000 ადამიერშო წანმოწანას იბადებუ 22,01 ბაღანა[6]. მახორობაშ 2001 წანაშ ეჭარუაშ მეჯინათ, 14 წანაშ ხანშა ბაღანეფი აკმადგინანდჷ მახორობაშ 40,2 %-ის, 15-59 წანაშ ხანი — 54,4 %-ის, 60 წანა დო უმოს მეტი — 5,4 %-ის.

ინდოეთიშ ხურგაშ გალე, დოხოლაფირო 38 მილიონი ინდოარი ოხორანს — ინდოარეფიშ უდიდაში ჯარალუეფი რე ააშ-ის, გოართოიანაფილი ომაფეს, ავსტრალიას, გერმანიას, იაპონიას დო კანადას. თაშნეშე, ინდოარეფიშ მორჩილი მუდანობაშ ჯარალუა რე რუსეთის, საფრანგეთის, ობჟათე კორეას, არგენტინას დო ჩინეთის.

ნინეფირედაქტირაფა

ინდოეთი ინდო-არიული ნინაშობური ბუნეფიშ (მახორობაშ 74 %) დო დრავიდული ნინაშობური ფანიაშ (მახორობაშ 24 %) ოდაბადე რე. შხვა ნინეფი, ნამუშათ ინდოეთის რაგადანან, ავსტროაზიული დო ტიბეტურ-ბირმულ ლინგვისტურ ფანიაშე მოურს. ჰინდი, ინდოეთის არძაშე გოფაჩილი ნინა[10], ინდოეთიშ თარობაშ ოფიციალური ნინა რე[11]. ინგლისური ნინა, ნამუთ ფართეთ გჷმირინუაფუ ბიზნესის დო ადმინისტრაციეფს, „დუმახვარაფალი ოფიციალური ნინაშ“ სტატუსი უღჷ[12]; ინგლისური თაშნეშე დიდ როლს ლაჸაფენს გონათუას, გჷშაკერძაფილო ოშქაშე დო უმაღალაში გონათუას. ინდოეთიშ კონსტიტუციას გოთანჯილიე 21 ოფიციალური ნინა, ნამუშათ ქიანაშ მახორობაშ უდიდაშ ნორთი რაგადანსინ ვარდა კლასიკური სტატუსი უღუნ. ინდოეთის იკოროცხუ 1652 დიალექტი[13].

ინდოეთიშ ნინეფი მორაგადეეფიშ მუდანობაშ მეჯინათ
აბანინინამახორობაშ ეჭარუა (2001)[14]
(მახორობა 1,004.59 მლნ ადმ)
მორაგადეეფიშ მუდანობაედომუშამი მახორობაშ მუდანობაგეოგრაფიული გოფაჩუა
1ჰინდი დო თიში დიალექტეფი[15]422 048 64241,03 %ოორუე ინდოეთი
2ბენგალური83 369 7698,11 %ბჟადალი ბენგალი, ასამი, ჯარხანდი, ტრიპურა
3ტელუგუ74 002 8567,37 %ანდჰრა-პრადეში, კარნატაკა, ტამილნადუ, მაჰარაშტრა, ოდიშა
4მარათჰი71 936 8946,99 %მაჰარაშტრა, კარნატაკა, მადჰია-პრადეში, გუჯარათი, ანდჰრა-პრადეში, გოა
5ტამილური60 793 8145,91 %ტამილნადუ, კარნატაკა, პუდუჩერი, ანდჰრა-პრადეში, კერალა, მაჰარაშტრა
6ურდუ ნინა51 536 1115,01 %ჯამუ დო ქაშმირი, ანდჰრა-პრადეში, დელი, ბიჰარი, უტარ-პრადეში
7რაჯასტანული50 მლნ.-შე უმოსი.5 %რაჯასტანი, გუჯარათი, პენჯაბი, ჰარიანა
8გუჯარათული46 091 6174,48 %გუჯარათი, მაჰარაშტრა, ტამილნადუ
9კანადა37 924 0113,69 %კარნატაკა
10მალაიალამი33 066 3923,21 %კერალა, ლაქშადვიპი, მაჰე, პუდუჩერი
11ორია33 017 4463,21 %ოდიშა
12პენჯაბური29 102 4772,83 %პენჯაბი, ჩანდიგარჰი, დელი, ჰარიანა
13ბჰოჯპური25 მლნ.2,3 %ბიჰარი, ჯარხანდი, უტარ-პრადეში
14ასამური13 168 4841,28 %ასამი
15მაიტჰილი12 179 1221,18 %ბიჰარი
16სანტალი6 469 6000,63 %სანტალეფიშ ტომი, ნამუთ ოხორანა ჩჰოტა-ნაგპურიშ ლაკადას, ბიჰარიშ, ჩატისგარჰიშ, ჯარხანდიშ დო ოდიშაშ შტატეფიშ ტერიტროიას.
17ქაშმირული5 527 6980,54 %ჯამუ დო ქაშმირი
18ნეპალური2 871 7490,28 %სიკიმი, ბჟადალი ბენგალი, ასამი
19სინდჰი2 535 4850,25 %გუჯარათი, მაჰარაშტრა, რაჯასტანი, მადჰია-პრადეში
20კონკანი2 489 0150,24 %კონკანი (გოა, კარნატაკა, მაჰარაშტრა, კერალა)
21დოგრი2 282 5890,22 %ჯამუ დო ქაშმირი
22მანიპური1 466 7050,14 %მანიპური
23ბოდო1 350 4780,13 %ასამი
24სანსკრიტი14 135Nმატური

ვარდიშფერით შანილიე ინდოარიული ნინეფი, წვანეთ — დრავიდული, ლენო — ჩინურ-ტიბეტური, ყვინთელით — ავსტროაზიული.

რელიგიარედაქტირაფა

ინდოარეფიშ 900 მილიონშე უმოსი (მახორობაშ 80,5 %) ინდუიზმიშ მორწუმე რე. შხვა რელიგიეფი, ნამუსჷთ შანულამი მუდანობაშ მორწუმეეფი ჸუნსინ რე ისლამი (13,4 %), ქირსიანობა (2,3 %), სიქიზმი (1,9 %), ბუდიზმი (0,8 %) დო ჯაინიზმი (0,4 %). ინდოეთის წჷმორინაფილი რე თიჯგურა რელიგიეფი, მუჭომითი რე იუდაიზმი, ზოროასტრიზმი, ბაჰაიზმი დო შხვა[16]. აბორიგენი მახორობაშ შქას, ნამუთ აკმადგინანს 8,1 %-ის, გოფაჩილი რე ანიმიზმი[17].

რელიგიური ბუნეფიშ მახასიათაფალეფი 2001 წანაშ მახორობაშ ეჭარუაშ მეჯინათ

რელიგიამახორობა
%
ძინა
(1991—2001)
სქესეფიშ ელაზჷმაფაჭარუა-კითხირიშ რჩქინა
(%)
მახანდე ნძალა
(%)
სქესეფიშ ელაზჷმაფა
(ოფუტე)
სქესეფიშ ელაზჷმაფა
(ნოღა)
სქესეფიშ ელაზჷმაფა
(ბაღანეფი)
ინდუიზმი80,46 %20,3 %93165,1 %40,4 %944894925
ისლამი13,43 %36,0 %93659,1 %31,3 %953907950
ქირსიანობა2,34 %22,6 %100980,3 %39,7 %10011026964
სიქიზმი1,87 %18,2 %89369,4 %37,7 %895886786
ბუდიზმი0,77 %18,2 %95372,7 %40,6 %958944942
ჯაინიზმი0,41 %26,0 %94094,1 %32,9 %937941870
ანიმიზმი, შხვა0,65 %103,1 %99247,0 %48,4 %995966976

სახენწჷფო სისტემარედაქტირაფა

სახენჷწიფოშ სისტემათ რე ფედერაციული რესპუბლიკა.

ქიანაშ მადუდე რე პრეზიდენტი.
თარობაშ (კანტორაშ) უნჩაში რე პრემიერ-მინისტრი.

კანონიშდუმადვალუ ორგანო რე ჟირპალატამი პარლამენტი. აკმოდირთუ შტატეფიშ სხუნუშე (რაჯია საბჰა, 250 მაკათური) დო ოკათაშური პოლიტიკაშე (ლოე საბჰა, 545 მაკათური).
პარტიეფი - ინდოეთიშ ერუანული კონგრესი, ბჰარატია ჯანატა პარტია დო შხვა.

ეკონომიკარედაქტირაფა

1990-ამი წანეფშე ინდოეთიშ ეკონომიკა, თექ დოჭყაფილი რეფორმეფიშ გეშა, უმოსო ქიმკიჭიფუ ურცხოარი ინვესტორეფი. ქიანაქ სერიოზულო გინოსხაპ ინფორმაციული ტექნოლოგიეფიშ დარგეფშა. თინეფიშ კინოინდუსტრია გოვითარაფილი რე (ბოლივუდი).
ქიანაშ პროდუქტი: (გიმო) ტირინუა - 357მლრდ $ (მა-15 აბანს), ართ შურშა მოურს 370$ წანას.
ექსპორტი (გინაღალარი პროდუქტი): ორქო, ბარგი, ბამბე დო ჩაი.

ვალუტარედაქტირაფა

ვალუტა რე ინდური რუპია.

სქოლიორედაქტირაფა

  1. cite web|url=http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php%7Ctitle=Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013|author=Census.gov|date=2013|publisher=U.S. Department of Commerce|accessdate=2013-05-09|archiveurl=http://www.webcitation.org/6GUHbJYCI%7Carchivedate=2013-05-09
  2. Harvnb|Kumar|Pathak|Pednekar|Raju|2006|p=531
  3. Примечание: Индийское правительство считает, что Индия также граничит с ავღანეთიом, так как рассматривает весь штат ჯამუ დო ქაშმირიа индийской территорией, включая ту его часть, которая граничит с Афганистаном. Граница между Индией и პაკისტანიом была заморожена в 1948, после прекращения огня, ООН. Вследствие этого регион, граничащий с Афганистаном, оказался на территории, подконтрольной Пакистану.
  4. cite web|url=http://www.commonlii.org/in/legis/num_act/sra1956250/%7Ctitle=States[ღურელი რსხილი] Reorganisation Act, 1956|work=Constitution of India|publisher=Commonwealth Legal Information Institute|accessdate=2007-10-31|archiveurl=http://www.webcitation.org/6174PLc4H%7Carchivedate=2011-08-22[ღურელი რსხილი]
  5. cite web|url=http://districts.gov.in/%7Ctitle=Districts of India|accessdate=2007-11-25|publisher=National Informatics Centre (NIC)|work=Government of India
  6. 6.0 6.1 6.2 CIA Factbook: India. CIA Factbook. კითხირიშ თარიღი: 2007-03-10.
  7. 7.0 7.1 Country Profile: India (PDF). Library of Congress - Federal Research Division (December 2004). დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2011-08-22-ს. კითხირიშ თარიღი: 2007-06-24.
  8. Kerala's literacy rate. kerala.gov.in. Government of Kerala. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2003-03-11-ს. კითხირიშ თარიღი: 2007-12-13.
  9. Census Statistics of Bihar: Literacy Rates Literacy rate of Bihar. Government of Bihar. კითხირიშ თარიღი: 2007-12-13.
  10. Languages by number of speakers according to 1991 census. Central Institute of Indian Languages. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2006-10-09-ს. კითხირიშ თარიღი: August 2, 2007.
  11. Mallikarjun, B. (Nov., 2004), Fifty Years of Language Planning for Modern Hindi-The Official Language of India, Language in India, Volume 4, Number 11. ISSN 1930—2940.
  12. Notification No. 2/8/60-O.L. (Ministry of Home Affairs), dated 27 April, 1960. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2006-12-23-ს. კითხირიშ თარიღი: July 4, 2007.
  13. Matthew, K.M. (2006). Manorama Yearbook 2003. Malayala Manorama, g 524 ხს.. ISBN 81-89004-07-7. 
  14. SCHEDULED LANGUAGES IN DESCENDING ORDER OF SPEAKERS' STRENGTH — 2001
  15. ბჟადალი ჰინდი, ბჟაეიოლი ჰინდი, ბიჰარი, რაჯასტანული დო პაჰარი.
  16. Census of India 2001, Data on Religion. Census of India. კითხირიშ თარიღი: November 22, 2007.
  17. Tribes: Introduction. National Informatics Centre. Ministry of Tribal Affairs, ინდოეთიშ თარობა. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2007-09-28-ს. კითხირიშ თარიღი: April 12, 2007.

რესურსეფი ინტერნეტისრედაქტირაფა


ათე სტატია მერკე რე.
თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.
🔥 Top keywords: დუდხასჷლაანგკორ-ვატიინდონეზიაჯაბა კანკავამოდული:Argumentsსექსივიკიპედია:შენიხვიჩა კვარაცხელიალიონელ მესიგერმანიაb5mziანალური სექსი1938სპეციალური:ძიებათურქული ნინანაპოლეონ ბონაპარტიბალტიმორისპეციალური:ბოლოცვლილებებივიკიპედიააფრიკათურქეთიდავით Vკარდინალი რიშელიენიკო ფიროსმანიკუბარუსეთიბრაზილიაფეისბუქინიუეშოთა რუსთაველიდორტმუნდიფონდი ვიკიმედიარენე დეკარტივიკიპედია:გამამინჯალაშ ვარაფაეგვიპტეtlfk5ჟანგბადილიბიაავსტრალიაკორუფციატაჯიკეთიკოლუმბიაშ ერუანული ოკუჩხბურთე ნაკორობასაფრანგეთიილია თოფურიარობინ უილიამსისკუნსიჰამბურგიფაილი:Hafenpromenade Sliema.jpgადოლფ ჰიტლერიელისტაბანგლადეშიმაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშვეიცარიავიკიწყუ2201ვიკიოწკარუეევროპაფიზიკაყაზახეთიმილანი (ოკუჩხბურთე კლუბი)ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფიილირიალეფიამერიკული დოლარიასტრონავტიიტალიაასტრიდ ლინდგრენიკრიშტიანუ რონალდუISO 8601ჩეხეთიҰისლანდიაგიუმრიევოლუციაშ სინთეზური თეორიაპაბლო პიკასოინდონეზიური რუპიავაგინალური სექსიფაილი:Open fireplace with icon.jpgედუარდ ჰოპერიფაილი:Flag of the United States.svgინდონეზიური ნინაWayback Machineფაილი:US-DeptOfState-Seal.svgGmailსესილია პეინ-გაპოშკინიპიერ-სიმონ ლაპლასიTwitterფაილი:Braille Y.svgანილინგუსიანრი მატისირობერტ ლევანდოვსკიჰექტარიჟანა დ'არკიოშკივიკიბორჯღალაიავური ნინავიკიციტატავიკივერსიტეტი