Монгол теле

Bu mäqäläneñ latin älifbasındağı igezäge bar.

Монгол теле ( mongɣol xele, Монгол хэл) — бу төшенчә Монголиянең монголлары телен вә барча Монгол төркеме телләрен аңлата. Моннан тыш «Монгол теле» термины белән шулай ук борынгы гомуми Монгол телен һәм иске язудагы Монгол телен атыйлар.

Монгол теле
Үзисем:

Монгол хэл

Илләр:

Монголия, Кытай, Россия, Кыргызстан

Төбәкләр:

Урта Азия, Ерак Көнчыгыш

Рәсми халәт:

Монгол Республикасы

Сөйләшүчеләр саны:

5,7 миллион

Дәрәҗә:

-

 Классификация
Төркем:

???

Язу:

иске маңгул язуы[d] һәм кирилл язуы

Тел кодлары
ГОСТ 7.75–97:

мон 463

ISO 639-1:

mn[1]

ISO 639-2:

mon[1]

ISO 639-3:

mon[1]

Монгол теле тар мәгънәдәүзгәртү

Монголиянең төп халкы булган монголларның, Кытайдагы Эчке Монголия һәм башка провинцияләрдә яшәүче монголларның төп аралашу теле. Төп диалект буенча гадәттә халха-монгол яки халха кенә дип атала.

Халха-монгол теленең әдәбият нормасы һәм Монголиянең дәүләт теле статусы бар. Бу телдә сөйләшүчеләр саны 2,3 млн. кеше чамасы (1995). Халха диалекты монгол теле диалектларының үзәк төркеменә керә. Шулай ук көнчыгыш һәм көнбатыш диалекталь группалар да аерыла. Диалектлар арасындагы аермалар нигездә фонетикада ята.

Монголиянең милли теле буларак Монгол халык революциясеннән (1921) соң халха диалекты нигезендә төзелә башлады. 1943 елдан башлап аның язуда кирил әлифбасы кулланыла башлый.

Монгол телләре төркемеүзгәртү

Халха-монгол теле белән монгол язуы теле монгол телләре төркеменә керә. Бу төркем түбәндәге төркемнәргә бүленә: Төньяк-Монгол телләре: бүрәт, калмык, ордос, хамниган, ойрат; Көньяк-Монгол телләре: дагур, шира-югур, дунсян, баоань, ту; Әфганстандагы могол теле башкалардан нык аерылып тора. Бу телләр бер-берсенә бик якын.

Төзелешләре буенча алар флективлык элементлары белән агглютинатив телләр буларак саналалар.

Монгол теле һәм кирилл әлифбасыүзгәртү

Монгол теле әлифбасында 35 хәреф:

Поз.Кирилл әлифбасыИсемIPA[2]ISO 9Стандарт
романизация
THLКонгресс
китапханәсе
1Аааaaaaa
2Бббэp, pʲ, bbbbb
3Вввэw, wʲvvwv
4Г ггэɡ, ɡʲ, k, ɢgggg
5Дддэt, tʲ, ddddd
6Еееjɛ~jɜ, eeye, yëye, yöe
7Ёёёëyo, yöyoë
8Жжжэtʃ, dʒžjjzh
9Зззэts, dzzzzz
10Иииiiiii
11Ййхагас иijĭiĭ
12(Кк)ка(, kʰʲ)kkkk
13Ллэлɮ, ɮʲllll
14Ммэмm, mmmm
15Ннэнn, , ŋnnnn
16Оооɔoooo
17Өөөoôööö
18(Пп)пэ(, pʰʲ)pppp
19Ррэрr, rrrr
20Ссэсsssss
21Тттэ, tʰʲtttt
22Уууʊuuuu
23Үүүuùüüü
24(Фф)фэ, фа, эф(f)ffff
25Хххэ, хаx, hxkhkh
26Цццэtsʰcctsts
27Чччэtʃʰččchch
28Шшша, эшʃššshsh
29(Щщ)ща, эшчэ(stʃ)ŝščshchshch
30Ъъхатуугийн тэмдэгʺıʺı
31Ыыэр үгийн ыiyyîy
32Ььзөөлний тэмдэгʲʹʹĭi
33Эээeèeeê
34Ююю, juûyu, yüyu, yüiu
35Яяяja, jâyayaia

Шулай ук карагызүзгәртү

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Language
  2. Svantesson, Jan-Olof, Anna Tsendina, Anastasia Karlsson, Vivan Franzén. 2005. The Phonology of Mongolian. New York: Oxford University Press: 30-40.
🔥 Top keywords: Баш битПраһаФутбол буенча Россия җыелмасыАлманияӘрмәнстанXXVIII гасыр (б. э. к.)Модуль:ArgumentsSARS-CoV-2БрноФайл:Карта боевых действий на Востоке Украины.svgМахсус:ЭзләүГрадец-КраловеБенедикт XVIВикипедия:ЯрдәмУкраинаЧехияЛинц24 декабрьОстраваРоссияЙиглаваКукуруз25 гыйнварЛиберецМахсус:Соңгы үзгәртүләрАзәрбайҗанМодуль:Namespace detect/dataКарловы ВарыБилбаоҖәүдәт ХантимеровАбусехоЧеске-БудеёвицеЭлистаВашингтон (башкала)ТөркияСергей Антипов (1949)Усти-над-ЛабемМиннеаполисПлёмёр-ГотьеШвейцарияБеларусияСергей СкрябинПольшаИталияЗлинВирусларВикипедия:Җаваплылыктан баш тартуИлдус ГабдрахмановЭстонияСент-Мор-де-Турен (коммуна)ИндонезияЛәхстанВикипедия:Контактлар2024 елгы UCI дөнья турыСәләникМилош Земан2 декабрьАльбалат-де-ла-РибераМаҗарстан4 июньӘлегзәндрия (Вирҗиния)27 декабрьРадик ГалиәкбәровEva Elfie24 ноябрьВикипедия:TurındaҖон ӘдамсИл-76Джиро д’Италия 2024АлароМатбугат.руЯпониянең милли парламент китапханәсеВикипедия:ЭчтәлекФриант (Калифорния)ГрецияRRADВикипедия:Авторлык хокукларыПлевнонНАТОРоверето9 октябрьАвстрияНикарагуаДәүләтләрнең телефон кодлары исемлегеГөрҗистанОсерЮма (Аризона)Ярдәм:Википедиягә рәхим итегез!Дания ПатшалыгыНидерландларВикипедия:Җәмгыять үзәгеФоксборо (Массачусетс)Тайлер (Техас)КамбоджаИрландияБаварияЦуямаЗагребПортал:Хәзерге вакыйгалар