Hanoi

Vietnam'ın başkenti

Hanoi, Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti. Hanoi'nin nüfusu yaklaşık 8,054 milyondur (2019). Ho Şi Minh kentinden sonra ülkenin ikinci büyük kentidir. Uzun yıllar Fransız sömürge yönetim merkezi olan Hanoi, II. Dünya Savaşı'nda Japonya tarafından işgal edildi. Şehir 2 Temmuz 1976'da Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti oldu.

Hanoi
Hanoi
Hanoi bayrağı
Bayrak
Hanoi mührü
Mühür
Vietnam üzerinde Hanoi
Hanoi
Hanoi
ÜlkeVietnam Vietnam
BölgeKızıl Nehir Deltası
Yüzölçümü
 • Başkent24,314.7 km²
 • Kent
319,56 km² (12.338 mil²)
Nüfus
 (2022)[1]
 • Başkent8,435,700
 • Kent
4,138,500
 • Kent yoğunluğu14,708,8/km² (38,095/mil²)
 • Metropol
19,795,895
 • Metropol yoğunluğu662,1/km² (17.140/mil²)
Zaman dilimiUTC+07.00 (ICT)
Alan kodu24

Song-Koi Irmağının kıyısında, Güney Çin Denizi'nden yaklaşık 120 kilometre uzaklıktadır. Hanoi'nin geniş, ağaçlı cadde ve alanları Fransız sömürgeciliği döneminden kalmadır. Gün boyunca caddeler başlıca ulaşım aracı olan bisikletler ile doludur.

Önemli bir ulaşım merkezi olan Hanoi'yi büyük Haiphong limanıyla birleştiren bir demiryolu vardır. Fransız sömürge başkenti olduğu yıllarda Hanoi'de daha çok ticaret ve zanaat ile uğraşılırdı. 1950'lerden sonra kent, sanayi merkezine dönüştü. Üretilen malların başında makineler, elektrik motor ve jeneratörleri, kontrplak, dokuma, kimyasal maddeler ve kibrit gelir.

Vietnam'ın tarihi boyunca Hanoi önemli bir kent oldu. 1. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar bölgeyi ele geçiren Çinliler, bugünkü Hanoi'ye yakın bir yerde başkentlerini kurdular. 17. yüzyıla kadar Vietnam hükûmetlerinin başkenti, 1897'de Fransız Hindiçini sömürgesinin yönetim merkezi oldu. 1940'tan 1945'e kadar kent Japon işgali altındaydı. Kuzey Vietnam 1954'te bağımsızlığını ilan etti ve Hanoi, Vietnam Demokratik Cumhuriyeti'nin başkenti oldu.

Vietnam Savaşı sırasında sık sık ABD uçaklarınca bombalandı; eski anıt ve saraylarla birlikte pek çok yapı yıkıldı. Hanoi'de yabancı işgal ve iç savaşlar sırasında yıkılmayan tarihsel yapılar arasında MÖ 3. yüzyıldan kalma Co Loa kalesi ile Konfüçyüs'e adanmış Edebiyat tapınağı sayılabilir.

21. yüzyılda Hanoi, Kuzey Vietnam'ın kültür, ekonomi ve eğitim merkezidir. Ülkenin başkenti olan Hanoi, 78 yabancı büyükelçiliğe, Vietnam Halk Ordusu'nun genel merkezine, kendi Vietnam Ulusal Üniversite sistemine ve diğer birçok hükümet organına ev sahipliği yapıyor. Hanoi aynı zamanda 2022'de 18,7 milyon yerli ve yabancı ziyaretçiyle önemli bir turizm merkezidir.[20] Şehir, Thăng Long İmparatorluk Kalesi 'ne (UNESCO Dünya Mirası Alanı), Ho Chi Minh Mozolesi'ne, Hoan Kiem Gölü'ne, Batı Gölü'ne ve belediyenin eteklerine yakın Ba Vì Milli Parkı'na ev sahipliği yapmaktadır. Hanoi'nin kentsel alanı, Fransız sömürge mimarisi, sosyalist uluslara özgü brütalist apartmanlar ve şehrin 20. yüzyıldaki hızlı büyümesini yansıtan düzensiz dar sokaklar - tüp evler dahil olmak üzere çok çeşitli mimari tarzlara sahiptir. 2020'lerin başlarından itibaren, 8 hatlı Hanoi metrosu ve çok sayıda toplu konut gibi Hanoi'deki birçok kentsel yer yoğun inşaat halindedir.

Demografideğiştir

APEC Zirvesi 2006'da geleneksel Áo dài kostümü giyen Vietnamlı kadınlar

Fransız sömürge döneminde, Fransız Hindiçini'nin başkenti olan Hanoi, çevre bölgelerden önemli sayıda fransız, çinli ve vietnamlının ilgisini çekti. 1940'lı yıllarda şehrin nüfusu 132.145 idi.[2] Birinci Çinhindi Savaşı'ndan sonra birçok fransız ve çinli, ya güneye taşınmak ya da ülkelerine geri dönmek için şehri terk etti.

Hanoi'nin nüfusu ancak 20. yüzyılın ikinci yarısında hızla artmaya başladı. 1954 yılında şehrin 53 bin nüfusu vardı ve 152  km2'lik alanı kaplıyordu. 1961 yılına gelindiğinde şehrin yüzölçümü 584 km2'ye, nüfusu ise 91.000 kişiye ulaşmıştı. 1978 yılında Vietnam Ulusal Meclisi, Hanoi'yi ikinci kez 2,136 km2'ye ve 2,5 milyon nüfusa artırmaya karar verdi.[3] 1991 yılına gelindiğinde Hanoi'nin alanı değişmeye devam ederek 924 kilometrekare (357 sq mi)'ye (357 sq mi) düştü, ancak nüfus hala 2 milyonun üzerindeydi. 1990'larda Hanoi'nin nüfusu istikrarlı şekilde arttı ve 1999'da 2.672.122 kişiye ulaştı.[4] Ağustos 2008'deki son genişlemenin ardından Hanoi, 6.233 milyon nüfuslu, dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip 17 başkenti arasındaydı.[5] 2009 nüfus sayımına göre Hanoi'nin nüfusu 6.451.909 kişiydi.[6] 1 Nisan 2019 itibarıyla Hanoi'nin nüfusu 3.991.919'u erkek ve 4.061.744'ü kadın olmak üzere 8.053.663 kişiydi.[7] Nüfusun yüzde 49,2'si kentsel alanda yaşayan 3 milyon 962 bin 310 kişi, yüzde 50,8'i ise 4 milyon 91 bin 353 kişi kırsal kesimde yaşıyordu. Hanoi, Ho Chi Minh Kenti'nden (8.993.082 kişi) sonra ülkenin en kalabalık ikinci şehridir. Hanoi'nin 2009'dan 2019'a kadar ortalama yıllık nüfus artış hızı %2,22/yıl olup, ulusal büyüme oranından (%1,14/yıl) daha yüksektir ve Kızıl ırmak Deltası'nda Bắc Ninh eyaletinden sonra ikinci en yüksek bölgedir (%2,90/yıl).

Günümüzde şehir, hem Kuzey Vietnam'ın büyük bir metropol bölgesi hem de ülkenin kültürel ve politik merkezidir. Bu durum, bir kısmı eski ve 20. yüzyılın başlarına kadar uzanan altyapı üzerinde büyük bir baskı oluşturur. Şehirde sekiz milyondan fazla sakin ve metropol alanında tahmini 20 milyon nüfusu vardır.

Üç kuşaktan fazla süredir yerleşik hayata geçen Hanoyalıların sayısı, şehrin genel nüfusuyla karşılaştırıldığında muhtemelen çok azdır. Ticaretin yüzlerce yıl önce başladığı ve çoğunlukla aile işletmelerinden oluşan Eski Mahalle'de bile, günümüzde cadde kenarındaki mağazaların çoğu diğer illerden gelen tüccar ve perakendecilerin mülkiyetindedir. Mağazanın asıl sahibi olan aile ya mağazayı kiralayıp yandaki eve taşınmış ya da mahalleden tamamen taşınmış olabilir. Merkezi planlama ekonomi politikalarının terk edilmesi ve ilçe bazlı hane halkı kayıt sisteminin gevşetilmesinden sonra değişimin hızı özellikle arttı.[8]

Ekim 2008'de talebi karşılayabilmek için Hanoi'nin telefon numaraları 8 haneye çıkarıldı. Abonelerin telefon numaraları gelişigüzel bir şekilde değiştirildi; ancak cep telefonları ve SIM kartlar Vietnam'da kolayca bulunur ve ön ödemeli cep telefonu kredisi Hanoi'nin her bölgesinde mevcuttur.

Dindeğiştir

Budizm, Taoizm ve Konfüçyüsçülük'ten oluşan üç öğreti (Vietnamca: tam giáo), uzun yıllardır Hanoi'nin ana dinleri olmuştur. Çoğu insan kendisini Budist olarak görse de hepsi düzenli olarak dini takip etmez.

Etnik gruplardeğiştir

Hanoi'de 50'den fazla etnik grup vardır ve bunların en büyüğü Viet'tir (Kinh); resmi Vietnam rakamlarına göre (2019 nüfus sayımı), nüfusun %98,66'sını oluşturur, onu %0,77 ile Mường ve %0,24 ile Tày izler.[7]

Ekonomideğiştir

PricewaterhouseCoopers tarafından yapılan son sıralamaya göre Hanoi ve Saigon 2008'den 2025'e kadar GSYİH büyümesi açısından dünyanın en hızlı büyüyen şehirlerinden biri olacaktır.[9] 2013 yılında Hanoi GSYİH'ye % 12.6 katkıda bulundu, toplam ihracatın % 7.5'iniı yaptı, ulusal bütçeye % 17 katkıda bulundu ve Vietnam'ın % 22 yatırım sermayesini çekti. Şehrin cari fiyatlarla nominal GSYİH'si 2013'te 451,213 milyar VND'ye (21,48 milyar ABD Doları) ulaştı ve kişi başına GSYİH 63,3 milyon VND (3,000 ABD Doları) oldu.[10] Şehirdeki endüstriyel üretim 1991-95 arasında yıllık ortalama yüzde 19.1, 1996-2000 arasında yüzde 15.9 ve 2001-2003 arasında yüzde 20.9'luk ortalama yıllık büyüme ile 1990'lardan beri hızlı bir patlama yaşadı. Mevcut sekiz sanayi parkına ek olarak Hanoi beş yeni büyük ölçekli sanayi parkı ve 16 küçük ve orta ölçekli sanayi kümesi inşa etmektedir. Devlet dışı ekonomik sektör İşletme Yasası (3/2007 itibarıyla) kapsamında faaliyet gösteren 48,000'den fazla işletme ile hızlı bir şekilde genişlemektedir.Ticaret şehrin diğer güçlü sektörüdür. 2003 yılında Hanoi'nin 161 ülke ve bölge ile bağ kuran dış ticaretle uğraşan 2.000 işletmesi vardı. Şehrin ihracat değeri 1996-2000 arasında her yıl ortalama yüzde 11.6 ve 2001-2003 arasında yüzde 9.1 arttı. Ekonomik yapı da önemli değişimler geçirdi ve turizm, finans ve bankacılık artık giderek daha önemli bir rol oynamaktadır. Hanoi'nin geleneksel iş bölgeleri Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng ve Đống Đa; ve batıda yeni gelişen Cầu Giấy, Nam Từ Liêm, Bắc Từ Liêm, Thanh Xuân ve Hà Đông bölgeleridir.

Ho Chi Minh Kenti'ne benzer şekilde Hanoi’nin hızla gelişen bir emlak pazarı vardır.[11] En dikkat çekici yeni kentsel alanlar, merkezi Trung Hòa Nhân Chính, Mỹ Đình, Manor'un lüks bölgeleri, Ciputra, Nguyenễn Trãi caddesi'ndeki (Thanh Xuân Bölgesi) Royal City ve Hai Bà Trưng Bölgesi'ndeki Times City'dir.

Daha önce Hanoi'nin ekonomisinin bir ayağı olan tarım kendini yeniden şekillendirmeye, yeni çok verimli bitki çeşitlerini ve hayvancılığı geliştirmeye ve modern tarım tekniklerini uygulamaya çabaladı.[12]

Ekonomik büyümeyi başlatan ekonomik reformların ardından Hanoi'nin görünümü de özellikle son yıllarda önemli ölçüde değişti. Altyapı, yeni yollar ve iyileştirilmiş toplu taşıma sistemi ile sürekli gelişmektedir.[13] Hanoi, pizzacı, hamburgerci, vb gibi birçok gıda zincirinin şehre girmesine izin verdi. Hanoi'deki yerel halk, "fast-food" satın alma yeteneğini lüks ve kalıcı demirbaşların bir göstergesi olarak görür.[14] Benzer şekilde şehir yetkilileri gıda güvenlik kaygıları ve 2025 yılına kadar 67 geleneksel gıda pazarını 1.000 süpermarketle değiştirecek "modern" bir şehir arzusuyla motive edilmektedir. Geleneksel pazarlar tüketim için kilit önemde olduğundan bu muhtemelen işlenmiş gıdalardan ziyade taze gıdalardan daha az besleyici gıda tüketimini artıracaktır.[15]

Hanoi'deki işletmelerin dörtte üçünden fazlası devletindir. İşlerin % 9'u kollektif işletmeler, % 13,3'ü özel sektör tarafından sağlanır.[16] Devlete ait kurumlar küçüldükçe ve özel işletmeler büyüdükçe istihdam yapısı da hızla değişir.[16] Hanoi, şehrin yalnızca Hanoi ekonomisine beceri ekleyen kişileri kabul etmesine olanak tanıyan iç göç kontrollerine sahiptir.[16] 2006 sayımı Hanoi'de 5,600 kırsal ürün satıcısının bulunduğunu ve bunların % 90'ının çevredeki kırsal alanlardan geldiğini ortaya koydu. Bu rakamlar kırsal alanlardan ziyade kentsel alanda çok daha fazla kazanç potansiyeline işaret eder.[14] Eğitimsiz, kırsal ve çoğunlukla kadın sokak satıcıları "mikroişletme" ve iş raporlarıyla yerel halkın ekonomik kalkınma katılımcıları olarak gösterilir.[14] Temmuz 2008'de Hanoi şehir yönetimi halk sağlığıyla ilgili endişeler nedeniyle sokak satıcılarını ve yan yürüyüş tabanlı ticareti 62 caddede kısmen yasaklamak ve yabancıları çekmek için şehrin imajını "modernleştirmek" için bir politika tasarladı.[14] Birçok yabancı, satıcıların şehre geleneksel ve nostaljik bir hava kattığına inanır ancak 1986 Đổi Mới politikalarından önce sokakta satış çok daha az yaygındır.[14] Satıcılar yasağa karşı etkili direniş taktikleri oluşturamadı ve modern Hanoi'nin baskın kapitalist çerçevesine gömülü kaldı.[17]

Turizmdeğiştir

Hanoi'nin Eski Mahallesi ve Fransız Mahallelerinin yaklaşık haritası

Mastercard'ın 2019 raporuna göre Hanoi, 2018'de 4,8 milyon gecelik uluslararası ziyaretçiyle Vietnam'ın en çok ziyaret edilen şehridir (Asya Pasifik'te 15. sıradadır).[18] Hanoi, Fransız etkisinden dolayı bazen "Doğu'nun Paris'i" olarak anılır.[19] Ağaçlarla çevrili bulvarları, iki düzineden fazla gölü ve binlerce Fransız sömürge dönemi binasıyla Hanoi, popüler bir turizm merkezidir.

Hanoi'deki turistik yerler genellikle Eski Mahalle ve Fransız Mahalleleri olarak iki ana bölgedir. "Eski Mahalle", Hoàn Kiếm Bölgesi'nin kuzey yarısındadır ve küçük sokak blokları ve sokakları ile geleneksel Vietnam atmosferine sahiptir. Eski Mahalle'deki pek çok caddede, yerel tüccarların uzmanlaştığı malları ("hàng") belirten adlar vardır. Örneğin, "Hàng Bạc" (gümüş mağazaları) hala gümüş ve mücevher ticareti konusunda uzmanlaşmış birçok mağazaya sahiptir.

İki bölgeye genellikle "Fransız Mahalleleri" denir: Ba Đình Bölgesi'ndeki hükümet bölgesi ve Hoàn Kiếm Bölgesi'nin güneyinde. Her iki bölgede de kendine özgü Fransız Sömürge tarzı villalar ve ağaçlarla çevrili geniş caddeler bulunmaktadır.

Vietnam'ın siyasi merkezi olan Ba Đình'de, Başkanlık Sarayı, Ulusal Meclis Binası ve çoğu sömürge Fransız Hindiçini'nin idari binalarını kullanan çeşitli bakanlıklar ve elçilikler de dahil olmak üzere yoğun bir Vietnam hükümet merkezi vardır. Tek Sütunlu Pagoda, Lycée du Protectorat ve Ho Chi Minh Mozolesi de Ba Dinh'dedir.

Hoàn Kiếm'in "Fransız Mahallesi"nin güneyinde, Hanoi Opera Binası, Sofitel Legend Metropole Hanoi oteli, Vietnam Ulusal Tarihi Müzesi (eskiden École française d'Extrême-Orient idi) ve St. Joseph Katedrali dahil olmak üzere birçok Fransız-Sömürge simge yapısı vardır. Hoan Kiem'deki Fransız-Sömürge binalarının çoğu artık yabancı elçilikler olarak kullanılır.

Hanoi, 2014 yılından bu yana TripAdvisor tarafından sürekli olarak dünyanın en iyi on destinasyonu arasında seçilmektedir. 2014'te sekizinci,[20] 2015'te[21] dördüncü ve 2016'da sekizinci sırada yer aldı.[22] Hanoi, TripAdvisor'ın yıllık TripIndex raporunda en uygun fiyatlı uluslararası destinasyondur. Hanoi 2017 yılında 5 milyondan fazla uluslararası turisti ağırlayacaktı.

Mutfakdeğiştir

Chả cá Lão Vọng, Hanoi kökenli bir yemektir

Hanoi'nin zengin mutfak gelenekleri vardır. Bún chả, chả cá Lão Vọng, bánh cuốn ve cốm gibi Vietnam'ın en ünlü yemeklerinin çoğunun Hanoi'den geldiğine inanılır. Pirinç şehriye erişte ve marulla birlikte tatlı/tuzlu çorbada servis edilen kömürde kavrulmuş domuz etinden oluşan bir yemek olan Bún chả, yerel halk arasında açık ara en popüler yiyecektir. Başkan Barack Obama, bu yemeği 2016 yılında Anthony Bourdain ile Le Van Huu restoranında denemiş ve Eski Mahalle'de kendi adını taşıyan bir restoranın açılmasına yol açmıştı.

Hanoi'de, menülerinde özellikle yılanlar[23][24] ve çeşitli böcek türleri içeren yemekler sunan çok sayıda restoran vardır. Hanoi'nin Khuong Thuong köyündeki birçok restoranda böceklerden ilham alan menüler bulunabilir.[25] Bu restorandaki özel yemekler, genellikle Tayland halkının veya Vietnam'ın Muong ve Tay etnik halkının mutfak tarzlarında işlenmiş karınca yumurtası içeren yemeklerdir.[26] Hanoi'de köpek eti yemek 1990'larda ve 2000'lerin başında popülerdi ancak artık güçlü itirazlar nedeniyle hızla azalmaktadır.

Ayrıca bakınızdeğiştir

Wikimedia Commons'ta Hanoi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakçadeğiştir

🔥 Top keywords: Anasayfa2024 Türkiye yerel seçimleri için yapılan anketlerÖzel:AraII. MehmedFacebookYouTubeKadir İnanır2024 Türkiye yerel seçimleriII. MuradOsmanlı padişahları listesiTürkiyeMurat KurumRamazan BayramıRecep Tayyip ErdoğanBahar (dizi)2019 Türkiye yerel seçimleri2024 Avrupa Futbol ŞampiyonasıKadir GecesiEkrem İmamoğluMustafa Kemal AtatürkMynetMuhammedOrhan GaziTürkiye millî futbol takımıJülide KuralBarış BoyunTurgut AltınokYeniden Refah PartisiOsmanlı İmparatorluğuAtatürk İlkeleriOrganelDemet EvgarInstagramCumhuriyet Halk PartisiHüma HatunKaragöz ve HacivatLozan AntlaşmasıAdalet ve Kalkınma PartisiBurçlar2023 Türkiye genel seçimleriÜlkeler listesiII. BayezidMusaKavimler GöçüVikipedi:Vikibahar 2024Osman Gaziİstanbul belediye başkanları listesiYunus Emreİslam'ın beş şartıHalkların Eşitlik ve Demokrasi PartisiÜmit ÖzdağKaramanoğulları BeyliğiI. SelimI. KleopatraI. SüleymanTürkiye'nin illeriAlâeddin Bey (Osman Gazi'nin oğlu)Nüfusuna göre Türkiye'nin illeriCristiano RonaldoSurvivor 2024: All StarMuhsin YazıcıoğluCumhuriyetGibi bölümleri listesiAydın AyaydınİstanbulAhmet Mahmut ÜnlüNecmettin ErbakanII. Dünya SavaşıI. Gülbahar Hatun27 MartTürkiye cumhurbaşkanları listesiPaskalyaMilliyet (gazete)Milliyetçi Hareket PartisiGülşah Hatunİsmailağa CemaatiAyasofyaToprak RazgatlıoğluTürkiye'deki siyasi partiler listesiİstanbul'da 2024 Türkiye yerel seçimleriTürkiye İş BankasıHamza DağFatih ErbakanI. Muradİsmail Özdağlarİstanbul'da Mart 2019 Türkiye yerel seçimleriİstanbul'un FethiDevrim (otomobil)IV. MuradBuğra GülsoyUğur YücelDevalüasyonÇinEcem ÖzkayaDünya Tiyatro GünüÇanakkale Savaşıİzmir İktisat KongresiI. MehmedHakan Fidan