Urząd Ochrony Państwa

Polska agencja wywiadowcza

Urząd Ochrony Państwa – instytucja państwowa istniejąca od 10 maja 1990 roku do 29 czerwca 2002 roku, stanowiąca (obok ówczesnych Wojskowych Służb Informacyjnych) cywilną część służb specjalnych RP. UOP zastąpił zlikwidowaną Służbę Bezpieczeństwa MSW.

Powstanie UOPedytuj

Ustawa o Urzędzie Ochrony Państwa została uchwalona 6 kwietnia 1990 i weszła w życie 10 maja 1990[1]. Następnego dnia mianowano jego pierwszego szefa, którym został Krzysztof Kozłowski. W lipcu 1990 roku SB rozpoczęto wobec funkcjonariuszy SB postępowanie kwalifikacyjne zwane potocznie weryfikacją. Umożliwiało ono funkcjonariuszom SB kontynuowanie służby w UOP albo w innych jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi spraw wewnętrznych. Wymagane było do tego nie tylko wykazanie się specjalistycznymi umiejętnościami, ale również kwalifikacjami moralnymi, gwarantującymi wierną służbę niepodległej Polsce. Tę drugą predyspozycję miały sprawdzać komisje kwalifikacyjne[2]. Spośród 24 tysięcy pracowników Służby Bezpieczeństwa do weryfikacji przystąpiło niecałe 14,5 tysięcy funkcjonariuszy. Wojewódzkie komisje kwalifikacyjne pozytywnie zaopiniowały 8658 osób (61,7%), natomiast negatywnie – 5376 osób (38,3%). Spośród zaopiniowanych negatywnie do Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej odwołało się 4771 osób, z czego pełniąca funkcję odwoławczą CKK pozytywnie zaopiniowała 1781 osób, zaś wobec 2990 osób podtrzymała wcześniejsze decyzje negatywne. Zatem w sumie spośród osób, które poddały się weryfikacji, pozytywnie zaopiniowano 10 439, natomiast negatywnie – 3595[3]. Ostatecznie komisje wydały pozytywne decyzje co do 10 439 funkcjonariuszy. Około 5 tysięcy z nich zostało zatrudnionych w UOP, pewną liczbę przyjęły Policja i Straż Graniczna. Wszyscy niezweryfikowani funkcjonariusze SB odeszli ze służby do 31 lipca 1990 roku[4].

Organizacjaedytuj

UOP w latach 1990–1996 był wydzielonym pionem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, na jego czele stał Szef podległy Ministrowi. Po reformie administracyjnej (która weszła w życie w dwóch etapach: 1 października 1996 r. i 1 stycznia 1997 r.) Urząd stał się samodzielną instytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Od 1 października 1996 r. nadzór nad nim przejął Prezes Rady Ministrów, ponadto 1 stycznia 1997 r. powołany został minister-koordynator służb specjalnych.

Liczba i struktura etatów w UOP są niejawne: w połowie lat 90 XX w. ich liczbę szacowano na 10 tys. Na początku lat 90 XX w. powołano delegatury Urzędu w 14 miastach Polski: Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Poznaniu, Radomiu, Rzeszowie, Szczecinie, Wrocławiu.

Struktura UOP w 1990 r.

Zgodnie z zarządzeniem nr 39 Prezesa Rady Ministrów z 4 lipca 1990 r.[5] w skład Urzędu Ochrony Państwa w momencie jego zorganizowania wchodziły następujące jednostki organizacyjne:

  • Zarząd Wywiadu
  • Zarząd Kontrwywiadu
  • Zarząd Śledczy
  • Biuro Prezydialne
  • Biuro Koordynacji i Prognoz
  • Biuro Analiz i Informacji
  • Biuro Techniki
  • Biuro Obserwacji
  • Biuro Szyfrów
  • Biuro Ewidencji i Archiwum
  • Biuro Kadr
  • Biuro Finansów
  • Biuro Administracyjno-Gospodarcze.

Struktura UOP w 1997 r.

Zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 6 grudnia 1996 r.[6] w skład Urzędu Ochrony Państwa po jego wydzieleniu z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wchodziły następujące jednostki organizacyjne:

  • Gabinet Szefa
  • Zarząd Wywiadu
  • Zarząd Kontrwywiadu
  • Zarząd Ochrony Ekonomicznych Interesów Państwa
  • Zarząd Śledczy
  • Biuro Analiz i Informacji
  • Biuro Bezpieczeństwa Łączności i Informatyki
  • Biuro Techniki
  • Biuro Obserwacji
  • Biuro Ewidencji i Archiwum
  • Biuro Prawne
  • Biuro Finansów
  • Biuro Kadr i Szkolenia
  • Biuro Administracyjno-Gospodarcze
  • Inspektorat Nadzoru, Kontroli i Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Struktura UOP w 2002 r.

Zgodnie z rozporządzeniami Prezesa Rady Ministrów z 19 sierpnia 1998 r.[7], 12 maja 1999 r.[8] i 9 kwietnia 2001 r.[9] w skład Urzędu Ochrony Państwa pod koniec jego funkcjonowania wchodziły następujące jednostki organizacyjne:

  • Zarząd Wywiadu
  • Zarząd Kontrwywiadu
  • Zarząd Ochrony Ekonomicznych Interesów Państwa
  • Zarząd Śledczy
  • Zarząd Zabezpieczenia Technicznego
  • Biuro Analiz i Koordynacji
  • Biuro Bezpieczeństwa Łączności i Informatyki
  • Biuro Ewidencji i Archiwum
  • Biuro Prawne
  • Biuro Finansów
  • Biuro Kadr
  • Biuro Administracyjno-Gospodarcze
  • Inspektorat Nadzoru, Kontroli i Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Zadaniaedytuj

Do ustawowych zadań UOP należało:

  • rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niezależność, całość i międzynarodową pozycję państwa,
  • zapobieganie i wykrywanie przestępstw szpiegostwa i terroryzmu oraz innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa oraz ściganie ich sprawców,
  • zapobieganie i wykrywanie przestępstw godzących w podstawy ekonomiczne państwa i ściganie ich sprawców,
  • zapobieganie i wykrywanie przestępstw o charakterze lub zasięgu międzynarodowym, w tym nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi i psychotropowymi i lub materiałami jądrowymi i promieniotwórczymi oraz ściganie ich sprawców,
  • rozpoznawanie i przeciwdziałanie naruszeniom tajemnicy państwowej,
  • przygotowywanie dla najwyższych organów władzy i administracji państwowej informacji i analiz istotnych dla bezpieczeństwa państwa,
  • kryptograficzna ochrona wiadomości stanowiących tajemnicę państwową i służbową, przekazywanych przez techniczne środki łączności na potrzeby organów administracji państwowej i państwowych instytucji finansowych i gospodarczych.

Sukcesy i porażkiedytuj

Z założenia UOP miał być instytucją apolityczną. W praktyce często zarzucano, że UOP angażuje się w spory polityczne lub jest wykorzystywany w celach politycznych. Po raz pierwszy zarzut ten pojawił się po przygotowaniu w 1992 roku – na zlecenie Sejmu – listy tajnych współpracowników i kontaktów operacyjnych MBP i SB wśród osobistości życia politycznego Polski („lista Macierewicza”). Rok później, w marcu 1993 roku, ujawniona została tajna instrukcja UOP powołująca specjalny wydział inwigilujący prawicę, m.in. Porozumienie Centrum. UOP był także uwikłany w „aferę Olina” – oskarżenie premiera Oleksego o współpracę z rosyjskim funkcjonariuszem Władimirem Ałganowem. Duże kontrowersje wzbudziło też zatrzymanie przez UOP w 2002 roku szefa PKN Orlen Andrzeja Modrzejewskiego („Orlengate”).

Do najgłośniejszych sukcesów Zarządu Wywiadu UOP należały ewakuacja z Iraku funkcjonariuszy CIA zagrożonych zatrzymaniem przez iracki kontrwywiad podczas wojny w Zatoce Perskiej w 1990 roku (operacja „Samum”) oraz w roku 1991 rozpracowanie afer Art-B i FOZZ (zniweczone przez inne instytucje i polityków).

Największe sukcesy Zarządu Kontrwywiadu to ujawnienie siatek szpiegowskich GRU, SWR i BND, doprowadzenie do wydalenia szpiegów pracujących jako dyplomaci, doprowadzenie do ukarania sądowego w tym degradacji żołnierzy WSI ujawniających informacje obcym wywiadom.

UOP został zlikwidowany ustawą o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu z 24 maja 2002 roku[10] (weszła ona w życie 29 czerwca 2002 roku) – była to realizacja obietnic wyborczych SLD[11]. Dwie wymienione wyżej instytucje przejęły dotychczasowe zadania UOP. Z dnia na dzień zwolniono 420 funkcjonariuszy (8 proc. ogółu zatrudnionych). W kwietniu 2004 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wszystkie zakwestionowane przez posłów opozycji (m.in. PiS) przepisy ustawy likwidującej UOP są niezgodne z Konstytucją RP[12].

Szefowie UOPedytuj

Przypisyedytuj

  1. Dz.U. z 1990 r. nr 30, poz. 180
  2. M. Kolaszyński, Status ustrojowy polskich służb specjalnych po 1989 roku, Kraków 2016, s. 81.
  3. Aparat bezpieczeństwa w Polsce: kadra kierownicza, Tom 3: 1975-1990, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ściągania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2008, ISBN 978-83-60464-80-9.
  4. P. Piotrowski, Przemiany w MSW w latach 1989–1990, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2004, nr 4, s. 52.
  5. Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. Adrian Jusupović, Rafał Leśkiewicz, Warszawa 2013, s. 305–307 (Dokument nr 31).
  6. Dz.U. z 1996 r. nr 145, poz. 675.
  7. Dz.U. z 1998 r. nr 113, poz. 721.
  8. Dz.U. z 1999 r. nr 42, poz. 426.
  9. Dz.U. z 2001 r. nr 32, poz. 367.
  10. Dz.U. z 2020 r. poz. 27.
  11. Opcja 2001 – fakty i mity.
  12. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 2004 r. sygn. akt K 45/02 (Dz.U. z 2004 r. nr 109, poz. 1159)

Linki zewnętrzneedytuj

Następcy UOP:

🔥 Top keywords: Baike: Strona głównaMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024Specjalna:SzukajMichał WośFacebookZbigniew ZiobroMistrzostwa Europy w piłce nożnejPatrycja Kotecka-ZiobroMichał ProbierzReprezentacja Polski w piłce nożnej mężczyznJarosław GromadzińskiNicola ZalewskiWaliaMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024 (eliminacje)BaltimoreWojciech SzczęsnyRajmund MillerFranciszek Longchamps de Bérier (ur. 1969)Jeruzal (powiat miński)Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2020YouTubePolskaKrzysztof Kwiatkowski (polityk)Jakub PiotrowskiTaras RomanczukMagdalena Sroka (ur. 1979)Robert LewandowskiWielkanocKanał AugustowskiWielka Orkiestra Świątecznej PomocyAdam MarczakEliminacje Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2024/BarażeLamna śledziowaWielki CzwartekBarbara BlidaZmarli w marcu 2024Zamek w StobnicyLionel MessiMistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2026Francis Scott Key Bridge27 marcaReprezentacja Walii w piłce nożnej mężczyznKarolina RosińskaMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2016Przemysław WiplerMistrzostwa świata w piłce nożnej mężczyznKoleń pospolityWarszawaProblem trzech ciał (powieść)Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022EurokorpusDaniel James (piłkarz)Przemysław Frankowski (piłkarz)Triduum PaschalnePaweł DawidowiczRoman Longchamps de BérierJeruzal (województwo łódzkie)Stadion Olimpijski w BerlinieŚmigus-dyngusLyndon B. JohnsonFranciszek Longchamps de Bérier (1912–1969)Janusz Korwin-MikkeKolekcja samochodów sułtana BruneiWielka ŚrodaJan Bednarek (piłkarz)Wielka BrytaniaMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2028Magdalena BiejatAnna SzymańczykMichał Olszewski (duchowny katolicki)RosjaAdam BodnarSelekcjonerzy reprezentacji Polski w piłce nożnej mężczyznMariusz GosekPaweł ŚlizBartosz SalamonRobert OppenheimerNATOGrażyna TrelaIzabela KunaGareth BaleMarcin PrzydaczStany ZjednoczoneWładysław II JagiełłoFernando SantosPoranek kojotaNiemcyMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024/Grupa DGruzjaWielki PiątekMarina Łuczenko-SzczęsnaVolksparkstadionFlaga czerwono-czarnaUkrainaMetamfetaminaRanking FIFARudolf HößPokolenie ZDariusz Szpakowski