Iron Man

Fikcyjny superbohater będący członkiem grupy Avengers Iron Man

Iron Man (alter ego Anthony Edward „Tony” Stark) – fikcyjna postać (superbohater) znana z licznych serii komiksowych wydawanych przez Marvel Comics, oraz różnych adaptacji, bazujących na komiksowych publikacjach. Jego twórcami są scenarzyści Stan Lee, Larry Lieber, oraz rysownicy Don Heck i Jack Kirby, zadebiutował on w magazynie Tales of Suspense vol.1 #39 (marzec 1963[1][2]). Oryginalnie przygody z jego udziałem miały silnie antykomunistyczny wydźwięk, a motywem powstania postaci było zagadnienie roli amerykańskiego przemysłu zbrojeniowego w walce z komunizmem w zimnowojennym wyścigu zbrojnym[1]. Później doszły motywy korupcji korporacyjnej i terroryzmu.

Iron Man
Anthony Edward „Tony” Stark
ilustracja
Pierwsze wystąpienie

Tales of Suspense vol.1 #39 (marzec 1963)

Twórca

Stan Lee
Larry Lieber
Don Heck
Jack Kirby

Dane biograficzne
Pochodzenie

amerykańska

Przynależność

Avengers, S.H.I.E.L.D.

Płeć

Mężczyzna

Inne informacje
Umiejętności

duża inteligencja
cybernetyczne połączenie ze swoimi zbrojami, dającymi mu nadludzką siłę, wytrzymałość, zdolność naddźwiękowego lotu
• promienie repulsora
• różnego rodzaju uzbrojenie

Iron Man jest superbohaterem, który walczy ze zbrodnią za pomocą skonstruowanych przez siebie serii cybernetycznych zbroi, wyposażonych w najnowocześniejsze technologie[1]. Jako Tony Stark prowadzi życie bogatego przedsiębiorcy i filantropa, kierującego konglomeratem Stark Industries[2]. Jest członkiem elitarnej grupy superherosów o nazwie Avengers[1].

Z udziałem tej postaci powstało dziewięć filmów fabularnych, będących częścią franczyzy Filmowego Uniwersum Marvela, gdzie gra go Robert Downey Jr.: Iron Man (2008), Iron Man 2(2010), Avengers (2012), Iron Man 3 (2013), Avengers: Czas Ultrona (2015), Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów (2016), Spider-Man: Homecoming (2017), Avengers: Wojna bez granic (2018) oraz Avengers: Koniec gry (2019). Postać pojawiła się również w serialach animowanych: Iron Man: Obrońca dobra (1994–1996), Iron Man: Armored Adventures (2009–2009), Avengers: Potęga i moc (2010–2013) i Avengers: Zjednoczeni (2013–).

W zestawieniu 50 najlepszych postaci komiksowych magazynu filmowego Empire, Iron Man zajął 17. miejsce[3]. Natomiast w zestawieniu 100 najlepszych komiksowych bohaterów amerykańskiego portalu internetowego IGN, bohater uplasował się na 12 miejscu[4].

Opis postaciedytuj

Tony Stark urodził się w bogatej rodzinie przemysłowców i już jako młodzieniec zapowiadał się jako przyszły filar amerykańskiego kapitalizmu. Już w wieku 15 lat zaczął studiować elektrotechnikę na MIT[1]. Po śmierci swoich rodziców w wypadku samochodowym, w wieku 21 lat przejął rodzinny majątek i firmę specjalizującą się w przemyśle zbrojeniowym o nazwie Stark Industries, kierowaną niegdyś przez jego ojca - Howarda Starka. Wspierając amerykański wysiłek w walce z komunizmem, Tony odpowiedzialny był za dostarczanie i testowanie nowych technologii na potrzeby sił zbrojnych. W oryginalnej genezie z Tales of Suspense vol.1 #39, w czasie wojny wietnamskiej padł ofiarą ataku komunistycznych watażków[1][2]. Ciężko ranny przez odłamek szrapnela, który trafił go w klatkę piersiową, Tony dostał się do niewoli komunistów wietnamskich. Został zmuszony przez porywaczy do skonstruowania dla nich broni. Zamiast tego, wraz z współwięźniem, profesorem fizyki – Ho Yinsenem, skonstruował zbroję, która pomogła mu w ucieczce[1][2]. Później odkrył, że zginąłby, gdyby kiedykolwiek usunął płytkę magnetyczną, która trzyma odłamki szrapneli z dala od jego serca[2].

Na bazie prototypu zbroi zaczął tworzyć kolejne, bardziej udoskonalone modele. Wśród jego wczesnych wrogów byli głównie sowieccy złoczyńcy m.in.: Czarna Wdowa, Crimson Dynamo i Titanium Man[1]. Oprócz nich w gronie antagonistów Iron Mana znaleźli się tacy przeciwnicy tacy, jak: Mandaryn, Whiplash, organizacja A.I.M., Fin Fang Foom, Madame Masque i M.O.D.O.K.. Motyw walki Iron Mana z Azjatyckim Mandarynem miał wydźwięk polityczny, albowiem odzwierciedlał zmagania cywilizacji zachodu ze światem orientalnym, w czasie wojny w Wietnamie[1]. W komiksie The Avengers vol.1 #1 z września 1963 roku wraz z Hulkiem, Ant-Manem, Wasp i Thorem, sformował drużynę znaną jako Avengers, by razem stawić czoło nikczemnemu Lokiemu.

W otoczeniu Tony’ego znalazły się takie postacie jak sekretarka i kochanka Pepper Potts oraz szofer i asystent Happy Hogan. Wczesne historie przedstawiały romans Potts ze Starkiem, a jednocześnie miłość Happy'ego Hogana do Potts, tworząc trójkąt miłosny między głównymi bohaterami. Ostatecznie Potts i Hogan pobrali się w Tales of Suspense vol. 1 #91 i przez jakiś czas zniknęli z kart komiksów, choć obie postacie odegrały rolę m.in. w crossoverze Civil War i późniejszych historiach komiksowych[1]. Kolejna ważną postacią był dobry przyjaciel Tony’ego i pilot - James Rhodes. Stworzony przez Davida Michelinie'ego i Boba Laytona, James Rhodes zadebiutował w komiksie Iron Man vol. 1 #118 z 1979 roku[1]. Rhodes przywdział zbroję Iron Mana w czasie, kiedy Tony odniósł poważne obrażenia (Iron Man vol. 1 #170), a w Iron Man vol. 1 #284 zyskał własną (cięższą) zbroję i stał się pomocnikiem superbohatera, znanym jako War Machine[1].

Ważniejszymi historiami z udziałem tej postaci są m.in. Demon in a Bottle (Iron Man vol. 1 #128 z listopada 1979 roku), opowiadająca o zmaganiach bohatera z alkoholizmem, czy też historia Doomquest (Iron Man vol. 1 #149-150 z 1981 roku), w której Iron Man i Doctor Doom cofnęli się w czasie do czasów króla Artura. Historia zatytułowana Stark Wars (została ona później przemianowana na popularny tytuł Armor Wars I) z Iron Man vol. 1 #225-#231 (wydawana oryginalnie od grudnia 1987 do czerwca 1988) opowiada o tym jak Stark obsesyjnie tropił i niszczył wszelką stworzoną przez siebie technologię jaka dostała się obce ręce, w tym tę, która była na użytku armii amerykańskiej[1]. Natomiast w sześcioczęściowej historii Extremis (Iron Man vol. 4 #1-6 wydawanej od stycznia 2005 do kwietnia 2006) autorstwa Warrena Ellisa, Tony zaaplikował sobie nanotechnologicznego wirusa, który wykształcił w jego organizmie interfejs łączący jego układ nerwowy ze zbroją[1].

Moce i umiejętnościedytuj

Tony’ego Starka cechuje ogromna pomysłowość i przedsiębiorczość[2]. Dzięki ogromnej wiedzy jaką posiadł udało mu się skonstruować cybernetyczną zbroję (pierwszy model miał mu jedynie posłużyć w ucieczce z niewoli u komunistów wietnamskich)[2]. Później skonstruował całą serię bardziej zaawansowanych zbroi dających mu nadludzka siłę i odporność na różnego rodzaju ataki zewnętrzne, zdolność latania (dzięki zainstalowanemu w zbroi napędowi odrzutowemu). Jego główną bronią są promienie repulsora, które wystrzeliwuje z rękawic, projektor unibeam zamontowany na napierśniku, oraz innego rodzaju uzbrojenia.

Zbroje Iron Manaedytuj

Kolejne wersje kostiumu Iron Mana (wersja filmowe):

  • Mark I – pierwszy kostium Starka. Tony miał jego projekt w swoim domowym komputerze. Skonstruował go w jaskini przy pomocy Yinsena. Miał bardzo mocny pancerz, ale był wolny. Pierwszy reaktor łukowy mógł go zasilać przez 15 minut. Dawał Tony’emu dużą siłę. Był uzbrojony w miotacze płomieni na ramionach i wyrzutnię rakiet na lewym przedramieniu. Mógł latać, ale powoli i nie był zwrotny. Po rozbiciu się Starka na pustyni, kostium rozleciał się na kawałki. Kawałki kostiumu zostały znalezione przez terrorystów, którzy zdołali go odbudować i unowocześnić, m.in. zmodyfikowali jego wygląd, dodali oprogramowanie i wzmocnili uzbrojenie. Kostium został zabrany przez Obadiaha Stane'a, który chciał zabić Tony’ego i wzorując się na zbroi Mark I zbudował swoją zbroję o nazwie Iron Monger. Obadiah zasilał kostium nowym reaktorem łukowym, który zabrał Tony’emu. Pierwotna wersja kostiumu stała w Stark Industries gdy Pepper z agentami przyszli po Obediaha. Rekonstrukcja zbroi stał w gablocie w domu Tony’ego. Została zniszczona w ataku na dom Starka w Iron Man 3.
  • Mark II – drugi kostium Starka. Jest to mocno zmodyfikowany Mark I. Zmienił się jego wygląd, dodano łącze z domowym komputerem Starka, Jarvisem, kombinezon jest zdolny do lotu. Do latania wystarczy 3% mocy reaktora. Jest uzbrojony w broń w postaci impulsów generowanych przez stabilizatory lotu na dłoniach. Jest koloru szarego. Jego słabością jest cienka powłoka, która obladza się po przekroczeniu pułapu 12 km. Mark II został w drugiej części filmu zabrany przez ppłk Jamesa Rhodesa (przyjaciela Tony’ego) do bazy wojskowej. Tam został przebudowany w kostium War Machine. Replika została zniszczona w ataku na dom Starka w Iron Man 3.
  • Mark III – unowocześniona wersja Mark II. Ten kostium jest zbudowany ze stopu tytanu i złota, jest pomalowany na czerwono w niektórych fragmentach (przed dodaniem czerwonego koloru był cały złoty). Ma większe wyposażenie, m.in. flary w udach, wyrzutnia rakiet w prawym przedramieniu oraz miotacz piersiowy w miejscu reaktora. Została zniszczona w ataku na dom Starka w Iron Man 3.
  • Mark IV – Oprócz kilku szczegółów w wyglądzie, nie różni się zbytnio od Mark III. Podzieliła los pozostałych zbroi.
  • Mark V – pierwszy raz pojawia się w filmie Iron Man 2. Jest to przenośny kostium, który nieużywany wygląda jak walizka. Po włączeniu rozkłada się na całym ciele. Jest uzbrojony w broń w postaci impulsów generowanych przez stabilizatory lotu na dłoniach. Została zniszczona w Iron Man 3 w ataku na dom Starka.
  • Mark VI – kolejny kostium Tony’ego. Jest zasilany przez reaktor z nowym rdzeniem. Jego najsilniejsza broń to promienie laserowe, których generatory są umieszczone na nadgarstkach. Jest to jednorazowa broń – Tony użył jej w walce z dronami Ivana Vanko. Zniszczono ją w ataku na dom Starka.
  • Mark VII – Zbroja wykorzystana przez Starka w walce z Lokim i armią z kosmosu w filmie Avengers. Nie różni się znacznie od poprzedniego modelu poza promieniami laserowymi, które nie są już jednokrotnego użytku, dodatkowymi rakietami, dużym zapasem amunicji oraz wzmocnionym pancerzem. W czasie złapania pocisku jądrowego można zobaczyć, że zbroja została wyposażona na korpusie w dodatkowe silniki. Podzieliła los pozostałych zbroi.
  • Mark VIII-XLI – różne zbroje mające swoje własne specyficzne cechy. Mogły być sterowane przez Tony’ego (nikogo więcej nie rozpoznawały) lub Jarvisa. Te zbroje były konstruowane w tajemnicy przez Tony’ego. Pewna część została zniszczona przez żołnierzy extremis z AIM, reszta z wyraźnego rozkazu Tony’ego. Ukazały się w Iron Man 3.
  • Mark XLII (42) – mający wiele wad, wymagających poprawek, prototyp skafandra przechwytującego. Została zniszczona z rozkazu Starka założona na Aldricha Killiana. Pokazała się w Iron Man 3.
  • War Machine Mark I – ten kombinezon to zmodyfikowany Mark II. Mark II został zabrany Tony’emu przez jego przyjaciela Rhodey'ego i przebudowany w bazie wojskowej. Jedyne zmiany to zmiana w wyglądzie i uzbrojeniu. Uzbrojenie stanowią m.in.: karabin FN F2000, karabin maszynowy M134 Minigun, granatnik, karabin M24 i pistolet półautomatyczny. Dodatkowym uzbrojeniem jest kinetyczny pocisk powietrze-powietrze, który (według Justina Hammera) jest niszczycielską bronią zdolną rozwalić „bunkier pod bunkrem, który właśnie rozwaliłeś”.
  • War Machine Mark II Iron Patriot – ulepszona i wzmocniona zbroja ppłk Jamesa Rhodesa. Została pomalowana na styl Kapitana Ameryki.
  • Iron Monger – ulepszona wersja Mark I stworzona przez Obadię Stane'a. Było to coś w rodzaju wielkiego Mark I. Zbroja została zniszczona w wybuchu reaktora łukowego w zakładach Starka.
  • Mark XLIV (zwana również „Hulkbuster”) – zbroja stworzona przez Starka i Bannera na wypadek, gdyby Banner stracił kontrolę nad swoim alter-ego, Hulkiem.

Postacie drugoplanoweedytuj

  • Virginia „Pepper” Potts/Rescue – osobista asystentka Starka, później jego kochanka. Była też żoną Harolda Hogana. Ostatnio, dzięki cybernetycznym ulepszeniom i własnej zbroi, stała się bohaterką o pseudonimie Rescue.
  • James „Rhodey” Rhodes/War Machine/Iron Patriot – osobisty pilot i jeden z najlepszych przyjaciół Starka, a także jego pomocnik w walce ze złem. Posiada własną zbroję.
  • Edwin Jarvis – osobisty lokaj Tony’ego. W wersji filmowej system komputerowy o nazwie J.A.R.V.I.S..
  • Harold „Happy” Hogan – były bokser, a później szofer i osobisty asystent Starka. Był mężem Virginii Potts. Zmarł w komiksie Iron Man vol. 4 #14.
  • S.H.I.E.L.D. – fikcyjna agencja wywiadowcza w uniwersum Marvela. Nazwa agencji stanowi skrót, który rozwija się różnorako: pierwotnie Supreme Headquarters, International Espionage, Law-Enforcement Division, od 1991 Strategic Hazard Intervention Espionage Logistics Directorate, a w wersji filmowej Strategic Homeland Intervention, Enforcement, and Logistics Division. Kierowana jest przez Nicka Fury’ego.
  • Avengers – drużyna czołowych superbohaterów uniwersum Marvela, której członkiem jest Iron Man.
  • Ho Yinsen – azjatycki fizyk przetrzymywany razem ze Starkiem przez komunistów wietnamskich pod dowództwem Wong-Chu. Pomógł w budowaniu pierwszej zbroi. Zginął podczas ucieczki.
  • Howard i Maria Starkowie – rodzice Tony’ego. Zginęli w wypadku samochodowym. Po ich śmierci Tony odziedziczył firmę Stark Industries.
  • Bethany Cabe – była ochroniarz i prywatny detektyw. Pracowała jako ochroniarz Tony’ego Starka i ostatecznie została jego kochanką.

Antagoniściedytuj

  • Mandarin – jeden z arcy-wrogów Iron Mana. Chiński szlachcic (potomek Czyngis-chana[1]), naukowiec i były dyplomata, który stał się zbrodniarzem. Zaznajomiony ze sztukami walki, a także wyposażony w Dziesięć Pierścieni Mocy i inną pozaziemską technologię, którą pochodzi ze statku kosmitów. Mandarin jest opętany obsesją zawładnięcia światem. W wersji filmowej był oszustem, mającym odwrócić uwagę od prawdziwego złoczyńcy.
  • Obadiah Stane/Iron Monger – przemysłowiec, który ukradł Tony’emu jego firmę Stark Industries. Na bazie pierwszej zbroi Tony’ego, zbudował własną, stając się groźnym przeciwnikiem bohatera. Ma syna o imieniu Ezekiel, który również jest złoczyńcą.
  • Justin Hammer – genialny przestępca i długoletni przeciwnik Iron Mana. Zatrudnia on superzłoczyńców jako swoich najemników.
  • Advanced Idea Mechanics (A.I.M.)organizacja terrorystyczna złożona z genialnych naukowców i ich najemników. Posługuje się wysoce zaawansowaną technologią. Kierowana jest przez M.O.D.O.K.a.
    • George Tarleton/M.O.D.O.K. – dawniej technik pracujący dla A.I.M.. Pod wpływem mutagenów został przemieniony w odrażającego super-geniusza, który przyjął nazwę od skrótu Mental Organism Designed Only for Killing (Mentalny Organizm Zaprojektowany Tylko by Zabijać).
  • Anton Vanko/Crimson Dynamo Isowiecki odpowiednik Iron Mana, noszący potężną zbroję. Później jego kombinezonu i pseudonimu używało wielu wrogów superbohatera. Jego wersja filmowa znacznie różni się od komiksowego pierwowzoru.
  • Giulietta Nefaria/Whitney Frost/Madame Masque – urodzona jako Giulietta Nefaria, Madame Masque jest córką złoczyńcy hrabiego Nefaria. Chowa swoją oszpecona twarz za złota maską. Jest rozdarta między posłuszeństwem wobec ojca a miłością do Iron Mana.
  • Hrabia Nefaria Włoski arystokrata, ojciec Madame Masque.
  • Fin Fang Foompozaziemski smok z planety Kakaranthara.
  • Spymaster – troje najemników i mistrzów szpiegostwa: pierwszy o nieznanych personaliach, drugi o nazwisku Nathan Lemon i trzeci o nazwisku Sinclair Abbot.
  • Blizzard – nazwa kilku złoczyńców używających broni zamrażającej.

Adaptacjeedytuj

Filmy kinoweedytuj

Filmy te należą do franczyzy Filmowego Uniwersum Marvela, we wszystkich tych produkcjach w rolę Tony'ego Starka / Iron Mana wcielił się aktor Robert Downey Jr.[7].

Filmy animowaneedytuj

  • Ostateczni mściciele (Ultimate Avengers: The Movie), reż: Curt Geda, Steven E. Gordon, Bob Richardson (2006)
  • Ostateczni mściciele 2 (Ultimate Avengers 2), reż: Will Meugniot, Richard Sebast (2006)
  • Niezwyciężony Iron Man (The Invincible Iron Man), reż: Patrick Archibald, Jay Oliva (2007)
  • Mściciele przyszłości (Next Avengers: Heroes of Tomorrow), reż: Jay Oliva (2008)
  • Hulk na obcej planecie (Planet Hulk), reż: Sam Liu (2010)
  • Iron Man: Rise of Technovore, reż: Hiroshi Hamasaki, Hiroshi Hamazaki (2013)
  • Iron Man & Hulk: Heroes United, reż: Eric Radomski, Leo Riley (2013)
  • Avengers Confidential: Black Widow & Punisher, reż: Kenichi Shimizu (2014)

Seriale animowaneedytuj

Gry komputeroweedytuj

Komiksy wydane w Polsceedytuj

Tytuł polskiTytuł angielskiZawartośćWydawnictwoUwagi
Początki Marvela: Lata SześćdziesiąteMarvel Origins: The 60sTales to Suspense #39HachetteWydanie zawiera jeszcze 9 innych zeszytów, ale tylko ten 1 odnosi się do solowych przygód Iron Mana.
Iron Man: Demon w ButelceIron Man: Demon in the BottleInvincible Iron Man #120-128Hachette
Iron Man: ExtremisIron Man: ExtremisInvincible Iron Man (vol. 4) #1-6Hachette
Iron Man: Pięć KoszmarówIron Man: Five NightmaresInvincible Iron Man (vol. 5) #1-7Mucha Comics i Hachette

Przypisyedytuj

  1. a b c d e f g h i j k l m n o Joshua Pnencner: Encyclopedia of Comic Books and Graphic Novels. M. Keith Booker (red.). T. 1. Santa Barbara: Greenwood, maj 2010, s. 218-220. ISBN 978-0-313-35746-6. (ang.).
  2. a b c d e f g Andrew J. Darling: The Marvel Encyclopedia: The Definitive Guide to the Characters of the Marvel Universe. Wielka Brytania: Dorling Kindersley, 2006, s. 146-147. ISBN 978-0756623586. (ang.).
  3. The 50 Greatest Comic Book Characters – 17. Iron Man. Empire. [dostęp 2014-02-26]. (ang.).
  4. Top 100 Comic Book Heroes – 12. Iron Man. IGN. [dostęp 2014-02-26]. (ang.).
  5. Marcin Pietrzyk: „Avengers 2” adaptacją 10-częściowego „Age of Ultron”. Filmweb, 21 lipca 2013. [dostęp 2013-11-09]. (pol.).
  6. a b c Borys Kit: Robert Downey Jr. Joins 'Spider-Man: Homecoming'. The Hollywood Reporter. [dostęp 2016-04-21]. (ang.).
  7. Paweł Marczewsk: Robert Downey Jr. jako Iron Man w filmie Jona Favreau. Filmweb, 29 września 2006. [dostęp 2014-08-22]. (pol.).

Zobacz teżedytuj

Linki zewnętrzneedytuj

🔥 Top keywords: Baike: Strona głównaMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024Specjalna:SzukajMichał WośFacebookZbigniew ZiobroMistrzostwa Europy w piłce nożnejPatrycja Kotecka-ZiobroMichał ProbierzReprezentacja Polski w piłce nożnej mężczyznJarosław GromadzińskiNicola ZalewskiWaliaMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024 (eliminacje)BaltimoreWojciech SzczęsnyRajmund MillerFranciszek Longchamps de Bérier (ur. 1969)Jeruzal (powiat miński)Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2020YouTubePolskaKrzysztof Kwiatkowski (polityk)Jakub PiotrowskiTaras RomanczukMagdalena Sroka (ur. 1979)Robert LewandowskiWielkanocKanał AugustowskiWielka Orkiestra Świątecznej PomocyAdam MarczakEliminacje Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2024/BarażeLamna śledziowaWielki CzwartekBarbara BlidaZmarli w marcu 2024Zamek w StobnicyLionel MessiMistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2026Francis Scott Key Bridge27 marcaReprezentacja Walii w piłce nożnej mężczyznKarolina RosińskaMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2016Przemysław WiplerMistrzostwa świata w piłce nożnej mężczyznKoleń pospolityWarszawaProblem trzech ciał (powieść)Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022EurokorpusDaniel James (piłkarz)Przemysław Frankowski (piłkarz)Triduum PaschalnePaweł DawidowiczRoman Longchamps de BérierJeruzal (województwo łódzkie)Stadion Olimpijski w BerlinieŚmigus-dyngusLyndon B. JohnsonFranciszek Longchamps de Bérier (1912–1969)Janusz Korwin-MikkeKolekcja samochodów sułtana BruneiWielka ŚrodaJan Bednarek (piłkarz)Wielka BrytaniaMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2028Magdalena BiejatAnna SzymańczykMichał Olszewski (duchowny katolicki)RosjaAdam BodnarSelekcjonerzy reprezentacji Polski w piłce nożnej mężczyznMariusz GosekPaweł ŚlizBartosz SalamonRobert OppenheimerNATOGrażyna TrelaIzabela KunaGareth BaleMarcin PrzydaczStany ZjednoczoneWładysław II JagiełłoFernando SantosPoranek kojotaNiemcyMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024/Grupa DGruzjaWielki PiątekMarina Łuczenko-SzczęsnaVolksparkstadionFlaga czerwono-czarnaUkrainaMetamfetaminaRanking FIFARudolf HößPokolenie ZDariusz Szpakowski