Palladium (element)

Scheikundig element met symbool Pd en atoomnummer 46

Palladium is een scheikundig element met symbool Pd en atoomnummer 46. Het is een zilverwit overgangsmetaal.

Palladium
118
1H2Periodiek systeem 1314151617He
2LiBeBCNOFNe
3NaMg3456789101112AlSiPSClAr
4KCaScTiVCrMnFeCoNiCuZnGaGeAsSeBrKr
5RbSrYZrNbMoTcRuRhPdAgCdInSnSbTeIXe
6CsBaHfTaWReOsIrPtAuHgTlPbBiPoAtRn
7FrRa↓↓RfDbSgBhHsMtDsRgCnNhFlMcLvTsOg
 
LanthanidenLaCePrNdPmSmEuGdTbDyHoErTmYbLu
ActinidenAcThPaUNpPuAmCmBkCfEsFmMdNoLr
Palladium
Algemeen
NaamPalladium
SymboolPd
Atoomnummer46
GroepPlatinagroep
PeriodePeriode 5
BlokD-blok
ReeksOvergangsmetalen
KleurZilverwit
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u)106,42
Elektronenconfiguratie[Kr]4d10
Oxidatietoestanden+2, +3
Elektronegativiteit (Pauling)2,20
Atoomstraal (pm)137
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)804,39
2e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)1894,72
3e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)3177,28
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3)12020
Hardheid (Mohs)4,75
Smeltpunt (K)1827
Kookpunt (K)3213
AggregatietoestandVast
Smeltwarmte (kJ·mol−1)17,6
Verdampingswarmte (kJ·mol−1)357,0
KristalstructuurKub
Molair volume (m3·mol−1)8,9·10−6
Geluidssnelheid (m·s−1)3070
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1)240
Elektrische weerstandΩ·cm)10,8
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1)71,8
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt,
tenzij anders aangegeven
Portaal  Portaalicoon  Scheikunde

Ontdekkingbewerken

Palladium is in 1803 ontdekt door William Hyde Wollaston tijdens het onderzoeken van ruw platinaerts uit Zuid-Amerika.

Palladium is vernoemd naar de in 1802 ontdekte planetoïde Pallas[1], die op haar beurt weer is vernoemd naar de Griekse godin Pallas Athena.

Toepassingenbewerken

Als poeder is palladium een goede katalysator en wordt het gebruikt in hydrogenerings- en dehydrogeneringsreacties;[1] ook wordt het gebruikt bij het opwerken van petroleum in raffinaderijen. Als legering wordt het gebruikt in sieraden. Andere toepassingen:

Opmerkelijke eigenschappenbewerken

Palladium is een zacht zilverwit metaal dat chemisch gezien op platina lijkt; het reageert niet met zuurstof uit de lucht. Het heeft de laagste dichtheid en het laagste smeltpunt van de metalen uit de platinagroep.[1] Het is zacht en makkelijk bewerkbaar bij verwarming terwijl de sterkte en hardheid sterk toenemen bij lagere temperatuur.[1] Palladium reageert sterk met zwavelzuur en salpeterzuur maar het lost slechts langzaam op in zoutzuur.

Het metaal heeft de ongewone eigenschap dat het tot 900 maal zijn eigen volume aan waterstof kan opnemen bij kamertemperatuur,[1] een eigenschap die het zeer geschikt maakt voor industriële hydrogeneringsreacties. Vermoed wordt dat er wordt gevormd, maar dit is tot nu toe speculatie.

Bekende oxidatietoestanden van palladium zijn +2, +3 en +4. Recent zijn palladiumverbindingen gemaakt waar palladium een oxidatiestaat +6 heeft.

Verschijningbewerken

Palladium wordt meestal als ongebonden metaal gewonnen als bijproduct uit koper en nikkelertsen. Ook wordt het in de aardkorst aangetroffen in legeringen met goud en platina. De belangrijkste wingebieden liggen in Rusland (bij Norilsk), Zuid-Afrika, Canada, Verenigde Staten (VS) en Zimbabwe.[2] De productie in 2019 was als volgt: Rusland 98 ton, Zuid-Afrika 81 ton, Canada 20 ton, VS 14 ton en het wereld totaal kwam uit op 227 ton.[2] Naast de mijnbouw is recycling ook een belangrijke bron. In 2020 werd zo'n 102 ton palladium (inclusief platina) gewonnen uit schroot. Hiervan was 57 ton afkomstig uit katalysatoren van voertuigen in de Verenigde Staten.[2]

De drie grootste mijnbouwbedrijven die palladium produceren zijn Nornikel, Impala Platinum en Anglo American Platinum.[3] In 2020 was het Russische Nornikel veruit de grootste aanbieder met een wereldwijd marktaandeel van 44%. Impala en Anglo American hebben allebei een aandeel van zo'n 15% en deze drie leveren tezamen bijna driekwart van alle palladium.[3] In 2020 lag het wereldwijde gebruik van palladium op 302 ton (2019: 345 ton), hiervan ging iets meer dan 80% naar katalysatoren van voertuigen.[3] In het gebruik wordt voor twee derde voorzien uit de mijnen en de rest is afkomstig uit recycling.[3]

Isotopenbewerken

Zie Isotopen van palladium voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Stabielste isotopen
IsoRA (%)HalveringstijdVVVE (MeV)VP
102Pd1,02stabiel met 56 neutronen
103Pdsyn16,991 dEV0,543103Rh
104Pd11,14stabiel met 58 neutronen
105Pd22,33stabiel met 59 neutronen
106Pd27,33stabiel met 60 neutronen
107Pdsyn6,5·106 jβ1,511107Ag
108Pd26,46stabiel met 62 neutronen
110Pd11,72stabiel met 64 neutronen

In de natuur worden zes stabiele palladium isotopen aangetroffen. De meest stabiele radio-isotoop is 107Pd met een halveringstijd van enkele miljoenen jaren. De andere radioactieve isotopen hebben halveringstijden in de orde van dagen.

Toxicologie en veiligheidbewerken

Palladium zelf is ongevaarlijk, maar palladiumverbindingen moeten als giftig en kankerverwekkend beschouwd worden.

Handel en beleggingbewerken

Palladium is een kostbaar edelmetaal. Op de internationale goederenmarkten wordt de prijs uitgedrukt in Amerikaanse dollars per troy ounce (iets meer dan 31,1 gram).

gemiddelde prijs in US$/ounce[2]
19952010201520162017201820192020
Palladiumprijs153531695617874103515442100

Externe linksbewerken

Zie de categorie Palladium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
🔥 Top keywords: HoofdpaginaSpeciaal:ZoekenBart Verbruggen (voetballer)Witte DonderdagPasenSpecial:MyPage/zeusmodepreferences.jsDwars door VlaanderenChatGPTLenny KuhrDef RhymzGoede VrijdagBart De PauwBaltimore (Maryland)White Boy RickPirates of the Caribbean (filmserie)Rob OudkerkWout van AertEuropees kampioenschap voetbal 2024David CohenFacebookLouisa JanssenPegidaRobert OppenheimerJoodse Raad voor AmsterdamRichard SerraJoshua BrenetRonde van VlaanderenNederlandVirrie CohenJob CohenHumphrey CampbellXHamsterGoede WeekZomertijdSpeciaal:RecenteWijzigingenElla-June HenrardSphinx (televisieserie)Cleopatra VIITadzjikistanClarence SeedorfEmma Moortgat3 Body ProblemYouTubeFrancis Scott Key Bridge (Baltimore)Eurovisiesongfestival 202427 maartMatteo JorgensonJohan NeeskensLijst van personen overleden in maart 2024User:Mbch331/NuwegZionismeLiesa NaertJoy (2015)Maurizio GucciJoost KleinRichard WagnerAntisemitismeRote Armee FraktionGeorgiëAbraham Asscher (1880-1950)Emma BaleMia FarrowMathieu van der PoelVincent van GoghSALTOShell PernisKanariebergKeira KnightleyPokiVrijmetselarijJort KelderFrank VercruyssenFrederieke LeeflangErnst Daniël SmidBelgiëMarianne VosCollectie P. en N. de BoerSean CombsWikiEndrick FelipeThierry BaudetKen MilesStille ZaterdagDe Mol (televisieprogramma)Zaak-De PauwLionel MessiNederlandse Omroep StichtingFranz KafkaEva JinekPatrizia ReggianiNederlands voetbalelftal (mannen)Adolf HitlerJavaanse tijgerRobert Edwin PearyLijst van landnummers in de telefonie op volgorde van zoneIKEAFritz WepperGaslightingEuropees kampioenschap voetbal mannen