ओडिशा


ओडिशा भारतया पूर्वी तटय् लाःगु छगू राज्य ख। ओडिशा १ एप्रिल १९३६ खुनु छगू स्वतन्त्र प्रदेशया रुपय् पलिस्था जूगु ख। सकल दँ थ्व खुनु वा १ एप्रिलय् ओडिशा दिवस वा उत्कल दिवस हनिगु या। थ्व राज्य आपालं ओडिआ भाय् ल्हाइपिं मनुत दु । थ्व राज्य क्षेत्रफल कथं सकल भारतया गुंगु व जनसंख्या कथं ११गु थासय् ला।

ओडिशा
—  राज्य  —
किपा:Seal of Orissa.gif
Seal
भारतय् ओडिशा
भारतय् ओडिशा
ओडिशाया मानकिपा
ओडिशाया मानकिपा
Coordinates (भुवनेश्वर): 20°09′N 85°30′E / 20.15°N 85.50°E / 20.15; 85.50Coordinates: 20°09′N 85°30′E / 20.15°N 85.50°E / 20.15; 85.50
देय् भारत
पलिस्था१ एप्रिल १९३६
कनिका राजं, कटक
राजधानीभुवनेश्वर
तःधंगु नगरभुबनेश्वर
जिल्ला ल्या३०
Government
 - राज्यपालमुरलीधर चन्द्रकान्त भण्डारे
 - मुख्य़मन्त्रीनबीन पट्टनाय़क
 - न्य़ाय़पाळिकाछगू न्यायपालिका (१४७ थाय्)
Area
 - Total१५५,८२० km2 (६०,१६२.४ sq mi)
Area rankगुं (९म)
Population (२०११)
 - Total४,१९,४७,३५८
 - Rankसांछि (११)
 - Density२६९.२/km2 (६९७.२/sq mi)
Time zone IST (UTC+०५:३०)
ISO 3166 codeIN-OR
HDIincrease ०.०४३ (कम)
HDI क्रमाङ्क२७ गु(२००५)
साक्षरता७३.४५%
सरकारी भाषाओडिआ
Websiteorissa.gov.in

हलिमया दकले तःधंगु बांध हीराकुद थ्व राज्यया सम्बलपुर जिल्लाय् ला। नापं थ्व राज्यय् यक्व पर्यटकीय थाय् दु। पुरी, कोणार्क व भुवनेश्वर थनया ऐतिहासिक व धार्मिक स्थल ख। थ्व स्वंगु थाय्या क्षेत्रफलयात भारतया सुवर्ण त्रिभुज नं धाइगु या। पुरीया जगन्नाथ देगः, कोणार्कया कोणार्क सूर्द्यः देगः, भुवनेश्वरया लिङ्गराज देगः, खण्डगिरि व उदयगिरि गुफा, धउलिगिरि, जउगडया अशोकया नांजाःगु व कटकया बारबाटि दुर्ग आदि भारतया मू ऐतिहासिक थासय् ला। बालेश्वरया चान्दिपुरया सामरिक डि.आर.डि.ओ ओ पि.एक्स.इ भारतया सेनाया छगू मू सामरिक केन्द्र ख। ओडिशाय् पुरी, कोणार्कया चद्रभागा, गञ्जामया गोपालपुर बेलाभूमि व बालेश्वरया चान्दिपुर व तालसारि बेलाभूमि बेलाभूमिइ ला ।

इतिहाससम्पादन

  • वैदिक ओड़िशा - कृष्ण यजुर्वेद बौधायन कल्पसूत्र अनुसार (ख्री.पू. ६ शताब्दी), बैदिक सभ्यता बाहारे कळिङ्ग छगू पृथक सभ्य़ता (न आर्य् न द्राबिड)
  • ख्री.पू. ३६०-२६० - नन्द-साम्राज्यय् ओडिशाया भाग लानाच्वंगु ।
  • ख्री.पू. २६१ - कलिङ्ग हताः।
  • ३गु-६गु शताब्दी - गुप्त-राजबंश, हर्षबर्द्धन, द्वितीय़ पुलकेशी, माठर, भौमकर आदि जुजुतयेगु शासनाधीन।
  • ७९५ ख्री. - केशरी राजबंश । इमिसं केशरी कलिङ्ग, कोशल व उत्कलयात छपं यात । याजपुरय् राजधानी पलिस्था ।
  • १०७८-१४३४ ख्री. - गङ्ग राजबंश ।
  • १०७८-११५० ख्री. - श्रीजगन्नाथ देगः पुनर्निर्माण प्रारम्भ । कटक न्हुगु राजधानी (११७० ख्री.करिब.) ।
  • ११७०-११९८ ख्री. - द्वितीय़ अनङ्गभीमदेब । जगन्नाथ देगः निर्माण क्वचाल ।
  • १२२९ ख्री. - तृतीय़ अनङ्गभीमदेबङ्कद्वारा बारबाटि दुर्ग निर्मित ।
  • १२३८-१२६४ ख्री. - लाङ्गुळा नरसिंहदेब । कोणार्क सूर्य्-देगः निर्मित ।
  • १४३५-१५४१ ख्री. - गजपति राजबंश । आगङ्गा-गोदाबरी साम्राज्य ।
  • १४३५-१४६६ ख्री. - (नबकोटि कर्ण्णाट उत्कळ बर्गेश्वर) कपिळेन्द्रदेब ।
  • १५६८ ख्री. - ओड़िशाया अन्तिम स्वाधीन हिन्दु शासक मुकुन्ददेब परास्त । बङ्गालया मुसलिम शासक सुलेमान कराणी तथा ताङ्क सेनापति ऽकळापाहाड़ऽ द्वारा ओड़िशा अधिकृत ।
  • १५७६ ख्री. - मुगल साम्राज्यया ओड़िशाय् राज ।
  • १७५१ ख्री. - मराठा साम्राज्यया ओड़िशाय् राज ।
  • १८०३ ख्री. - ब्रिटिश साम्राज्यया ओड़िशाय् राज ।
  • १९१२ ख्री. - बिहार-ओड़िशा बङ्गरु प्रान्त बायाछ्ह्वःगु ।
  • १९३६ ख्री. - स्वतन्त्र ओड़िशा प्रान्त गठित । भाषा आधारय् गठित न्हापांगु भारतीय राज्य ।
  • १९४८ ख्री. - भुबनेश्वर न्हुगु राजधानी (अप्रिल १३) ।
  • १९५० ख्री. - स्वाधीन भारतया छ्हगु राज्य कथं ओड़िशा मान्य़ता दूगु।

भूगोलसम्पादन

थ्व राज्यया नांजागु झ्वालाय् हाथी पत्थर जल झ्वाला रायगढ़ा, चाटीकोना जल झ्वाला, डुडुमा जल झ्वाला 520 feet, जोरांडा जल झ्वाला 492 feet, खांडाधारा जल झ्वाला 800 feet, बरेहीपानी जल झ्वाला 1308 feet , गांडाहाथी जल झ्वाला, फ़ुरलीझरन जल झ्वाला 30feet, पुटुडी जल झ्वाला, मच्छकुंड जल झ्वाला, बागरा जल झ्वाला, देव कुंड जल झ्वाला, अम्माकुंड जल झ्वाला, सिमलीपाल जल झ्वाला, सोनपुर जल झ्वाला, प्रधानपट जल झ्वाला, नृसिम्हनाथ जल झ्वाला, मिरिगलोठाजल झ्वाला, खंडुआला जल झ्वाला, हरिशंकर जल झ्वाला, स्नाघाघरा जल झ्वाला30 feet, बढ़घाघरा जल झ्वाला60 feet आदि ला।

प्रशासनसम्पादन

ओडिशायात क्वय् बियातःगु जिल्ला व तहसीलय् बायातःगु दु-

जिल्लातहसीलसूचं
अनुगोळ जिल्लाअनुगोळ, आठमलिक, छेण्डिपदा, ताळचेर, पाललहड़ा
कटक जिल्लाआठगड़, कटक, किशोरनगर, टाङ्गि, तिगिरिआ, नरसिंहपुर, निआळि, बड़म्बा, बाङ्की, माहाङ्गा, सालेपुर
कळाहाण्डि जिल्लाजय़पाटणा, थु. रामपुर, धर्मगड़, भबानिपाटणा, लाञ्जिगड़
कन्धमाळ जिल्लाघु. उदय़गिरि, दारिङ्गबाड़ि, फुलबाणी, बालिगुड़ा
केन्दुझर जिल्लाआनन्दपुर, केन्दुझर, घटगाँ, चम्पुआ, तेलकोइ, बड़बिल, हाटडिहि
केन्द्रापड़ा जिल्लाआळि, केन्द्रापड़ा, कनिका, पट्टमुण्डाइ, मार्शाघाइ, राजनगर
कोरापुट जिल्लाकोटपाड़, कोरापुट, जय़पुर, माछकुण्ड, नन्दपुर, बोरिगुमा
खोर्द्धा जिल्लाखोर्द्धा, बाणपुर, भुबनेश्बर
गजपति जिल्लापारळाखेमुण्डि, रा. उदय़गिरि
गञ्जाम जिल्लाआस्का, कनिशि, कोदळा, खलिकोट, घुमुसर, चिकिटि, छत्रपुर, दिगपहण्डि, पुरुषोत्तमपुर, बुगुड़ा, ब्रह्मपुर, सोरड़ा
जगतसिंहपुर जिल्लाकुजङ्ग, जगतसिंहपुर, तिर्तोल, बालिकुदा
बरगड़ जिल्लाअताबिरा, पाइकमाळ, पदमपुर, बरगड़, बरपालि, भटलि, भेडेन, सोहेला
बलाङ्गीर जिल्लाकण्टाबाञ्जि, टिटिलागड़, तुसुरा, पाटणागड़, बलाङ्गीर
बालेश्बर जिल्लाजळेश्बर, नीळगिरि, बस्ता, बालेश्बर, सिमुळिआ, सोर
बौद्ध जिल्लाकण्टामाळ, बौद्ध
भद्रक जिल्लाचान्दबालि, तिहिड़ि, धामनगर, बासुदेबपुर, भद्रक
ढेङ्कानाळ जिल्लाकामक्षानगर, ढेङ्कानाळ, भूबन, हिन्दोळ
देबगड़ जिल्लातिळेइबणि
याजपुर जिल्लादर्पणि, धर्मशाळा, बिञ्झारपुर, याजपुर, सुकिन्दा
झारसुगुड़ा जिल्लाझारसुगुड़ा, लखनपुर
नबरङ्गपुर जिल्लाउमरकोट, कोड़िङ्गा, देबुगाँ, नबरङ्गपुर
नय़ागड़ जिल्लाखण्डपड़ा, दशपल्ला, नय़ागड़, रणपुर
नूआपड़ा जिल्लाखरिआर, नूआपड़ा
पुरी जिल्लाकाकटपुर, कृष्णप्रसाद, निमापड़ा, पिपिलि, पुरी
मय़ूरभञ्ज जिल्लाउदळा, करञ्जिआ, बहळदा, बारिपदा, बेतनटि, राइरङ्गपुर, रासगोबिन्दपुर
मालकानगिरि जिल्लाचित्रकोण्डा, मालकानगिरि, मोट्टु
राय़गड़ा जिल्लाकाशीपुर, गुणुपुर, बिषम कटक, राय़गड़ा
सम्बलपुर जिल्लाकुचिण्डा, रेढ़ाखोल, रेङ्गालि, सम्बलपुर
सुबर्ण्णपुर जिल्लारामपुर, बिनिका, बीरमहाराजापुर, सोनपुर
सुन्दरगड़ जिल्लापानपोष, बणाइ, बीरमित्रपुर, राजगाङ्गपुर, सुन्दरगड़, हेमगिरि, लेफ्रिपड़ा

संस्कृतिसम्पादन

स्वयादिसँ: ओडिशाया तिसा
स्वयादिसँ: सारला सिरपा
स्वयादिसँ: ओडिया भाय्

थनया मू नसाय् दालमा, मुंग दालमा, संतुला, माछ बेसरा, पिथाउ भाजा, जाह्नी राई, चिंगुडी महुरा, घंटा, दही बैंगन, टोमैटॊ खजूर खाट्टा, कोलाथा दाली, माछ ठुकुठुका, घिया अन्ना, पाल छत्तू बारा, चिन्गुडी चड़चड़ी, मांश काशा, छेना तरकारी, सहजन फूल राइ, छिन्चड़ा, दाल खिचड़ी, राम रोचक तरकारी, पानी काखरू सकारा, कांचा कदली बाड़ा, मूला साग, पोदा पीठा, अरिस पीठा, सेवईं खाकड़ा, छेना जलेबी, आलू रास, रबड़ी, दाल पूरी, छेना पोदा, ओडिया, माछ भाजा, बादामी चिकन, सरसों चिकन, दाल पसंद, मेथी भात, दही भात, पालक मूंग दाल, अरहर दाल आदि ला।

थनया मू प्याखँय् गरूड़ वाहन आदि ला।

मू नगरसम्पादन


लिधंसासम्पादन

🔥 Top keywords: मू पौअंकोरवाटश्री हनुमान चालीसाModule:Argumentsइन्दोनेसियाग्वाहालि:धलःपौब्राह्मणराजपूतबंगाली भाषागेमेलानसिँनगुविकिपिडिया:सतः फल्चानक्षत्रबुद्धपूजा पालीविशेष:RecentChangesप्रशान्त महासागरतेक्सासजयमंगल गाथाविनायक दामोदर सावरकरनर्थ क्यारोलिनाविकिपिडिया:हलिम बुखँ (ग्रेगोरियन पात्रो)विशेष:Searchब्यांचासुमेरविकिपिडियाआलापुर तहसीलहिन्दी भाषाभौतिक शास्त्रविकिपिडिया:सामाजिक दबूचीनसन् १५२५अंग्रेजी भाषाविकिपिडिया:मिवांअस्त्रेलियापरियोजना:सामाजिक दबुसन् १७९०विशेष:MyTalkब्राजिलऔराई् तहसीलसन् १२७२सन् १५५२सन् २९२चोदनाTemplate:RD headerइ॰ पू॰ २३८सन् १४९६करुण रसफेब्रुवरी १६लःफय्इस्लामपुरकर्णवालajsobहा (मा)सन् १७७१आयुर्वेद१००००रेने देस्कार्तेस्मेरिल्यान्दTemplate:इन्डेक्स परिमार्जितपेरुकाक्क काक्क (सन् २००३या संकिपा)जावानिज भाषासंयुक्त राज्य अमेरिकासम्प्रतिरुसभरत मुनितःहताः २इच्छाविकिपिडिया:मालेज्यागुप्तकालीन कलापवित्र रोमन साम्राज्यसन् १७०१न्यु मेक्सिकोओसामा बिन लादेनप्रकारयुमा, एरिजोनासन् १६८१म्यासेडोनियानिकोला टेस्लासंस्कृतइन्टरपोलएच टी एम् एल्क्याम्बोदियासमन्वय (पत्रिका)चेक गणतन्त्रलेताईगुएरिस्टोटलVentura, क्यालिफोर्नियाबुद्ध धर्मदन्त चिकित्साविकिपिडिया:स्टाइलया म्यानुअलतःहताः १पुचः:तजिलजितिकुल्वय्प्लेट टेक्टोनिक्ससहसवानसन् ०सोनोमा, क्यालिफोर्नियाभूगोल