Нэвтэрхий толь

Нэвтэрхий толь нь хүн төрөлхтний хуримтлуулсан мэдлэгийг (тухайн нэг, эсвэл бүх салбар дахь) тайлбарлаж бичсэн бичвэр (ихэвчилэн ном) юм. Нэвтэрхий толь дахь сэдвүүд нь үсгийн дарааллаар агуулагдах ба агуулж буй мэдээллийн хэмжээнээс хамааран нэг эсвэл хэд хэдэн ботиос бүрдэнэ. [1].

Брокхаус нэвтэрхий толь, 1902

Үгийн гарал ба ерөнхий шинжзасварлах

Нэвтэрхий толь гэдэг үг нь Эртний Грекийн "ἐγκύκλιος παιδεία" гэдэг үгнээс гаралтай бөгөөд "сайтар цэгцэлсэн боловсрол" буюу "ерөнхий мэдлэг" гэсэн утгатай үгнээс гаралтай.

Орчин үеийн нэвтэрхий толины загвар нь 18-р зууны үеийн толь бичгээс үүсэлтэй юм. Толь бичиг нь үг, түүний утга дээр түлхүү анхаарах ба хязгаарлагдмал мэдээлэл агуулна.

Нэвтэрхий толь нь 4 үндсэн шинжээр: агуулга, хамрах хүрээ, түүнд агуулагдаж буй мэдээллийн зохион байгуулалт, мэдээллийн боловсруулалт тодорхойлогдоно.

  • Нэвтэрхий толь нь өргөн хүрээтэй, бүх салбарыг хамарна (Английн хэл дээр Британника нэвтэрхий толь, герман хэл дээр Брокхаус нэвтэрхий толь зэрэг).
  • Нэвтэрхий толины гол зорилго нь тухайн салбар дахь хамгийн гол чухал мэдлэгийг багтаах явдал байна. Тодорхой нэг салбарыг хамаарсан, анагаах ухааны, хуулийн, философийн зэрэг нэвтэрхий толинууд бол үүний нэг жишээ бөгөөд ерөнхий нэвтэрхий толийг бодвол илүү нарийн, гүнзгий төвшинд сэдвүүдийг авч үзнэ.
Персийн нэвтэрхий толь
  • Нэвтэрхий толины мэдээллийг зохион байгуулах, системчлэх үндсэн 2 арга байна. Үсгийн дарааллаар сэдвүүдийг ангилах нь үндсэн, одоо өргөнөөр ашиглагдаж буй арга бөгөөд нөгөө арга нь мэдээллийг хамаарах салбар тус бүрээр нь ангилах юм.
  • Орчин үед мэдээлэлийг электрон хэлбэрт шилжүүлснээр, мэдээлэл цуглуулах, нэгтгэх, шалгах, хүмүүст дэлгэн үзүүлэх маш олон талын шинэ боломжууд нэмэгдэж байна. Эдгээрийн жишээ нь Энкарта, Эвритин2, Википедиа зэрэг юм.

Монголын анхны нэвтэрхий тользасварлах

Чингисийн ач хүү Хубилай хаан, Чингис Өвөөгийнхөө мэлмий гийсний 120 жилийн ойг тохиолдуулан, монгол бичгээрээ Монголын анхны Нэвтэрхий толийг зохиолгож хэв сийлж 1282 онд тархаасан гэж хэлэх үгүйсгэшгүй бат үндэс эндээс соёолон гарч ирж байна гэж монголч эрдэмтэн Б. Сумъяабаатар "Хөх Монгол Усын" cударын 12р дэвтэрээс олж батлав. [2]

Эшлэлзасварлах

  1. "Encyclopedia." (Memento 27. Гуравдугаар сар 2019 цахим архивт) Glossary of Library Terms. Riverside City College, Digital Library/Learning Resource Center. Retrieved on: November 17, 2007.
  2. Б. Сумъяабаатар, Чингис хааны мэндэлсний 120 жилийн ойд зориулан нэвтэрхий толь зохиож байжээ. 2020.01.03.[1]
  • EtymologyOnline
  • Blom Phillip, Enlightening the World: Encyclopaedie, the Book that Changed the Course of History, (New York: Palgrave Macmillan, 2005)
  • Collison, Robert, Encyclopaedias: Their History Throughout the Ages, 2nd ed. (New York, London: Hafner, 1966)
  • Darnton, Robert, The business of enlightenment : a publishing history of the Encyclopédie, 1775-1800 (Cambridge: Belknap Press, 1979) ISBN 0-674-08785-2
  • Kafker, Frank A. (ed.), Notable encyclopedias of the seventeenth and eighteenth centuries: nine predecessors of the Encyclopédie (Oxford: Voltaire Foundation, 1981) ISBN
  • Kafker, Frank A. (ed.), Notable encyclopedias of the late eighteenth century: eleven successors of the Encyclopédie (Oxford: Voltaire Foundation, 1994) ISBN
  • Needham, Joseph (1986). Science and Civilization in China: Volume 5, Chemistry and Chemical Technology, Part 7, Military Technology; the Gunpowder Epic. Taipei: Caves Books Ltd.
  • Rozenzweig, Roy. "Can History Be Open Source? Wikipedia and the Future of the Past." Journal of American History Volume 93, Number 1 (June, 2006): 117-46. Also available online here from the Center for History and New Media.
  • Walsh, S. Padraig, Anglo-American general encyclopedias: a historical bibliography, 1703-1967 (New York: Bowker, 1968, 270 pp.) Includes a historical bibliography, arranged alphabetically, with brief notes on the history of many encyclopedias; a chronology; indexes by editor and publisher; bibliography; and 18 pages of notes from a 1965 American Library Association symposium on encyclopedias.
  • Yeo, Richard R., Encyclopaedic visions : scientific dictionaries and enlightenment culture (Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2001) ISBN 0-521-65191-3

Гадаад холбоосзасварлах

🔥 Top keywords: Нүүр хуудасЧингис хаанТусгай:SearchИх Монгол УлсRokit BayМонгол дахь Их ХэлмэгдүүлэлтМонголӨгэдэй хаанЮань УлсМонгол бичигНэгдсэн Үндэстний БайгууллагаМонголын хаадын төр барьсан жилийн жагсаалтБүгд Найрамдах Монгол Ард УлсШагдарын ДулмааХалхын голын дайнЗүрхХүннү улсАгаарын бохирдолЭнзимАнгкор ВатУлаанбаатарФотосинтезМонгол Улсын Үндсэн ХуульЦусны цагаан эсДэлхийн хоёрдугаар дайнАрдын хувьсгалХүхэрДөрвөн цаг (Нацагдоржийн шүлэг)Хубилай хаанВолейболНарны аймагМонголын түүхМонгол улсын аймаг, нийслэлЧин Улсын эрхшээл дэх Монгол оронХүний Эрхийн Түгээмэл ТунхаглалМитозАлтан ОрдУсУур амьсгалын өөрчлөлтНуклейн хүчилСагсан бөмбөгХүний эрхХимийн элементҮндэсний эрх чөлөөний хувьсгалЦусны улаан эсБаруун дөрвөн аймагт гарсан 1932 оны зэвсэгт бослого1990 оны Монголын ардчилсан хувьсгалМонголын Нууц ТовчооНирун улсГүюг хаанСоёлМонголын эзэнт гүрний дараах Монгол Улс1945 оны чөлөөлөх дайнИнфляциСүрьеэШинэ эргэлтийн бодлогоГенМонгол орны гол мөрдОлноо Өргөгдсөн Монгол УлсХятадХөвсгөл нуурМеталлАмерикийн Нэгдсэн УлсЖамухаМодун шаньюйБуган чулуун хөшөөТөмөр (химийн элемент)ОросДэлхийДотоодын нийт бүтээгдэхүүнХөнгөн цагаанАрдчилалЦахилгаан цэнэгДэлхийн нэгдүгээр дайнЯпонУргамлын тэжээлЕсөн эрүүЦагаадайн УлсХиймэл оюунЧулуун зэвсгийн үеМөнх хаанДуурьҮр хөндөлтГазар хөдлөлтҮелэх системУлс орнуудын хүн амын тооЦахилгаан гүйдэлШударга ёсАгаарын даралтАтрын аянЗэсОлимпын наадамНомЁс зүйАлтан улсМорин хуурИл Хаант УлсМазаалайУураг (молекул)