Prinçipatu de Mu̍negu
U Prinçipatu de Mu̍negu (ün liguru: Prinçipato de Mónego, ün françese: Principauté de Monaco; ün italian: Principato di Monaco) ë ün paise d'Europa.
MC | Achësta pa̍gina e̍ scrita ün lenga munegasca |
| |||||
Imnu munegascu | |||||
Sistema de guvernu | Munarchia constitüçiunale | ||||
Principu | Albertu segundu (6.4.2005) | ||||
Ministru de Statu | Serge Telle (1.2.2016) | ||||
Lingue | Françese e munegascu | ||||
Capitala | Mu̍negu | ||||
Superficie | 2,02 km2 | ||||
Pupülaçiun | 36 950 ab. | ||||
Densita̍ | 18 292 ab/km2 |
Mu̍negu e̍ ün Prinçipatu guverna̍u per üna munarchia constitüçiunale cun Albertu segundu pe̍ cavu de sta̍u. Benche̍ u prinçipu Albertu segundu e̍ ün prinçipu constitüçiunale, elu a̍ ün putere puliticu imensu. A Casa Grima̍udi ha guverna̍u Mu̍negu despœ̍i 1297. A lengua ufiçiala e̍ u françeise, aisci̍ se parla u munegascu, u italian e u anglese. L'Imnu munegascu (Hymne monégasque), o Marcia Naçiunale d'i Lealisti, ë ř'imnu naçiunale d'u Prinçipatu de Mùnegu.
Etimulugi̍amodìfica
Benche̍ l'etimulugia de Mu̍negu nun sice ben cia̍iria, de pare̍ generale cunvegne d'a tira̍ ciütostu da Monoïkos (Monoeci) -Arcule liguru- che da Melkart (Menouha) -Arcule finiçian.
Sto̍ria de Mu̍negumodìfica
- Articulu principale: Sto̍ria de Mu̍negu
Preistoriamodìfica
Au Paleuliticu ançien, l'Omu abitava gia̍ Mu̍negu.
Antichita̍modìfica
D'u 1297 Rainie̍ e Françua̍ Grimaldi (mascarau ün frate), se sun ümpadrunii d'a furtessa de Mu̍negu ciü per astüçia che per viulença.
Epuca mudernamodìfica
Mu̍negu deve au principu Antoni primu bona parte d'e soe furtificaçiue.
Menton e Rocabrüna an fau parte d'u Prinçipatu de Mu̍negu finta d'u 1848.
Carlu terçu d'u 1866 à dau u nome de Munte Carlu a roca de Spelüghe.
Cun u principu Rainie̍ terçu, suvran de Mu̍negu despœ̍i 1949, un Pinçipatu a̍ vistu u territoriu so passa̍ da 157 a 192 etari.
Sistema de guvernumodìfica
- Articulu principale: Pulitica munegasca e Lista d'i suvrái de Mùnegu
Mu̍negu ë üna munarchia constitüçiunale.
Ün ministru de Statu e trei cunseyei (Internu, Finançe, Trabayi püblichi) formu u Cunsiyu de guvernu.
U Cunsiyu naçiunale participa au putere legislativu a Mu̍negu.
Geugrafiamodìfica
- Articulu principale: Geugrafia de Mùnegu
- Munte Agè
- Munegu pusseda un giardin esoticu de primu cartelu.
- Portu de Munegu
U territori de Mu̍negu fà 2 km².
Urganisaçiun territurialemodìfica
- Articulu principale: Qartièi de Mùnegu
Munegu á nœve qartièi e setùs regrupaus en qatre qartièi tradiçiunali. I qartièi tradiçiunali sun:
E i qartièi urdinançai e setùs reservaus sun:
Südivisiun | Süperficie | ||
---|---|---|---|
ün m2 | ün % | ||
A Cundamina | Qartiè urdinançau | 295 843 | 14,6% |
Funtanaveya | Qartiè urdinançau | 329 516 | 16,3% |
Larvotu | Qartiè urdinançau | 217 932 | 10,8% |
Giardin esoticu | Qartiè urdinançau | 234 865 | 11,6% |
Munegu Autu | Setù reservau | 196 491 | 9,7% |
Muneghëti | Qartiè urdinançau | 115 196 | 5,7% |
Munte Carlu | Qartiè urdinançau | 436 760 | 21,5% |
Ravin de Santa Devota | Setù reservau | 23 485 | 1,2% |
La Rousse | Qartiè urdinançau | 176 888 | 8,7% |
Total | 2 026 976 | 100,0% |
Cültüramodìfica
- Articulu principale: Cültüra de Mùnegu
- Cumitau Naçiunale d’ë Tradiçiue Munegasche: Mantegne u parlà munegascu.
- Institütu d Paleuntulugia ümana
- Palaçi de Mu̍negu
Müseimodìfica
- Müseu d'Antrupulugia preisto̍rica
- Müseu uçeanugraficu
- Nœvu müseu naçiunale de Mùnegu
- Müseu d’u Veyu Mùnegu
- Müseu d'a capela d'a Visitaçiun
Geijemodìfica
- A capela de San Giuane Batista
- A capela de San Nurè
- A capela d'a Misericordia
- A sinagoga.
Literatüra munegascamodìfica
- Articulu principale: Literatüra munegasca
- Cherici-Porello, Paulette (1986) Mèsccia
- Cherici-Porello, Paulette (2012) Antebrǜn
Autui munegaschimodìfica
- Paulette Cherici-Porello
Gastrunumiamodìfica
Religiùnmodìfica
A religiùn catolica è a religiùn d'u Statu.
- Santa Devota, vigiya de Santa Devota
Edücaçiunmodìfica
A Mu̍negu, l'ünsegnamentu püblicu à principiau d'iesse dau ün françese versu 1860.
È ubligatori d'andà â scœra da 6 a 16 ani; ma da 3 ani se pò cumençà cun a scœra materna. Ghe sun de scœre pǜbliche sei materne e elementari, ün culege, ün liçè d'ünsegnamentu generle e tecnologicu e ün liçè d'ünsegnamentu prufessiunale.
L'ünsegnamentu d'a lenga munegasca è ubligatori ünt'ë scœre elementari da u 1976, pœi per i primi dui ani d'u culege da u 1979.
Ecunumiamodìfica
- Articulu principale: Ecunumia de Mùnegu
Turismu e indüstria fan vive Mu̍negu.
Sportmodìfica
- Articulu principale: Sport ün Munegu
Festemodìfica
Data | Nume | Remarca |
---|---|---|
1 de zenà | Primu de l’Anu | |
27 de zenà | Festa de Santa Devota | Santa Devota, Patruna d’u Principatu |
Lünesdì sücessivu de Pasca. | Pasca d'u cavagnetu | |
1 de màgiu | Festa d'u Travayu | |
Zùveni, 40 jurni dopu Pasca | Ascensiun | |
Lünesdì sücessivu a setima dumenega dopu Pasca | Pentecosta | |
Zùveni, 60 jurni dopu Pasca | Corpus Domini | |
15 austu | A Madona Assunta | |
1 nuvembre | I Santi | Festa d'I Santi |
19 nuvembre | S. Rainiè | Festa Naçiunala |
8 deçembre | Imacülata cunceçiùn | Patruna d’a Catedrala |
25 deçembre | Natale |
Vede tambenmodìfica
- Lenga munegasca
- Uspità de Mùnegu
Vinculi esternimodìfica
- Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Principatu de Munegu
- Calendari 2014
- Chronique Monégasque
- Purtai ufiçiale d'u guvernu munegascu
- Purtai ufiçiale d'u Cunsiyu naçiunale
- Purtai ufiçiale d'a Meria
- Purtai ufiçiale d'u turismu
Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 130909670 · ISNI (EN) 0000 0001 2181 4116 · LCCN (EN) n81101064 · GND (DE) 4040031-1 · BNF (FR) cb11945108x (data) · BNE (ES) XX451856 (data) · BAV (EN, IT) 497/12451 · NDL (EN, JA) 00567822 · WorldCat Identities (EN) n81-101064 |
---|