Prinçipatu de Mu̍negu

(Rindirisòu da Prinçipatu de Munegu)

U Prinçipatu de Mu̍negu (ün liguru: Prinçipato de Mónego, ün françese: Principauté de Monaco; ün italian: Principato di Monaco) ë ün paise d'Europa.

MC
Achësta pa̍gina e̍ scrita ün lenga munegasca
Prinçipatu de Mu̍negu
U pavayu̍n d'u Prinçipau de Mu̍neguU scüu
d'u Prinçipatu de Mu̍negu
Imnu munegascu
Sistema de guvernuMunarchia constitüçiunale
PrincipuAlbertu segundu (6.4.2005)
Ministru de StatuSerge Telle (1.2.2016)
LingueFrançese e munegascu
CapitalaMu̍negu
Superficie2,02 km2
Pupülaçiun36 950 ab.
Densita̍18 292 ab/km2

Mu̍negu e̍ ün Prinçipatu guverna̍u per üna munarchia constitüçiunale cun Albertu segundu pe̍ cavu de sta̍u. Benche̍ u prinçipu Albertu segundu e̍ ün prinçipu constitüçiunale, elu a̍ ün putere puliticu imensu. A Casa Grima̍udi ha guverna̍u Mu̍negu despœ̍i 1297. A lengua ufiçiala e̍ u françeise, aisci̍ se parla u munegascu, u italian e u anglese. L'Imnu munegascu (Hymne monégasque), o Marcia Naçiunale d'i Lealisti, ë ř'imnu naçiunale d'u Prinçipatu de Mùnegu.

Etimulugi̍amodìfica

Benche̍ l'etimulugia de Mu̍negu nun sice ben cia̍iria, de pare̍ generale cunvegne d'a tira̍ ciütostu da Monoïkos (Monoeci) -Arcule liguru- che da Melkart (Menouha) -Arcule finiçian.

Sto̍ria de Mu̍negumodìfica

Articulu principale: Sto̍ria de Mu̍negu


Preistoriamodìfica

Au Paleuliticu ançien, l'Omu abitava gia̍ Mu̍negu.

Antichita̍modìfica

D'u 1297 Rainie̍ e Françua̍ Grimaldi (mascarau ün frate), se sun ümpadrunii d'a furtessa de Mu̍negu ciü per astüçia che per viulença.

Epuca mudernamodìfica

Mu̍negu deve au principu Antoni primu bona parte d'e soe furtificaçiue.

Menton e Rocabrüna an fau parte d'u Prinçipatu de Mu̍negu finta d'u 1848.

Carlu terçu d'u 1866 à dau u nome de Munte Carlu a roca de Spelüghe.

Cun u principu Rainie̍ terçu, suvran de Mu̍negu despœ̍i 1949, un Pinçipatu a̍ vistu u territoriu so passa̍ da 157 a 192 etari.

Sistema de guvernumodìfica

Articulu principale: Pulitica munegasca e Lista d'i suvrái de Mùnegu
Logo de guvernu
U principu Alberto segundu de Mu̍negu atüale suvran d'u Principatu.

Mu̍negu ë üna munarchia constitüçiunale.

Ün ministru de Statu e trei cunseyei (Internu, Finançe, Trabayi püblichi) formu u Cunsiyu de guvernu.

U Cunsiyu naçiunale participa au putere legislativu a Mu̍negu.

Geugrafiamodìfica

Articulu principale: Geugrafia de Mùnegu
  • Munte Agè
  • Munegu pusseda un giardin esoticu de primu cartelu.
  • Portu de Munegu


U territori de Mu̍negu fà 2 km².

Urganisaçiun territurialemodìfica

I qatre qartièi tradiçiunali.
I qartièi e setùs aministrativi.
Articulu principale: Qartièi de Mùnegu

Munegu á nœve qartièi e setùs regrupaus en qatre qartièi tradiçiunali. I qartièi tradiçiunali sun:

E i qartièi urdinançai e setùs reservaus sun:

SüdivisiunSüperficie
ün m2ün %
A CundaminaQartiè urdinançau295 84314,6%
FuntanaveyaQartiè urdinançau329 51616,3%
LarvotuQartiè urdinançau217 93210,8%
Giardin esoticuQartiè urdinançau234 86511,6%
Munegu AutuSetù reservau196 4919,7%
MuneghëtiQartiè urdinançau115 1965,7%
Munte CarluQartiè urdinançau436 76021,5%
Ravin de Santa DevotaSetù reservau23 4851,2%
La RousseQartiè urdinançau176 8888,7%
Total2 026 976100,0%

Cültüramodìfica

Articulu principale: Cültüra de Mùnegu
U scüu, fianchegiau da dui frateli minuri che portu spada, domina a sentença "Deo Juvante".
  • Cumitau Naçiunale d’ë Tradiçiue Munegasche: Mantegne u parlà munegascu.
  • Institütu d Paleuntulugia ümana
  • Palaçi de Mu̍negu

Müseimodìfica

Geijemodìfica

Literatüra munegascamodìfica

Articulu principale: Literatüra munegasca
  • Cherici-Porello, Paulette (1986) Mèsccia
  • Cherici-Porello, Paulette (2012) Antebrǜn

Autui munegaschimodìfica

  • Paulette Cherici-Porello

Gastrunumiamodìfica

Religiùnmodìfica

A religiùn catolica è a religiùn d'u Statu.

Edücaçiunmodìfica

Liçeu Albertu primu de Mu̍negu

A Mu̍negu, l'ünsegnamentu püblicu à principiau d'iesse dau ün françese versu 1860.

È ubligatori d'andà â scœra da 6 a 16 ani; ma da 3 ani se pò cumençà cun a scœra materna. Ghe sun de scœre pǜbliche sei materne e elementari, ün culege, ün liçè d'ünsegnamentu generle e tecnologicu e ün liçè d'ünsegnamentu prufessiunale.

L'ünsegnamentu d'a lenga munegasca è ubligatori ünt'ë scœre elementari da u 1976, pœi per i primi dui ani d'u culege da u 1979.

Ecunumiamodìfica

Articulu principale: Ecunumia de Mùnegu

Turismu e indüstria fan vive Mu̍negu.

Sportmodìfica

Articulu principale: Sport ün Munegu

Festemodìfica

Feste
DataNumeRemarca
1 de zenàPrimu de l’Anu
27 de zenàFesta de Santa DevotaSanta Devota, Patruna d’u Principatu
Lünesdì sücessivu de Pasca.Pasca d'u cavagnetu
1 de màgiuFesta d'u Travayu
Zùveni, 40 jurni dopu PascaAscensiun
Lünesdì sücessivu a setima dumenega dopu PascaPentecosta
Zùveni, 60 jurni dopu PascaCorpus Domini
15 austuA Madona Assunta
1 nuvembreI SantiFesta d'I Santi
19 nuvembreS. RainièFesta Naçiunala
8 deçembreImacülata cunceçiùnPatruna d’a Catedrala
25 deçembreNatale

Vede tambenmodìfica

Vinculi esternimodìfica

Contròllo de outoritæVIAF (EN130909670 · ISNI (EN0000 0001 2181 4116 · LCCN (ENn81101064 · GND (DE4040031-1 · BNF (FRcb11945108x (data) · BNE (ESXX451856 (data) · BAV (ENIT497/12451 · NDL (ENJA00567822 · WorldCat Identities (ENn81-101064