Дат тілі

Дат тілі (дат. dansk) — даттықтардың тілі, скандинавиялық тілдердің бірі. Негізінен Дания мен Солтүстік Германияда таралған. Сөйлеушілердің жалпы саны — шамамен 5,7 млн адам.

Дат тілі
Өз атауы:

dansk

Елдер:

 Дания,  Гренландия,
 Германия,  Фарер аралдары

Аймақтар:

Дания, Шлезвиг-Гольштейн (Германия);
Бұдан басқа Фарер аралдары мен Гренландияда

Ресми күйі:

 Дания,  Фарер аралдары,  Гренландия,  Еуропа одағы

Реттейтін мекеме:

Дат тілі кеңесі (дат. Dansk Sprognævn)

Сөйлеушілер саны:

6 млн адам (2019)

Классификация
Санаты:

Еуразия тілдері

Үнді-Еуропа әулеті

Герман тармағы
Скандинавия тобы
Шығыс скандинавиялық топ тармағы
Жазуы:

латын (дат-норвег алфавиті)

Тіл коды
МЕСТ 7.75–97:

дат 178

ISO 639-1:

da

ISO 639-2:

dan

ISO 639-3:

dan

Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика

Ресми мәртебеөңдеу

Дания Корольдігінің ресми тілі; XVXIX ғғ. басында Норвегияның, XIX ғ.ортасына дейін — Шлезвиг-Гольштейннің ресми тілі болды.

Таралу аймағы және сөйлеушілер саныөңдеу

Дат тілі келесі елдерде тараған:

  • Дания — барлығы 5 425 420 адам, соның ішінде 461 614 иммигрант, олардың жартысы датша сөйлей алмайды (2005[1]).
  • Гренландия — 6,8 мың (2005, сарап) этникалық даттықтар арасында тараған және көптеген гренландтықтардың екінші тілі болып табылады.
  • Фарер аралдары — фарер тілімен (түгелге жуық ферерлықтар шет тілдей сияқты дат тілін жақсы біледі) қатар ресми аясында қолданылады, бірақ Фарер аралдарында этникалық даттықтардың саны аса көп емес.
  • Германия — Шлезвиг-Гольштейн[2]; жерінде тұратын 50 мың даттықтар үшін ана тілі болып табылады.
Эмигранттар арасында

Диалекттерөңдеу

«Стандартты» дат тілінде (Rigsdansk) Копенгагенде және жақын жердегі аймақтарда сөйлейді, сонымен қатар, әрбір аралдың өзіндік диалекті бар. Диалекттер 3 топқа бөлінеді:

  • батыс (ютландтық, юттық) — Ютландия түбегі, оңтүстік, батыс және шығыс ютландтық деп бөлінеді;
  • аралдық — Зеландия, Фюн және оңтүстік дат аралдары;
  • шығыс — Борнхольм аралының диалекті;

Әдеби дат тілі зеланд диалекттердің негізінде XVIII ғ. пайда болды.

Жазуыөңдеу

Латын қарпін қолданатын дат әліпбиінде 29 әріп бар (Норвег тілімен бірдей). Әліппенің ерекшелігі — Ææ, Øø, Åå әріптері. Qq, Ww, Zz әріптері тек шетелдік сөздерде кездеседі.

Әліпби әріптеріӘріптердің атауы (ХФӘ)
Ааа'
Bbbe'
Ccse'
Ddde'
Eee'
Ffεf
Ggge'
Hhhɔ'
Iii'
Jjjɔð
Kkkʰɔ'
Llεl
Mmεm
Nnεn
Ooo'
Pppʰe'
Qqkʰu'
Rrεɹ
Ssεs
Tttʰe'
Uuu'
Vvve'
Wwdɔbəldve'
Xxεgs
Yyy'
Zzsεd
Ææε'
Øøø'
Ååɔ'

Негізгі сөздікөңдеу

Дереккөздерөңдеу

  1. Danmarks Statistik
  2. National minorities Мұрағатталған 13 қарашаның 2007 жылы.
  3. [1]
  4. The 2000 American census
🔥 Top keywords: Басты бетАбай ҚұнанбайұлыАлаш партиясыҚазақша жыл санауҚазақстанЫбырай Алтынсарин1916 жылғы Қазақстандағы ұлт-азаттық көтерілісАуызашарҚазақ хандығыҚаныш Имантайұлы СәтбаевАхмет БайтұрсынұлыНаурыз мейрамыМұхтар Омарханұлы ӘуезовАлланың есімдеріАбай жолы (роман)Шоқан Шыңғысұлы УәлихановЖүсіп БаласағұниМұхаммедАрнайы:ІздеуОғыз мемлекетіСалауатҮш Жүз партиясыКүнделік.кзҚазақтың салт-дәстүрлері (тізім)Зәр шығару жүйесіТыныс алу жүйесіАс қорыту жүйесіІлияс ЖансүгіровЖүрекТехасҚант диабетіЖарапазан2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шараларыҚазан төңкерісіҚимақ қағанатыНаймандарСырым Датұлы бастаған қазақтардың ұлт-азаттық қозғалысыСайлау жүйесіФотосинтезӘл-Фатиха сүресіАуыз бекітуТуберкулезЖер аумағы бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізіміШәкәрім ҚұдайбердіұлыҚазақ ұлт зиялыларының қалыптасуыОразаны бұзбайтын жағдайларЕкінші дүниежүзілік соғысИсламКенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысҚұрмалас сөйлемӘбу Насыр Әл-ФарабиМіржақып Дулатұлы1836-1838 жылдардағы халық-азаттық көтерілісПневмонияҚарахан мемлекетіАқ Орда (мемлекет)Әскери коммунизм саясатыҚазақ хандығының құрылуыҚазақстан қорықтарының тізіміҚазақ хандарыСыбайлас жемқорлықЖүрек ауруларыЖасушаМиТүркістан автономиясыҚанӘлихан Нұрмұхамедұлы БөкейхановХалық саны бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізіміСемей полигоныҚан топтарыСанат:Қазақтың ұлттық ойындары1860 жылдарындағы әкімшілік реформаларАбылай ханШыңғыс ханСаяси партияМұнайII ЕлизабетСүреҚұндылықМәдениетАсқорыту мүшелеріСабақтас құрмалас сөйлемСәкен СейфуллинҰлы Жібек жолыҚазақстан Республикасының КонституциясыЕтеккірСын есімҚазақ ұлттық киімдеріПортал:Абай Құнанбайұлы/Қыс өлеңіБірінші дүниежүзілік соғысБесін намазыКеңестік Социалистік Республикалар ОдағыКөкжөтелЕсімдікБұлшық етСақтарЖүсіпбек АймауытовТарауих намазыШылау