Ағылшын тілі

Англиядан тараған батыс герман тобына жататын тіл

Ағылшын тілі (ағылш. English, English language) — Үнді-Еуропа тілдері жанұясының батыс герман тобына жататын тіл.Ағылшын тілі ежелгі тіл болып есептеледі, ол қазіргі Ұлыбритания аумағын ежелде басып алған Англосаксондардың тілі, бірақ жауланған кельттердің тілдері де әсерін тигізген.

Ағылшын тілі
Сурет
Өз атауы:

English, English language

Айтылуы:

/ˈɪŋglɪʃ/

Елдер:

Аустралия, Канада, Үндістан, Ирландия, Ямайка, Кения, Либерия, Малайзия, Жаңа Зеландия, Нигерия, Филиппин, Оңтүстік Африка Республикасы, Сингапур, АҚШ, Ұлыбритания т.б. елдер

Ресми күйі:

Көп қолданатын: Антигуа және Барбуда, Барбадос, Белиз, Ботсвана, Бруней, Доминикан Республикасы, Гамбия, Гренада, Гвинея, Ямайка, Либерия, Багам аралдары, Құрама Патшалық (de facto), Америка Құрама Штаты (de facto), Аустралия (de facto)
Қолданады: Камерун, Канада, Гонконг, Үндістан, Ирландия, Кения, Кирибати, Косово, Лесото, Малайзия, Мальта, Жаңа Зеландия (de facto), Пәкістан, Филиппин, Сингапур (de facto), Оңтүстік Африка Республикасы, Зимбабве

Сөйлеушілер саны:

400 млн – ана тілі
700 млн – шет тілі

Рейтинг:

2-ші, 3-ші

Классификация
Санаты:

Еуразия тілдері

үндіеуропа әулеті

герман тармағы
батыс герман тобы
англо-фриз топ тармағы
Жазуы:

латын әліпбиі

Тіл коды
МЕСТ 7.75–97:

анг 45

ISO 639-1:

en

ISO 639-2:

eng

ISO 639-3:

eng

Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика

Қолданылуыөңдеу

Ағылшын тілі — халықаралық тіл (де-факто - лингва франка). Әлемдегі ең көп тараған, әрі қытай және испан тілінен кейінгі халық саны бойынша ана тілі ретінде ең көп пайдаланылатын тіл. Ағылшын тілі Ұлыбритания, Америка Құрама Штаттары, Жаңа Зеландия, Аустралия және басқа елдерде ана тілі болып есептеледі. Одан басқа көптеген мемлекеттерде ресми тілі болып саналады.

Таралуыөңдеу

Ағылшын тілі — БҰҰ-ның алты тілінің бірі болып саналады.Ағылшын тілі — дүние жүзіне ең кең таралған тіл. Үнді-Еуропа тілдерінің батыс герман тілдеріне жатады. Ағылшын тілі құрылымы жағынан флективті. Ұлыбритания, АҚШ, Аустралия, Жаңа Зеландияның мемлекеттік тілі болып табылады. Канадада (француз тілімен қатар), Ирландияда (ирланд тілімен қатар) мемлекеттік қос тілдің бірі. БҰҰ-да қабылданған ресми алты тілдің негізгісі. Алты құрлыққа кең тараған бұл тілде қазір 400 млн-нан астам адам сөйлейді.

Қазақстанда мамандар дайындауөңдеу

Қазақстанда да 20 ғасырдың 50-жылдарынан бастап Абылай хан атындағы Қазақ мемлекеттік халықаралық қатынастар және әлем тілдері университетінде, өзге де жоғары және орта оқу орындарында Ағылшын тілі оқытылып, мамандар дайындалады. Жеке пән түрінде мектеп бағдарламаларына енгізілген.

Тарихыөңдеу

Ағылшын тілінің түп-төркіні 5-6 ғ-да құрлықтан Британ аралына қоныс аударған англ, сакс, ют тайпалары мен аралдағы байырғы кельт (бриттер) тайпаларының тілі болып саналады. Ағылшын тілінің даму тарихы ежелгі ағылшындық (7-11 ғ.), орта (12-15 ғ.) және жаңа (15 ғ-дан бері) дәуір болып үш кезеңге бөлінеді.

Жазуыөңдеу

А.т-дегі жазба ескерткіштер 7-8 ғ-дан белгілі. Ол уақытта ағылшындар руна жазуын пайдаланып, тасқа, ағашқа, сүйекке ойып жазған. 6-7 ғ-да ағылшындар арасында христиан дінінің таралуына байланысты руна жазуы қолданыстан шығып, латын әліпбиі қолданыла бастады. Ағылшындар латын әліпбиін ілгері дамытып, оған W, J және V әріптерін қосты. 1066 ж. Англияны нормандар басып алды да, мемл. тіл — француз тілі болып, Ағылшын тілі қарапайым халықтың сөйлеу тілі есебінде сақталды. 1476 ж. Англияда ағылшын тілінде кітап басып шығару басталды. Бұл жағдай Лондон диалектісі негізінде ағылшынның жазба әдеби тілін қалыптастырды.Ағылшын жазуы – герман тілдері тобына жататын ағылшын тілінің жазуы. А.ж. ежелгі герман (ют, сакс, ағыл.) тайпаларының руна жазуы түрінде пайда болған. V-VII ғасырларда латын және руна жазуының таңбалары араласып жүрген.

Ағылшын-қазақ транскрипциясыөңдеу

Әріптер бойыншаөңдеу

ОрфографияRP-да айтылуҚазақша беріледіПайдаланған кездеМысал
a[eɪ]эйашық буындаAveryЭйвери
Lake [leɪk] → Лэйк
[æ]

екі жүйе бар:
(1) әрқашан а (әдетте жер-су атауларында),
(2) ә

жабық буында

сәйкесінше:
(1) AthertonАтертон, Baslow → Баслоу;
(2) Langley → Ләңли, Shackley → Шәкли

[ɑ], [ɑː]аBath [bɑːθ] → Бат
[ə]а, еөңделмегенAlabama [æləˈbæmə] → Алабама

Дәстүрлі:
-ham-ем,
-land-ленд,
кейде -man-мен

[ɪ], [iː]і, иәдетте соңында -age, -ateVillage [ˈvɪlɪʤ] → Виллидж
[ɔ], [ɔː]ow-дан кейінWarren [ˈwɔrən] → Уоррен
ae, æ[iː]иAegis [ˈiːʤɪs] → Иджис
[æ]әCaedmon [ˈkædmən] → Кәдмон
[ɑː]аCaerleon [kɑːˈliːən] → Карлион
ai, ay[eɪ]эйAidan [ˈeɪdən] → Эйдан
Clay [kleɪ] → Клэй
[ɪ], [iː]исоңында болады -ainNewquay [ˈnjuːkiː] → Ньюки
Sunday [ˈsʌndɪ] → Санди
Mountain View → Маунтин-Вью
ai[ə]е буын алдында l және n,
басқа жағдайларда алынып тасталды
New Britain [njuː ˈbrɪt(ə)n] → Нью-Бритен
air, aire, ayr[ɛə]эр (ер қатаң дауыссыз және л-дан кейін)Fairhall [ˈfɛəhɔːl] → Фэрхолл
al (+дауыссыз)[ɔː]о
[ɔːl]олAlbany [ˈɔːlbənɪ] → Олбани
[æl]ал немесе әл
ar, are[ɑː]арCarnaby [ˈkɑːnəbɪ] → Карнаби
[ær] или әрCarrie [ˈkærɪ] → Кәрри
[ɛə], [ɛər]эр (ер қатаң дауыссыз және л-дан кейін)Delaware [deləwɛə] → Дэлавэр
au, aw, augh(e) (қазіргі ағылшын тілі)[ɔ], [ɔː], [оː]оLaw [lɔː] → Ло
b[b]бSelby [selbɪ] → Сэлби
не б, не қарастырылмайдыәдетте сөз соңындаLamb [læm] → Лам
c[s]скөбінесе e, i, y алдындаCity [ˈsɪtɪ] → Сити
[k]кCarn BreaКарн-Бри
[ʃ]ш (-cia-шия)Phoenicia [fɪˈnɪʃɪə] → Финишия
ch[ʧ]чChurnet [ˈʧɜːnɪt] → Чөрнет
[ʤ]джәдетте -wich-пен үйлесімдеWoolwich → Вулидж
[k]ккірме сөздердеChristopherКристофер
[ʃ]шфранцуз тілінен және ia, io алдындаChardonШардон
[x]хшотланд тіліненLoch [lɔx] → Лох
ck[k]к (кк емес, тіпті дауысты дыбыстар арасында!), морфемалардың түйісуінен қоспағандаPickering → Пикеринг
бірақ: Mackenzie → Маккензи
d[d]дDickДик
қалдырыладыWednesday → Уэнсди
e[iː]и (бірақ е латын атауларында)әдетте ашық буындаEden [ˈiːdən] → Иден
бірақ: Cordelia → Корделия
[e], [ə]э
е
Benson [ˈbensən] → Бэнсон
[ɪ]и немесе іекпіндіEnglish RiverИнглиш-Ривер
[ɪ]е немесе и, іекпінсізDorset [ˈdɔːsɪt] → Дорсет
Report → Рипорт
сөздің соңында қалдырылады (және күрделі сөздің бөліктер),
сондай-ақ s алдында;
басқа жағдайларда е арқылы беріледі

Russel [rʌsl] → Рассел
Anglesey [ˈæŋglsiː] → Англси

ea[iː]иKeats → Китс
[ɪ]е немесе иBinstead → Бинстед
[e]эBreasted → Брэстед
[eɪ]эйBreakspear [ˈbreɪkspɪə] → Брэйкспир
[ɪə]ие, иаGalatea [gæləˈtɪə] → Галатиа
ear[ə]эр (ер дауыссыз және и-ден кейін)EarlЭрл
[ɛə]эр (ер дауыссыз және и-ден кейін)Bear → Бэр
[ɪə]ирDearne [dɪən] → Дирн
ee[iː]иLee → Ли
eer[ɪə]ирGeer → Гир
ei[iː], [ɪ]иNeil → Нил
[aɪ]айәдетте неміс тегіндеReilly [ˈraɪli] → Райлли
[eɪ]эйLeiston → Лэйстон
eigh[aɪ]айHeights → Хайтс
[eɪ]эй
eir[ɪə]ирWeir → Уир
eo[iː]и немесе еPeopleton [ˈpiːpltən] → Пиплтон
[ɪ]е немесе и[~ 1]Pigeon [ˈpɪdʒɪn] → Пиджен
[e]эMeolse [mels] → Мэлс
[ə]е немесе оSurgeon [ˈsɜːdʒən] → Сөрджен
er[ɜː], [ə]эр (өр дауыссыз және и-ден кейін)ErdingtonЭрдингтон
[ɑː]арClerkenwell → Кларкенуэлл
ere[ɪə]ирMere → Мир
eu, ew[juː], [ju]ю (ью дауыссыздан кейін)EwellЮэлл
Beulah → Бьюла
[uː]үShrewsbury → Шрүсбери
ewe[ju], [juə]ю (ью дауыссыздан кейін)
[ouə]оуэ
ewer[ju], [juə]юр (ьюр дауыссыздан кейін)Sewer ['sjuə] → Сьюр
[ouə]оуэрSewer ['souə] → Соуэр
ey[iː], [ɪ]и немесе іKeyford → Кифорд
[eɪ]эйHeywood → Хэйвуд
f[f]фFridgeФридж
[v]ф, в
g[g]гGullГалл
[ʤ]джәдетте e, i, y алдындаGeorgiaДжорджия
[ʒ]жкірме сөздердеBaton Rouge → Батон-Руж
қалдырылады
gg[g]ггJagger → Джаггер
[ʤ]дж
[ʒ]жжкірме сөздерде
gh[f]фсөз соңындаBrough [brʌf] → Браф
[gh]гхнегіздердің түйіскен жерінде боладыSpringhill → Спрингхилл
қалдырыладыDwight [dwaıt] → Дуайт
h[h]хHousehillХаусхилл
HenryХэнри
қалдырыладыкөбінесе сөздердің соңында және дауыссыз дыбыстардан кейін: lh, rh және т.б.Rhodes [rəudz] → Родс
i[aɪ]айәдетте ашық буында және nd алдындаLine [laɪn] → Лайн
[ɪ], [iː]иәдетте жабық буындаKidd [kɪd] → Кидд
ia[aɪə]айа (айя сөз соңында)Giant → Джайант
[ɪə]иа (ия сөз соңында)Victoria → Виктория
iar[aɪə]айарFriar [fraɪə] → Фрайар
ie[aɪə]айеSociety → Сосайети
[ɪ], [iː]и немесе ір-ies, -ied жиі соңындаLeithЛит
ier[aɪə], [aɪər]айер
[ɪə], [ɪər],ир немесе ір (иер или ьер в безударной позиции)Pierce → Пирс
Colliers → Коллиерс
Whittier → Уиттьер
igh[aɪ]айDwight [dwaıt] → Дуайт
[ɪgh]игхнегіздердің түйіскен жерінде боладыBrighouse [brɪghaus] → Бригхаус
io[ə]е
е (-tion-шен, [ʃn] деп айтылса да)
[aɪə]айоLion → Лайон
басқашаио
ir[ɜː]эр (өр дауыссыз және и-ден кейін)
[ɪə]ир немесе ір
ire[aɪə]айрIretonАйртон
[ɪə]ир немесе ірLancashire → Ланкашир
irr[ɪr]ирр немесе ірр
j[ʤ]дж
k[k]к
қалдырыладыкөбінесе бастапқы комбинацияда knKnightonНайтон
l[l]л (кейбір сөздерде дауыссыздар алдында ль)Carleton → Карлтон
но по традиции: Albert → Альберт, Donald → Дональд и т. п.
қалдырыладыкөбінесе дауыссыз дыбыстың алдында
ll[l]лл (в географических названиях л перед согласными,
географиялық атауларда л дауыссыз дыбыстардың алдында,

бірақ әрқашан Валлий атауларында лл;)

m[m]м
қалдырыладысөздің басында mn тіркесімінде болады
mpb[mb]мпбCampbell → Кәмпбелл
n[n], [ŋ]н
ng[ŋ]ң
o [ou], [əu]о, оу
[ɔ], [ɔː],
[ə], [o], [ʌ]
оLondon [lʌndən] → Лондон
oa[ou], [əu], [ɔː]о, оуOakland [əuklənd] → Окленд
Oaks [əuks] → Оукс
oar[ɔː], [ə], [ɔəː]орBoardhills [bɔːdhɪlz] → Бордхилс
oe, œ[iː]иPhoenix → Финикс
oi, oy[ɔɪ]ойDroitwich → Дройтуич
oo[u], [uː]уGoole [guːl] → Гул
[ʌ]аFloodwood [flʌdwud] → Фладвуд
oor, oore[ɔː], [ɔəː]орDoors → Дорз
[uə]урHighmoor [haɪmuə] → Хаймур
or[ɔː], [ə]орMorton [mɔːtən] → Мортон
[əː]эр (өр дауыссыздан және и-ден кейін)
ore[ɔː], [ɔəː]орDore [dɔː] → Дор
ou[ʌ]аCountry → Кантри
[ou], [əu];
бірқатар диалектілерде  [o]
оуBoulder [bouldə] → Боулдер
[au]ауLouth [lauθ] → Лаут
[ə]о
е
Aldous → Олдос
Dangerous → Дэйнджрес
[u]уLouis → Луис
ough[au]ау
[ʌf]афBrough [brʌf] → Браф
[ɔh], [oh]охкельт атауларында кездеседіLoughrea → Лохрей
our[ɔː], [ə], [ɔəː]орBournville → Борнвилл
[auə]аурFlourmille → Флаурмилл
[ɜː]эр (өр дауыссыздан кейін)Bourke → Бөрк
ow[ou]оуMaslow → Маслоу
[au]ауBrownville → Браунвилл
[ɔː]о
ower[auə]ауэрBower [bauə] → Бауэр
[ouə]оуэрLower [ləuə] → Лоуэр
p[p]п
қалдырылады, бірақ міндетті емес,
әсіресе классикалық тілдерден болса; mpbмпб
бұл сөздің басында pn, ps, pt-де болады
ph[f]фгрек атауларында кездеседіPhil [fɪl] → Фил
[ph]пхморфемалардың түйіскен жеріндеUpholder [ʌphəuldə] → Апхоулдер
q[k]к
qu[k]кMosquito [mɔsˈkiːtəu] → Москито
[kw]куQueenstown [ˈkwiːnstaun] → Куинстаун
r[r]р
р (қалдырылмайды)Peter [ˈpiːtə] → Питер
s[s]с
[z]с немесе зIsidora → Изидора
Parsons → Парсонс немесе Парсонз
[ʃ]шәдетте «дауыссыз + si, su + дауысты» тіркесіміндеSugarloaf [ˈʃugəlouf] → Шугарлоф
[ʒ]жәдетте «дауысты + si, su + дауысты» тіркесіміндеTreasure [ˈtreʒə] → Трэжер
қалдырыладыIsland [aɪlənd] → Айленд
sh[ʃ]шShepshed [ʃepʃəd] → Шэпшед
[sh]схкүрделі сөздердеGrasshopper → Грассхоппер
ss[s]сс
[z]зPossession → Позешен
t[t]т
[ʃ]ш (-tion-шен)[~ 2]
[ʧ]ч (-ture-чер)
қалдырылады, tch-ны қоспағандаNewcastle [njuːkɑːsl] → Ньюкасл
tch[ʧ]тч
th[t]т
[θ]т (с тек ерекшелік ретінде)Jonathan [ʤɔnəθən] → Джонатан
бірақ дәстүрлі: Galsworthy → Голсуорси
[ð]т немесе д (з тек ерекшелік ретінде)Heather [ˈheðə] → Хэтер немесе Хэдер
бірақ дәстүрлі:
RutherfordРезерфорд
[th]тхбуындардың шекарасында боладыPothole [pɔthəul] → Потхол
ts[ts]тс (ц емес)Keats → Китс
tz[ts]ц (тц емес)Fitzgerald → Фицджеральд
u[ju:]ю (ью дауыссыздан кейін)UtahЮта
[u], [uː]уBush [buʃ] → Буш
[ʌ]аAugusta → Огаста
[ə]утексерілмеген күйдеTitus [taɪtəs] → Тайтус
қалдырылады (-gue, -que)кейде дауыссыздан кейін, негізінен g мен qGuardian [gɑːdɪən] → Гардиан
[ɪ]иваллий атауларында кездеседіLlandudno → Лландидно
ue[e]эGuest [gest] → Гэст
басқа дыбыс (біреу)u сияқты айтылуы бірдей
екі дыбысжеке-жеке беріледі
қалдырылған (-gue, -que)кейде g мен q-ден кейін
ui[ɪ]і, иEmpire State Building [ˈbɪldɪŋ] → Эмпайр-стэйт-билдиң
басқа дыбыс (бір)u сияқты айтылуы бірдей
екі дыбысжеке-жеке беріледі
ur[ɜː], [ə]эр (ёр дауыссыздан кейін және и)[~ 3]Turner [ˈtɜːnə] → Тернер
v[v]в
қалдырылған
w[w]у (бірақ в, егер келесі әріп у болса,
немесе W екі дауысты арасында дифтонг құрмайды,

сондай-ақ аты-жөндер мен атауларында)

WhitefieldУайтфилд
WoodВуд
Delaware → Делавэр
Highwind → Хайвинд
[v]вағылшын емес есім мен атауларда
қалдырылған (көбіне сөздің басында болады)Wright [raɪt] → Райт
wor[wɜː]уэрWorthingУэртиң
x[ks]ксOxford → Оксфорд
[gz]гзAlexander → Алегзандер
[z]зXeroxЗирокс
y[ɪ]іLynn → Лінн
[aɪ]айTyne → Тайн
[j]й (ь дауыссыздан кейін дауысты алдында:
йа, йэ, йи, йо, йу орнына дауыссыздан кейін жазылады ья, ье, ьи, ьо, ью;
сөздің басында және дауыстыдан кейін йа, йу орнына жазылады я, ю,
бірақ йи мен йо үйлесімі сақталады және әдетте йэ сақталады)
Yellowstone ['jeləustəun] → Йеллоустон
yr[əː]эр (ө дауыссыздан кейін және и)Byrd → Берд
z[z]з
[ts]цесім мен атаулар
неміс және итальян тегінен
ZuckerbergЦукерберг
[s], [θ]сесім мен атаулар
испан тегінен
La Paz → Ла-Пас

Фонема бойыншаөңдеу

ФонемаНегізгі аударма нұсқасыБаламалы аударма нұсқасыҚосымша аударма нұсқасықажет жағдайда
[iː]и
[ɪ]иіе, (э)e, eo
[e]эеea, eo
[æ]әа
[ɑː]а
[ɔ]o
[ɔː]oорor
[u]у
[uː]ү
[ʌ]аоo
[əː]ер, (эр)транслитерация
[ə]транслитерацияе
о
u
ou
[aɪ]ай
[aɪə]1-ші кестедетранслитерация
[au]ау
[auə]аурауерауэрower
[eɪ]ей, (эй)
[ɛə]эр
[ɪə]ирияia
[ou]ооуоуou, ow
[ɔɪ]ой
[uə]ур
[b]б
[d]д
[ʤ]дж
[f]ф
[g]г
[h]х
[j]йотация: [ja], [je], [ji], [jɔ], [ju] — ья, ье, ьи, ьо, ью (я, е, йи, йо, ю))
[k]к
[l]л
[m]м
[n]н
[ŋ]ңнк (н)nc и nk (nk)
[p]п
[r]р
[s]с
[ʃ]ш
[t]т
[ð]т, дз, с, в (ескі.)
[θ]тс, ф (ескі.)
[ʧ]чтчtch
[ts]тсцtz
[v]вфf
[w]ув (ескі.)в[u] алдында
[z]зсs (сөздің соңында немесе дауыссыз дыбысқа жақын)
[ʒ]ж

Диалектілеріөңдеу

Ағылшын тілі британдық және американдық болып екі түрге бөлінеді. Британдық Ағылшын тілі өз ішінде шотландиялық, солтүстік, батыс, шығыс, оңтүстік диалектілерге жіктеледі. 7-11 ғ-да англо-саксон тілінде 4 диалект болған: нартумбриялық, мерсиялық, уэссек және кент.

Ағылшын тілінің басты ерекшеліктері:

а) фонетика жүйесінде дыбыстарының көпшілігі біресе созылыңқы, біресе қысқа айтылады. Осыған орай, Ағылшын тілінде сөз мағынасы бірсыдырғы өзгеріске түсуі мүмкін;

б) морфол. саласындағы өзгешелік: сын есім мен сан есімнің барлық жалғаулары, яғни септіктері, сондай-ақ, зат есім мен етістік аффикстерінің көбі бұл күнде тарихи өзгерістерге түскен. Соған орай Ағылшын тілінде сөз бен сөзді байланыстыратын предлогтар, артикльдер, сондай-ақ көмекші етістік сияқты жаңа тұлғалар, формалар (морфемалар) пайда болған. Ағылшын тілінің жазу ережелері мен сөздердің айтылуында айырмашылықтар бар. Орфографиялық ережелер бойынша бұрынғы және қазіргі ағылшын тіліндегі дыбыстардың өзгерістері жазуда қатаң сақталады.[1]

Ағылшын әліпбиіөңдеу

Ағылшын әліпбиі 26 әріптен құралады:

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
abcdefghijklmnopqrstuvwxyz

Ағылшын тілін қолданатын негізгі елдерөңдеу

Ағылшын тілін қолданатын елдер
Еуропадағы ағылшын тілі

Ағылшын тілі көптеген елдерде қолданады. Олардың қатарында негізгі осы елдер бар:

  1. Ұлыбритания
  2. АҚШ
  3. Аустралия
  4. Жаңа Зеландия
  5. Канада
  6. Ирландия

Дереккөздерөңдеу

  1. “Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 1 - том


Дереккөз қатесі: "~" деп аталған дереккөз тобында <ref> тегі бар, бірақ тиісті <references group="~"/> тегі табылмады, немесе </ref> жабу тегін қажет етеді

🔥 Top keywords: Басты бетАбай ҚұнанбайұлыАлаш партиясыҚазақша жыл санауҚазақстанЫбырай Алтынсарин1916 жылғы Қазақстандағы ұлт-азаттық көтерілісАуызашарҚазақ хандығыҚаныш Имантайұлы СәтбаевАхмет БайтұрсынұлыНаурыз мейрамыМұхтар Омарханұлы ӘуезовАлланың есімдеріАбай жолы (роман)Шоқан Шыңғысұлы УәлихановЖүсіп БаласағұниМұхаммедАрнайы:ІздеуОғыз мемлекетіСалауатҮш Жүз партиясыКүнделік.кзҚазақтың салт-дәстүрлері (тізім)Зәр шығару жүйесіТыныс алу жүйесіАс қорыту жүйесіІлияс ЖансүгіровЖүрекТехасҚант диабетіЖарапазан2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шараларыҚазан төңкерісіҚимақ қағанатыНаймандарСырым Датұлы бастаған қазақтардың ұлт-азаттық қозғалысыСайлау жүйесіФотосинтезӘл-Фатиха сүресіАуыз бекітуТуберкулезЖер аумағы бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізіміШәкәрім ҚұдайбердіұлыҚазақ ұлт зиялыларының қалыптасуыОразаны бұзбайтын жағдайларЕкінші дүниежүзілік соғысИсламКенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысҚұрмалас сөйлемӘбу Насыр Әл-ФарабиМіржақып Дулатұлы1836-1838 жылдардағы халық-азаттық көтерілісПневмонияҚарахан мемлекетіАқ Орда (мемлекет)Әскери коммунизм саясатыҚазақ хандығының құрылуыҚазақстан қорықтарының тізіміҚазақ хандарыСыбайлас жемқорлықЖүрек ауруларыЖасушаМиТүркістан автономиясыҚанӘлихан Нұрмұхамедұлы БөкейхановХалық саны бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізіміСемей полигоныҚан топтарыСанат:Қазақтың ұлттық ойындары1860 жылдарындағы әкімшілік реформаларАбылай ханШыңғыс ханСаяси партияМұнайII ЕлизабетСүреҚұндылықМәдениетАсқорыту мүшелеріСабақтас құрмалас сөйлемСәкен СейфуллинҰлы Жібек жолыҚазақстан Республикасының КонституциясыЕтеккірСын есімҚазақ ұлттық киімдеріПортал:Абай Құнанбайұлы/Қыс өлеңіБірінші дүниежүзілік соғысБесін намазыКеңестік Социалистік Республикалар ОдағыКөкжөтелЕсімдікБұлшық етСақтарЖүсіпбек АймауытовТарауих намазыШылау