Agrikultura

Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.

Ang agrikultura (nga naglakip sa panguma) mao ang arte ug siyensya sa pagprodyus og pagkaon ug uban pang mga produkto pinaagi sa sistematikong pagpatubo sa mga tanom ug pagpamuhi og hayopan.

Ang pulong "agrikultura" misulod sa pinulongang Sinugboanon pinaagi sa Kinatsilang "agricultura". Ang agri gikan sa Linatin nga ager ("usa ka uma"), ug ang kultura gikan sa Linatin nga cultura ("pagpatubo" kun "kultibasyon").

Sa aktuwal nga paggamit, ang agrikultura nagpasabot sa mga aktibidad nga gikinahanglan alang sa produksiyon sa pagkaon ug mga materyal, lakip na ang tanang paagi sa pagpadako og hayopan.

Ang padayong pag-ugmad sa mga paagi sa panguma maoy usa sa mga yawe sa espesyalisasyon sa trabaho sa tawo. Daghan niining maong mga trabaho dili direktang may kalabotan sa panguma (pananglitan ang mga sayantista, imbentor, ug mga enhinyero).

Sa banabana sa tuig 2002, 42% sa tibuok populasyon sa kalibotan anaa sa panguma, apan kini naghatag lamag 4.4% (2005 nga banabana) sa gross world product (sumatotal sa tanang gross domestic product).[1] Archived 2007-05-09 at the Wayback Machine

Heneralusba

Ang agrikultura mahimong ginagmay lamang (pananglitan, usa ka pamilya magtikad sa yuta alang sa kaugalingong panginahanglan) o dinagko (pananglitan, mga asyenda, manokan ug baboyan).

Nagkaanam na usab kadako ang porsiyento ning maong mga espesyalisasyon sa agrikultura:

  • pagpananom og bulak
  • pagprodyus og abono
  • pagprodyus og mga industriyal nga kemikal (tayubong, etanol, kamay, alkool ug plastik)
  • pagpananom og gapas
  • produksiyon sa sugnod (pananglitan metano gikan sa bayomas, bayodisel)
  • mga droga (legal man kun ilegal): tabako, mariwana, opyo, kokaina

Kaagiusba

Palihog ihubad ang Ingles nga bersiyon ning maong seksiyon.

Agrikultura panahon sa Tungatungang Edadusba

  • Muslims
    • patubig (irigasyon)
  • Columbian Exchange

Mga abotusba

Produksiyon sa tuig 2004usba

Seryal2,264
Utanon ug melonalign="right

" | 866

Mga lagutmonalign="right"715
Gatas619
Prutas503
Karne259
Oil cropsalign="right

" | 133

[[Isda] (banabana sa 2001)align="right"130
Itlog
63
Pulse (klase sa legume)align="right"60
Fiber cropalign="right

" | 30

Gibasehan:
[[UN Food & Agriculture
Organisation]] (FAO)[2]
Tubo1,324
Mais721
Trigo627
Humay605
Patatas328
Sugar beet249
Soya204
Prutas sa oil palm162
Barley154
Tamatis120
Source:
UN Food & Agriculture Organisation (FAO)
[3]


Mga problema sa kalikopanusba

  • Taas nga lebel sa nitroheno ug posporus sa mga sapa ug lanaw.
  • Makadaot nga epekto sa herbisidyo, fungicide, insecticides, ug ubang biocide.
  • Kombersiyon sa natural nga ekosistema ngadto sa mga uma.
  • Pagkahurot sa ubang klase sa tanom ug mananap.
  • Erosyon sa yuta.
  • Pagkahurot sa mga mineral sa yuta.
  • Ang amonya ug amonyum gikan sa hugaw sa hayop nakakontribyut sa polusyon sa hangin.
  • Mga sagbot.
  • Baho gikan sa hugaw.
  • Pakhaminong asinon sa yuta (salination).

May ubang molakip sa nanghitabong kalibotanong pagpanginit.

Palisiyausba

Mga rebolusyon agrikulturalusba

Mga paagiusba

  • pag-usab-usab sa pananom (crop rotation)
  • paghimo og kompost
  • abono
  • pag-ani
  • patubig (irigasyon)

Mga pakisayranusba

Artz, F. B, (1980), ‘The Mind of the Middle Ages’; Third edition revised; The University of Chicago Press

Bolens, L. (1997), `Agriculture’ in Encyclopaedia of the history of Science, technology, and Medicine in Non Western Cultures, Editor: Helaine Selin; Kluwer Academic Publishers. Dordrecht/Boston/London, pp 20-2

Collinson, M. (editor): A History of Farming Systems Research. CABI Publishing, 2000. ISBN 0-85199-405-9

Crosby, Alfred W.: The Columbian Exchange : Biological and Cultural Consequences of 1492. Praeger Publishers, 2003 (30th Anniversary Edition). ISBN 0-275-98073-1

Davis, Donald R., and Hugh D. Riordan (2004) Changes in USDA Food Composition Data for 43 Garden Crops, 1950 to 1999. Journal of the American College of Nutrition, Vol. 23, No. 6, 669-682.

Friedland, William H. and Amy Barton (1975) Destalking the Wily Tomato: A Case Study of Social Consequences in California Agricultural Research. Univ. California at Sta. Cruz, Research Monograph 15.

Watson, A.M (1974), ‘The Arab agricultural revolution and its diffusion’, in The Journal of Economic History, 34.

Watson, A.M (1983), ‘ Agricultural Innovation in the Early Islamic World’, Cambridge University Press

Wells, Spencer: The Journey of Man : A Genetic Odyssey. Princeton University Press, 2003. ISBN 0-691-11532-X

Wickens, G.M.(1976), ‘What the West borrowed from the Middle east’, in Introduction to Islamic Civilisation, edited by R.M. Savory, Cambridge University Press, Cambridge

Tan-awa usabusba

  • Talaan sa mga lagutmon

Mga sumpay sa gawasusba

🔥 Top keywords: Unang PanidPornhubAkto Sa PaghinulsolTaylor SwiftModule:ArgumentsIndonesiaEspesyal:PangitaJackman (lungsod)Tabang:Mga sulodElista (kapital sa lalawigan)Zarechnyy (lungsod sa Rusya, Penzenskaya Oblast', lat 53,20, long 45,19)Istasyon sa KrusBaike: Mahitungod sa WikipedyaGeneral SantosEspesyal:Bag-ongGiusabAlbalat de la Ribera (munisipyo)PornograpiyaMaghimaya Ka MariaBaike: Mga pagpasabotBaike: TubaanBaike: Mga panghitaboTugpahanang Pangkalibutanon sa Franciso BangoyAghdam RayonBiyetnamBaike: Talaan sa sulodFoxboroughDuf Kutel (tumoy sa bukid sa Makedoniya)WikipedyaElenov Rid (tahud sa bukid sa Makedoniya)Strmnica (bukid)Brima (bukid sa Makedoniya)AnífionVišarica (tahud sa bukid sa Makedoniya)River Gee CountyQáqaqGadžov Kamen (tahud sa bukid sa Makedoniya)Aquileia (kapital sa munisipyo)RosaryoSečoglava (bungtod sa Makedoniya)ContactDevojkina Voda (tubud sa Makedoniya)Yosemite National ParkTsuyamaGragor (tumoy sa bukid sa Struga)Golo Brdo (tumoy sa bukid sa Makedoniya, Struga, lat 41,30, long 20,60)Payl:Beethoven.jpgBaike: Maayong pag-abot, higala!Jablanička Višarica (tahud sa bukid sa Makedoniya)Kodra Made (tumoy sa bukid sa Makedoniya)Veljor (bukid sa Makedoniya)Sekuloski Izvor (tubud sa Makedoniya)Golem Gaber (bukid)Gradišta (bungtod sa Makedoniya, Struga)Oregon CityEspesyal:AkongHisgotStrižek (bukid sa Makedoniya)Zanoga (tahud sa bukid sa Makedoniya, Struga)Kerališta (tumoy sa bukid sa Makedoniya)Inǵol (bukid sa Makedoniya)BakiGérgeriPeskovina (bungtod sa Makedoniya)Spas (bungtod sa Makedoniya, Struga)Kula (bukid sa Makedoniya, Struga)BarilisSlavilo (lugut sa Makedoniya)Černika (bukid sa Makedoniya)Mount Clay (bukid sa Tinipong Bansa)MelissourgoíLeništa (tahud sa bukid)The Woodlands (lungsod)Gola Krasta (bungtod)PanuhotYuma (kapital sa kondado)Elenski Kamen (bungtod)HeyvalıLabuniško Ezero (lanaw sa Makedoniya)Smakički Rid (tumoy sa bukid sa Makedoniya)Jadrimska Krasta (bukid sa Makedoniya)Guri i Sinanec (bukid sa Makedoniya)Kodra Ćari (bungtod sa Makedoniya)Krasta (tahud sa bukid sa Makedoniya, Struga, lat 41,26, long 20,66)Vaux, AllierTiaong, QuezonDušman (bukid sa Makedoniya)Crveni Izvor (tubud sa Makedoniya)Struk (tumoy sa bukid sa Makedoniya)Bigor (bungtod)Nad Pole (bukid sa Makedoniya)Y MountainRem Koder (tahud sa bukid sa Makedoniya)PotočariUdha Male (tumoy sa bukid sa Makedoniya)Zavoj (bungtod sa Makedoniya, Struga)Cosenza (munisipyo)Grad MakarskaBango (tahud sa bukid)Radožda (lungsod sa Makedoniya)Minneapolis (kapital sa kondado sa Tinipong Bansa, Minnesota)