Спіс візантыйскіх імператараў
спіс артыкулаў у адным з праектаў Вікімедыя
Ніжэй прадстаўлены спіс імператараў Візантыі ў храналагічным парадку.
Курсівам пазначаны ўзурпатары. Тлустым шрыфтам у табліцах вылучаны даты перыядаў з пераважным палітычным уплывам апісванага твару (важна пры наяўнасці яго суправіцеляў).
Першым імператарам Рыма стаў Актавіян Аўгуст 13 студзеня 27 гады да н.э.[1]
У 395 годзе імперыя была канчаткова падзелена на Заходнюю Рымскую імперыю і Усходнюю Рымскую імперыю[2].
У 476 годзе быў зрынуты апошні Заходне-рымскі імператар Ромул Аўгуст. Заходняя Рымская імперыя пала, а Усходняя Рымская імперыя, якая пазней стала звацца гісторыкамі Візантыяй, працягвала існаваць яшчэ каля тысячы гадоў, да 1453 года, калі Канстанцінопаль быў захоплены туркамі-асманамі[3], з перапынкам з 1204 па 1261 год, калі Канстанцінопаль быў захоплены крыжакамі[4].
Кіраўнікі Візантыі лічылі сябе спадчыннікамі Рыма, «рамеямі», і насілі тытулы, якія ўзыходзілі да яго.
Па-грэчаску імператараў часцей за ўсё называлі аўтакратарамі (грэч. Αὐτοκράτωρ-самодержец).
Імперыя да 1204 годаправіць
Вылучэнне ўсходніх абласцей Рымскай імперыі ў самастойную дзяржаву пачалося ў перыяд «тэтра́рхіі» (грэч. τετραρχία — «кіраванне чатырох»), сістэмы кіравання, якая была ўведзена імператарам Дыяклетыянам у 293 г. і доўжылася да 313 г. У 285 г. Дыяклетыян прызначыў военачальніка Максіміяна малодшым суправіцелем («цэзарам»), а ў 286 г. — «аўгустам», пры гэтым Дыяклетыян кіраваў усходняй паловай імперыі, а Максіміян — заходняй. У 293 годзе, палічыўшы, што ваенныя і грамадзянскія праблемы патрабуюць спецыялізацыі, дадаткова былі прызначаны двое цэзараў у памочнікі аўгустам: Галерый і Канстанцый Хлор. Меркавалася, што аўгусты будуць адракацца пасля 20-гадовага кіравання, а ўлада будзе пераходзіць да цэзараў. Чатырма сталіцамі тэтрархаў былі:
- Нікамедыя ў Малой Азіі (цяпер Ізміт у Турцыі), была сталіцай усходняга і найгалоўнага аўгуста. У табліцы — EA
- Сірмій (цяпер Срэмска-Мітравіца у раёне Ваяводзіна сучаснай Сербіі, была сталіцай усходняга цэзара. У табліцы — EC
- Медыялан (цяпер Мілан, каля Альпаў) быў сталіцай заходняга аўгуста. У табліцы — WA
- Аўгуста Трэверарум (цяпер Трыр, у Германіі) была сталіцай заходняга цэзара. У табліцы — WC
Дынастыя Канстанціна (2-я Флавіяў)правіць
Уключаны імператары пачынаючы з 330 г. (заснаванне Канстанцінопаля), якія кіравалі прэфектурамі Усход і Ілірык, што сталі асновай тэрыторыі Візантыі. Таксама ўключаны Ганібаліян Малодшы, які не насіў фармальнага імператарскага тытула, але быў узвышаны Канстанцінам I і атрымаў унікальны для Рыма тытул «цара цароў» (найзнатны уладар — rex nobilissimus). Уключаны таксама Ветраніён і Іавіян, якія не належалі да дынастыі.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Канстанцін I Вялікі лац.: Flavius Valerius Aurelius Constantinus | Флавій Валерый Аўрэлій Канстанцін | 25 ліпеня 306 — 29 кастрычніка 312 (WC) 29 кастрычніка 312 — 19 верасня 324 (WA) 19 верасня 324 — 22 мая 337 (аднаасобны імператар) | сын Канстанцыя I Хлора, абвешчаны па яго патрабаванні | Максіміян (WA), Галерый (EA), Флавій Север (WA), Максімін II Даза (EC) і (EA), Ліцыній (WC), (WA) і (EA), Валент I (WA), Марцініян (WA), Крысп, Канстанцін II, Канстанцый II, Канстант, Далмацый Малодшы, Ганібаліян Малодшы | 27 лютага 272, Наіс — 22 мая 337, Нікамедыя | [5] | |
Канстанцін II лац.: Flavius Claudius Constantinus | Флавій Клаўдзій Канстанцін | 1 сакавіка 317 — 22 мая 337 (WC) 22 мая 337—340 (Галія, Іспанія і Брытанія) у сукіраванні з братамі Канстанцыем II і Канстантам, загінуў у бітве з Канстантам | старэйшы сын Канстанціна Вялікага ад другога шлюбу з Фаустай; прызначаны Канстанцінам Вялікім | Канстанцін I Вялікі (WA), Ліцыній (EA), Крысп, Канстанцый II, Канстант, Далмацый Малодшы, Ганібаліян Малодшы | люты 317, Арэлат — 340, Аквілея--> | [6] | |
Канстанцый II лац.: Flavius Julius Constantius | Флавій Юлій Канстанцый | 23 лістапада 324 — 22 мая 337 (цэзар) 22 мая 337—340 (азіяцкія правінцыі) у сукіраванні з братамі Канстанцінам II і Канстантам 340 — 350 (усходняя частка) у сукіраванні з Канстантам 350 — 3 лістапада 361 аднаасобна | другі сын Канстанціна Вялікага ад другога шлюбу з Фаустай; прызначаны Канстанцінам Вялікім | Канстанцін I Вялікі (WA), Канстанцін II, Канстант, Далмацый Малодшы, Ганібаліян Малодшы, Канстанцый Гал, Ветраніён, Юліян II Адступнік | 7 жніўня 317, Сірмій — 3 лістапада 361, Мапсустыя, Кілікія | [7] | |
Далмацый Малодшы лац.: Flavius Dalmatius | Флавій Далмацый | 19 верасня 335—337 (цэзар) забіты падчас знішчэння сваякоў Канстанціна I улетку 337 г. | старэйшы сын Далмацыя Старэйшага, зборнага брата Канстанціна Вялікага; прызначаны Канстанцінам Вялікім | Канстанцін I Вялікі (WA), Канстанцін II, Канстанцый II, Канстант, Ганібаліян Малодшы | пам. улетку (?) 337 | [8] | |
Ганібаліян Малодшы лац.: Flavius Hannibalianus | Флавій Ганібаліян | 335 — верасень 337 («цар цароў і народа Понта») забіты падчас знішчэння сваякоў Канстанціна I улетку 337 г. | малодшы сын Далмацыя Старэйшага, зборнага брата Канстанціна Вялікага; прызначаны Канстанцінам Вялікім | Канстанцін I Вялікі (WA), Канстанцін II, Канстанцый II, Канстант, Далмацый Малодшы | пам. улетку (?) 337 | [9] | |
Ветраніён лац.: Vetranio (поўнае імя не захавалася) | Ветраніён (поўнае імя не захавалася) | 1 сакавіка — 25 снежня 350 (у Сірміі), пазбаўлены ўлады Канстанцыем II | Абвешчаны войскамі і прызнаны Канстанцыем II | Канстанцый II | Мёзія — 356, Сірмій | [10] | |
Канстанцый Гал лац.: Flavius Claudius Constantius Gallus | Флавій Клаўдзій Канстанцый Гал | 15 сакавіка 351—354 (цэзар) пакараны смерцю Канстанцыем II | старэйшы сын Юлія Канстанцыя, брата Канстанціна Вялікага; прызначаны Канстанцыем II | Канстанцый II | каля 335, Маса — 354, Пола | [11] | |
Юліян II Адступнік лац.: Flavius Claudius Julianus лац.: Flavius Claudius Julianus Augustus | Флавій Клаўдзій Юліян, як імператар — Флавій Клаўдзій Юліян Аўгуст | 6 лістапада 355 — люты 360 (цэзар) люты 360 — 3 лістапада 361 (жнівень) 3 лістапада 361 — 26 чэрвеня 363 (аднаасобна) | малодшы сын Юлія Канстанцыя, брата Канстанціна Вялікага; прызначаны Канстанцыем II | Канстанцый II | 331 ці 332, Канстанцінопаль — 26 чэрвеня 363, у бітве пры Маранзе, Месапатамія | [12] | |
Іавіян лац.: Flavius Claudius Iovianus | Флавій Клаўдзій Іавіян | 27 чэрвеня 363 — 17 лютага 364 | Абвешчаны войскам пасля гібелі Юліяна II Адступніка | 330 ці 331, Сінгідунум — 17 лютага 364, Дадастана, Віфінія | [13] |
Дынастыя Валентыніяна-Феадосіяправіць
Феадосій I, прызначаны Грацыянам суправіцелем, быў звязаны з папярэдняй дынастыяй шлюбам на Гале, дачцэ Валентыніяна I, таму часта кажуць пра адзіную дынастыю Валентыніяна-Феадосія, не падзяляючы яе.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Валентыніян I лац.: Flavius Valentinianus лац.: Flavius Valentinianus Augustus | Флавій Валентыніян як імператар — Флавій Валентыніян Аўгуст | 26 лютага — 28 сакавіка 364 (аднаасобна), 28 сакавіка 364 — 17 лістапада 375 (на Захадзе), суправіцель Валента II | Абвешчаны войскамі, але прыняў кіраванне толькі заходняй часткай імперыі | Валент II, Грацыян | 321, Кібала — 17 лістапада 375, Брэгецыён, на Дунаі | [14] | |
Валент II лац.: Flavius Julius Valens лац.: Flavius Julius Valens Augustus | Флавій Юлій Валент як імператар — Флавій Юлій Валент Аўгуст | 28 сакавіка 364 — 17 лістапада 375, (на Усходзе), суправіцель Валентыніяна I, 17 лістапада 375 — 9 жніўня 378 (на Усходзе), суправіцель Грацыяна і Валентыніяна II, загінуў у бітве з готамі | Брат Валентыніяна I, прызначаны ім | Валентыніян I, Грацыян, Валентыніян II | 328, Кібала — 9 жніўня 378, Адрыянопальская бітва | [15] | |
Пракопій лац.: Procopius (поўнае імя не захавалася) | Пракоп (поўнае імя не захавалася) | 26 верасня 365 — 27 мая 366 (у Малой Азіі), пакараны смерцю Валентам II | Абвешчаны войскамі | Член дынастыі Канстанціна | 325, Кілікія — 27 мая 366, Фракія | [16] | |
Грацыян лац.: Flavius Gratianus лац.: Flavius Gratianus Augustus | Флавій Грацыян як імператар — Флавій Грацыян Аўгуст | 4 жніўня 367 — 17 лістапада 375, суправіцель бацькі на Захадзе, 17 лістапада 375 — 25 жніўня 383 (на Захадзе), суправіцель Валентыніяна II, забіты Магнам Максімам | Сын Валентыніяна I, прызначаны ім | Валентыніян I, Валент II, Валентыніян II, Феадосій I Вялікі, праціўнік — Магн Максім | 18 красавіка 359 год, Сірмій — 25 жніўня 383, Лугдунум | [17] | |
Валентыніян II лац.: Flavius Valentinianus лац.: Flavius Valentinianus Augustus | Флавій Валентыніян як імператар — Флавій Валентыніян Аўгуст | 375 — 25 жніўня 383, суправіцель брата на Захадзе, 25 жніўня 383 — 15 мая 392, суправіцель на Захадзе ўзурпатара Магна Максіма, верагодна, забіты па загадзе Арбагаста | Брат Грацыяна, прызначаны ім | Валент II, Грацыян, Феадосій I Вялікі,, Магн Максім | 371 — 15 мая 392 год, В’ен | [18] | |
Магн Максім лац.: Magnus Clemens Maximus | Магн Клемент Максім | 383 — 25 жніўня 383, праціўнік Грацыяна, 25 жніўня 383—387, суправіцель на Захадзе Валентыніяна II, 387 — 28 жніўня 388, праціўнік Валентыніяна II і Феадосія I Вялікага, пакараны смерцю Феадосіем I Вялікім | Абвешчаны войскамі ў Брытаніі | праціўнік — Грацыян, Валентыніян II, праціўнік — Феадосій I Вялікі | каля 335, Іспанія — 28 жніўня 388, Аквілея | [19] | |
Флавій Віктар лац.: Flavius Victor | Флавій Віктар | 384 — жнівень 388, суправіцель бацькі — Магна Максіма, пакараны смерцю па загадзе Феадосія I Вялікага | Сын Магна Максіма, прызначаны ім | Магн Максім, Валентыніян II, праціўнік — Феадосій I Вялікі | пам. у жніўні 388, Аўгуста Трэвераў | [20] | |
Яўген лац.: Flavius Eugenius | Флавій Яўген | 22 жніўня 392 — 6 верасня 394, пакараны смерцю Феадосіем I Вялікім | Абвешчаны з дапамогай Арбагаста | праціўнік — Феадосій I Вялікі | пам. 6 верасня 394, на р. Фрыгід (суч. Славенія) | [21] | |
Феадосій I Вялікі лац.: Flavius Theodosius лац.: Flavius Theodosius Augustus | Флавій Феадосій як імператар — Флавій Феадосій Аўгуст | 19 студзеня 379 — 15 мая 392 (на Усходзе), 15 мая 392 — 17 студзеня 395 (аднаасобна) | прызначаны Грацыянам | Грацыян, Валентыніян II, Ганорый, Аркадыя, праціўнікі — Магн Максім, Флавій Віктар, Яўген | 11 студзеня 347, Кавка, Іспанія — 17 студзеня 395, Медыялан | [22] | |
Аркадый лац.: Flavius Arcadius лац.: Flavius Arcadius Augustus грэч. Ἀρκάδιος | Флавій Аркадый як імператар — Флавій Аркадый Аўгуст | студзень 383 — 17 студзеня 395, суправіцель з бацькам — Феадосіем I Вялікім, 17 студзеня 395 — 1 мая 408 (на Усходзе) | сын і суправіцель Феадосія I Вялікага | Феадосій I Вялікі, Ганорый, Феадосій II | 377, Іспанія — 1 мая 408, Канстанцінопаль | [23] [24] [25] [26] [27] [28] | |
Феадосій II лац.: Flavius Theodosius Junior грэч. Θεοδόσιος Β' | Флавій Феадосій Юніёр | 402 — 1 мая 408, суправіцель бацькі — Аркадыя, 1 мая 408 — 28 ліпеня 450, з 414 да 421 рэгентам з'яўлялася сястра — Пульхерыя | сын Аркадзія | Аркадый | 10 красавіка 401 — 28 ліпеня 450 | [29] [30] [31] [32] [33] | |
Маркіян лац.: Flavius Marcianus | Флавій Маркіян | 450 — 27 студзеня 457 | узведзены на прастол Пульхерыяй, сястрой Феадосія II, якая ажанілася з ім | 392 ці 396, Фракія — 27 студзеня 457, Канстанцінопаль | [34] [35] |
Дынастыя Львоўправіць
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Леў I Макела лац.: Flavius Valerius Leo грэч. Λέων A′ | Флавій Валерый Леў | 7 лютага 457—473 аднаасобна 473 — 18 студзеня 474 зрабіў суправіцелем унука Льва II | Узведзены на прастол вайскаводам Аспарам | 401, Дакія — 18 студзеня 474 | [36] [37] [38] | ||
Леў II лац.: Flavius Leo Junior грэч. Λέων Β′ | Флавій Леў Юніёр | 473 — 18 студзеня 474 суправіцель Льва I Макелы 18 студзеня — 9 лютага 474 аднаасобна 9 лютага — 17 лістапада 474 зрабіў суправіцелем Зянона | Унук і суправіцель Льва I Макелы, сын Зянона | Леў I Макела, Зянон | 467 — 17 лістапада 474 | [39] [40] | |
Зянон грэч. Ταρασικοδίσσα лац.: Flavius Zeno грэч. Ζήνων | Тарасікадыса, пасля шлюбу ў 468 годзе з Арыяднай, дачкой Льва I Макелы — Флавій Зянон | 9 лютага — 17 лістапада 474 суправіцель Льва II 9 лютага 474 — 9 студзеня 475 аднаасобна, затым звергнуты Васіліскам жнівень 476 — 9 красавіка 491 (вярнуў трон) | Бацька і суправіцель Льва II | Леў II | 425 — 9 красавіка 491 | [41] | |
Васіліск лац.: Flavius Basiliscus грэч. Βασιλίσκος | Флавій Васіліск | 9 студзеня 475 — жнівень 476 звергнуты Зянонам, памёр у зняволенні ад голаду | Брат Верыны, жонкі Льва I, часова адхіліў Зянона | Марк | пам. узімку 476/477, Кападокія | [42] | |
Марк лац.: Marcus | Марк | 9 студзеня 475 — жнівень 476 звергнуты Зянонам, памёр у зняволенні ад голаду | Сын Васіліска, які прысвоіў сыну тытул Аўгуста, пляменнік Верыны, жонкі Льва I | Васіліск | пам. узімку 476/477, Кападокія | [42] | |
Анастасій I лац.: Flavius Anastasius грэч. Ἀναστάσιος A΄ | Флавій Анастасій | 11 красавіка 491 — 9 ліпеня 518 | Жаніўся на Арыядне, удаве Зянона | каля 430, Дурэс — 9 чэрвеня 518, Канстанцінопаль | [43] |
Дынастыя Юстыніянаправіць
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Юстын I лац.: Flavius Iustinus грэч. Ἰουστίνος | Флавій Юстын | 518 — 1 красавіка 527 (аднаасобна) 1 красавіка 527 — 1 жніўня 527 сукіраванне з пляменнікам Юстыніянам I | Абраны сенатам | Юстыніян I | ?, каля Наіса — 1 жніўня 527, Канстанцінопаль | [44] | |
Юстыніян I лац.: Flavius Petrus Sabbatius Justinianus грэч. Ιουστινιανός Α' (ο Μέγας) | Флавій Пётр Савацій Юстыніян | 1 красавіка 527 — 1 жніўня 527 сукіраванне з дзядзькоў Юстынам I 1 жніўня 527 — 14 лістапада 565 аднаасобна | Пляменнік і суправіцель Юстына I | Юстын I | 11 мая 483, Таўрэсій, Дарданія — 14 лістапада 565, Канстанцінопаль | [45] | |
Юстын II лац.: Flavius Iustinus Iunior лац.: Flavius Iustinus Iunior Augustus грэч. Ιουστίνος Β | Флавій Юстын Юніёр Аўгуст як імператар — Флавій Юстын Юніёр Аўгуст | 15 лістапада 565—574 аднаасобна 574 — 26 верасня 578 сукіраванне з Тыберыем II Канстанцінам | Пляменнік Юстыніяна I | Тыберый II Канстанцін | 520 — 4 кастрычніка 578 | [46] | |
Тыберый II Канстанцін лац.: Flavius Tiberius Constantinus лац.: Flavius Tiberius Constantinus Augustus грэч. Τιβέριος Β′ Κωνσταντίνος | Флавій Тыберый Канстанцін як імператар — Флавій Тыберый Канстанцін Аўгуст | 574 — 4 кастрычніка 578 сукіраванне з Юстынам II 4 кастрычніка 578 — 14 жніўня 582 адзінаўладна | Усыноўлены Юстынам II у 574 г. | Юстын II | 520, Фракія — 14 жніўня 582 | [47] | |
Маўрыкій лац.: Flavius Mauricius Tiberius лац.: Flavius Mauricius Tiberius Augustus грэч. Μαυρίκιος | Флавій Маўрыкій Тыберый як імператар — Флавій Маўрыкій Тыберый Аўгуст | 14 жніўня 582 — 23 лістапада 602 абезгалоўлены па загадзе ўзурпатара Фокі | Зяць Тыберыя II Канстанціна | 539, Аравіс, Кападокія — 27 лістапада 602, Халкідон | [48] | ||
Фока лац.: Flavius Phocas лац.: Flavius Phocas Augustus грэч. Φωκᾶς | Флавій Фока як імператар — Флавій Фока Аўгуст | 23 лістапада 602 — 5 кастрычніка 610 зрынуты будучым імператарам Іракліем I, разадраны народам | Абвешчаны войскамі, зрынуў і пакараў смерцю Маўрыкія | пам. 5 кастрычніка 610, Канстанцінопаль | [49] |
Дынастыя Іракліяправіць
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Іраклій I лац.: Flavius Heraclius лац.: Flavius Heraclius Augustus грэч. Ηράκλειος; арм.: Հէրագլիըս | Флавій Іраклій як імператар — Флавій Іраклій Аўгуст | 5 кастрычніка 610 — 11 лютага 641 | Бацька — экзарх Афрыкі Іраклій; з яго дапамогай зрынуў Фоку | 574, Кападокія — 11 лютага 641 | [50] | ||
Канстанцін III лац.: Heraclius Novus Constantinus грэч. Κωνσταντίνος Γ' Ηράκλειος | Іраклій Новы Канстанцін | 11 лютага — 24 мая 641 у сукіраванні з братам Іракліем II | Старэйшы сын Іраклія I (ад першага шлюбу) | Іраклій II | 3 мая 612 — 24 мая 641, Канстанцінопаль | [51] | |
Іраклій II лац.: Constantinus Heraclionus грэч. Ηράκλειος Β′ | Канстанцін Іракліён | 11 лютага — 24 мая 641 у сукіраванні з братам Канстанцінам III 24 мая — верасень 641 аднаасобна; адхілены сенатам і адпраўлены ў ссылку | Малодшы сын Іраклія I (ад другога шлюбу) | Канстанцін III | 626, Лазіка — 641 | [52] | |
Канстант II грэч. Κώνστας Β' Ηράκλειος | Канстант Іраклій | верасень 641 — 15 верасня 668 забіты змоўшчыкамі падчас купання | Сын Канстанціна III і ўнук Іраклія I | 7 лістапада 630 — 15 верасня 668, Сіракузы | [53] | ||
Канстанцін IV грэч. Κωνσταντίνος Δ' (ο Πωγώνατος) лац.: Constantinus IV | Канстанцін (Паганат: Барадаты) | 15 верасня 668 — 10 ліпеня 685 памёр ад дызентэрыі | Сын Канстанта II | 652 — 10 ліпеня 685, Канстанцінопаль | [54] | ||
Юстыніян II грэч. Ιουστινιανός Β' (ο Ρινότμητος) | Юстыніян (Рынытмет: Бязносы) | 10 ліпеня 685—695 зрынуты Лявонціем і адпраўлены ў ссылку ў Херсанес 705 — 11 снежня 711 вярнуўся на трон, зрынуўшы Тыверыя III, але затым сам быў звергнуты Філіпікам Варданам і пакараны смерцю | Сын Канстанціна IV, прызначаны пераемнікам | 669 — 11 снежня 711, Канстанцінопаль | [55] | ||
Лявонцій грэч. Λεόντιος | Лявонцій | 695 — 698 зрынуты Тыверыем III, а затым разам з ім пакараны смерцю Юстыніянам II | Здзейсніў пераварот, зрынуўшы і адправіўшы ў ссылку Юстыніяна II | пам. 15 лютага 706, Канстанцінопаль | [56] | ||
Тыверый III грэч. Αψίμαρος грэч. Τιβέριος Γ' лац.: Tiberius III | Апсімар, як імператар — Тыверый | 698 — 705 зрынуты Юстыніянам II, пасля чаго пакараны смерцю разам з Лявонціем | Абвешчаны войскамі, зрынуў і саслаў у манастыр Лявонція | Памфілія — 15 лютага 706, Канстанцінопаль | [57] | ||
Філіпік Вардан грэч. Φιλιππικὸς Βαρδάνης лац.: Philippicus Bardanes | Філіпік Вардан | 11 снежня 711 — 3 чэрвеня 713 зрынуты сваім сакратаром Арцеміем, якія прыняў затым імя Анастасій II | Абвешчаны войскамі, зрынуў і пакараў смерцю Юстыніяна II | пам. 713 | [58] | ||
Анастасій II грэч. Ἀρτέμιος лац.: Artemius грэч. Ἀναστάσιος Β΄ лац.: Anastasius II | Арцемій, як імператар — Анастасій | 3 чэрвеня 713 — май 715 зрынуты Феадосіем III пастрыгся ў манахі | У выніку змовы зрынуў Філіпіка Вардана | пам. 718 | [59] | ||
Феадосій III грэч. Θεοδόσιος Γ΄ лац.: Theodosius III | Феадосій | май 715 — 25 сакавіка 717 звергнуты стратыгам Львом III Ісаўрам, сышоў у манастыр у Эфесе | Абвешчаны войскамі, зрынуў Анастасія II | пам. пасля 754, Эфес | [60] |
Ісаўрыйская дынастыяправіць
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Леў III Ісаўр грэч. Λέων Γ΄ (ο Ίσαυρος) лац.: Leo III | Леў | 25 сакавіка 717 — 18 чэрвеня 741 | Зрынуў і прымусіў адрачыся на сваю карысць Феадосія III | 685, Германікія, Малая Азія — 18 чэрвеня 741 | [61] | ||
Канстанцін V грэч. Κωνσταντίνος Ε΄ (ο Κοπρώνυμος) | Канстанцін (Капранім) | 18 чэрвеня 741 — 14 верасня 775 да лістапада 743 кантраляваў толькі Малую Азію | Сын Льва III Ісаўра | праціўнік — Артавазд | ліпень 718 — 14 верасня 775 | [62] | |
Артавазд грэч. Ἀρταύασδος арм.: Արտավազդ | Артавазд | чэрвень 741 — 2 лістапада 743 (акрамя Малой Азіі), пасля перамогі Канстанціна V быў аслеплены і сасланы ў манастыр | Абвешчаны войскамі | праціўнік — Канстанцін V | пам. 743 | [63] | |
Леў IV Хазар грэч. Λέων Δ' (o Χαζάρος) | Леў | 25 сакавіка 775—776 (аднаасобна) 776 — 8 верасня 780 зрабіў суправіцелем сына Канстанціна VI | Сын Канстанціна V | Канстанцін VI | 25 студзеня 750 — 8 верасня 780 | [64] | |
Канстанцін VI грэч. Κωνσταντίνος Ϛ΄ | Канстанцін | 776 — 8 верасня 780 суправіцель бацькі Льва IV Хазара 8 верасня 780 — снежань 790 пры рэгенцтве маці Ірыны снежань 790 — 15 жніўня 797 аднаасобна, зрынуў маці Ірынай | Сын Льва IV Хазара | Леў IV Хазар, рэгенцтва маці — Ірыны | 14 студзеня 771—797 | [65] | |
Ірына грэч. Ειρήνη | Ірына | 8 верасня 780 — снежань 790 рэгент над сынам Канстанцінам VI 15 жніўня 797 — 31 кастрычніка 802 аднаасобна, зрынута Нікіфарам I | Жонка Льва IV Хазара, маці Канстанціна VI, зрынула сына 15 жніўня 797 | рэгент над сынам Канстанцінам VI | каля 752 — 9 жніўня 803, востраў Лесбас | [66] |
Дынастыя Нікіфараправіць
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Нікіфар I грэч. Νικηφόρος Α' | Нікіфар | 31 кастрычніка 802—803 аднаасобна 803 — 26 ліпеня 811 прызначыў у суправіцелі сына Стаўракія, загінуў у бітве з балгарскім ханам Крумам | Скарбнік пры двары Ірыны, якую зрынуў | Стаўракій | 760, Селеўкія Сідэра, Пісідыя — 26 ліпеня 811, Вырбішскі праход праз Балканы | [67] | |
Стаўракій грэч. Σταυράκιος | Стаўракій | 803 — 26 ліпеня 811 суправіцель бацькі Нікіфара I 26 ліпеня — 2 кастрычніка 811 аднаасобна, звергнуты Міхаілам I Рангавэ | Сын і суправіцель Нікіфара I | Нікіфар I | пам. 11 студзеня 812, у манастыры | [67] | |
Міхаіл I Рангавэ грэч. Μιχαήλ Α' Ραγκαβής лац.: Michael Rangabes Ignatios | Міхаіл Рангавэ Ігнацій | 2 кастрычніка 811 — 11 ліпеня 813 адрокся і сышоў у манастыр пасля абвяшчэння імператарам Льва V Армяніна | Зяць Нікіфара I, зрынуў хворага Стаўракія | пам. 11 студзеня 844 | [67] | ||
Леў V Армянін арм.: Լեւոն Արծրունի грэч. Λέων Ε' (ο Αρμένιος) лац.: Leo V | Лявон Арцруні як імператар — Леў | 11 ліпеня 813 — 23 снежня 813 аднаасобна 23 снежня 813 — 25 снежня 820 зрабіў суправіцелем сына Канстанціна Сімбата, забіты прыхільнікамі Міхаіла Амарыяніна падчас каляднай службы ў Саборы Св. Сафіі | Абвешчаны войскамі, дамогся адрачэння на сваю карысць Міхаіла I Рангавэ | Канстанцін Сімбат | 775 — 25 снежня 820, Канстанцінопаль | [67] | |
Канстанцін Сімбат грэч. Συμβάτιος грэч. Κωνσταντίνος | Сімбат як імператар — Канстанцін | 23 снежня 813 — 25 снежня 820 забіты прыхільнікамі Міхаіла Амарыяніна падчас каляднай службы ў саборы Св. Сафіі | Сын і суправіцель Льва V Армяніна | Леў V Армянін | пам. 25 снежня 820, Канстанцінопаль | [67] |
Амарыйская (Фрыгійская) дынастыяправіць
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Міхаіл II Траўл грэч. Μιχαήλ Β' (ο Τραυλός) | Міхаіл | 25 снежня 820—821 аднаасобна 821 — 2 кастрычніка 829 зрабіў суправіцелем сына Феафіла | Арганізавала змову супраць Льва V Армяніна | Феафіл | пам. 2 кастрычніка 829 | [67] | |
Феафіл грэч. Θεόφιλος | Феафіл | 821 — 2 кастрычніка 829 суправіцель бацькі Міхаіла II Траўла 2 кастрычніка 829—840 аднаасобна 840 — 20 студзеня 842 зрабіў суправіцелем сына Міхаіла III | Сын і суправіцель Міхаіла II Траўла | Міхаіл II Траўл, Міхаіл III | 813 — 20 студзеня 842 | [67] | |
Міхаіл III грэч. Μιχαήλ Γ' (ο Μέθυσος) | Міхаіл (П’яніца) | 840 — 20 студзеня 842 суправіцель бацькі Феафіла 20 студзеня 842—856 з рэгентам — маці Фядорай 856 — 26 мая 866 аднаасобна 26 мая 866 — 24 верасня 867 зрабіў суправіцелем Васіля Македаняніна, прыхільнікамі якога быў забіты | Сын і суправіцель Феафіла | Феафіл, рэгент — маці Феадора, Васіль I Македанянін | 19 студзеня 840 — 24 верасня 867, Канстанцінопаль | [67] |
Македонская дынастыяправіць
Чырванаватым фонам у гэтым раздзеле вылучаны прадстаўнікі роду Лакапінаў, якія былі суправіцелямі Канстанціна VII Багранароднага з 920 па 945 гады і фактычна кіравалі дзяржавай.Завяршаюць гэты раздзел Міхаіл VI Стратыётык і Ісак I Камнін, якія да членаў дынастыі не адносяцца і з’яўляюцца пераходнымі фігурамі да дынастыі Дука.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Васіль I Македанянін грэч. Βασίλειος Α΄ (ο Μακεδών) арм.: Բարսեղ Ա Մակեդոնացի | Васіль | 26 мая 866 — 24 верасня 867 суправіцель Міхаіла III 24 верасня 867 — 29 жніўня 886 аднаасобна, пры гэтым: 6 студзеня 868 — 3 верасня 879 яго суправіцелем быў сын Канстанцін Македанянін з 870 зрабіў суправіцелем 2-га сына Льва VI з 879 зрабіў суправіцелем 3-га сына Аляксандра | Стаў суправіцелем Міхаіла III і арганізаваў яго забойства | Міхаіл III, Канстанцін Македанянін, Леў VI, Аляксандр | каля 811 — 29 жніўня 886, загінуў на паляванні | [67] | |
Канстанцін Македанянін грэч. Κωνσταντίνος Μακεδών | Канстанцін | 6 студзеня 868 — 3 верасня 879 суправіцель Васіля I Македаняніна акрамя таго, з 870 суправіцель брата Льва VI | Старэйшы сын і суправіцель Васіля I Македаняніна | Васіль I Македанянін, Леў VI | пам. 3 верасня 879 | [67] | |
Леў VI грэч. Λέων ΣΤ΄ Μακεδών (ο Σοφός) | Леў Мудры | з 870 суправіцель бацькі Васіля I Македаняніна і брата Канстанціна Македаняніна з 3 верасня 879 суправіцель бацькі Васіля I Македаняніна і з 879 брата Аляксандра 29 жніўня 886 — 15 мая 908 суправіцель брата Аляксандра 15 мая 908 — 11 мая 912 суправіцель брата Аляксандра і свайго сына Канстанціна VII Багранароднага | Сын (магчыма, няродны) і суправіцель Васіля I Македаняніна | Васіль I Македанянін, Канстанцін Македанянін, Аляксандр, Канстанцін VII Багранародны | 19 верасня 866 — 11 мая 912, Канстанцінопаль | [67] | |
Аляксандр грэч. Αλέξανδρος Μακεδών | Аляксандр | з 879 суправіцель бацькі Васіля I Македаняніна і брата Льва VI з 29 жніўня 886 суправіцель брата Льва VI 15 мая 908 — 11 мая 912 суправіцель брата Льва VI і пляменніка Канстанціна VII Багранароднага 11 мая 912 — 6 чэрвеня 913 суправіцель пляменніка Канстанціна VII Багранароднага | Сын і суправіцель Васіля I Македаняніна | Васіль I Македанянін, Леў VI, Канстанцін VII Багранародны | 870, Канстанцінопаль — 6 чэрвеня 913, Канстанцінопаль | [67] | |
Канстанцін VII Багранародны грэч. Κωνσταντίνος Ζ' Μακεδών (ο Πορφυρογέννητος) | Канстанцін | з 15 мая 908 суправіцель бацькі Льва VI і дзядзькі Аляксандра 11 мая 912 — 6 чэрвеня 913 суправіцель дзядзькі Аляксандра з 6 чэрвеня 913 кіраваў з удзелам рэгентаў з 17 мая 920 зрабіў суправіцелем цесця Рамана I Лакапіна, а затым і яго сыноў: з 20 мая 921 па 14 жніўня 931 — Хрыстафора, з 25 снежня 924 — Стэфана, з 25 снежня 924 — Стэфана і Канстанціна Лакапіна, а затым і сыноў Хрыстафора: з 927 — Рамана Лакапіна, з 14 жніўня 931 — Міхаіла Лакапіна, але з 26 студзеня 945 спыніў сукіраванне 4-х апошніх 26 студзеня 945 — 9 лістапада 959 кіраваў адзінаўладна, пры гэтым з 6 красавіка 945 зрабіў суправіцелем сына Рамана II | Сын і суправіцель Льва VI, пляменнік Аляксандра | Леў VI, Аляксандр, Раман I Лакапін, Хрыстафор, Стэфан, Канстанцін Лакапін, Раман Лакапін, Міхаіл Лакапін, Раман II | 9 верасня 905, Канстанцінопаль — 9 лістапада 959, Канстанцінопаль | [67] | |
Раман I Лакапін грэч. Ρωμανός Α΄ Λακαπήνος арм.: Ռոմանոս Ա Լակապենոս | Раман Лакапін | 17 снежня 920 — 16 снежня 944 суправіцель зяця Канстанціна VII Багранароднага, затым дамогся прызначэння суправіцелямі сваіх 3-х дзяцей і 2-х унукаў (празваных Лакапінамі) | Цесць і суправіцель Канстанціна VII Багранароднага | Канстанцін VII Багранародны, Хрыстафор, Стэфан, Канстанцін, Раман, Міхаіл | каля 870, Лакапэ, Кападокія — 15 чэрвеня 948, Прынцавы астравы | [67] | |
Хрыстафор грэч. Χριστόφορος Λακαπηνός | Хрыстафор Лакапін | 20 мая 921 — 14 жніўня 931 суправіцель Канстанціна VII Багранароднага і прадстаўнікоў роду Лакапінаў | Прадстаўнік роду Лакапінаў, сын Рамана I Лакапіна | Канстанцін VII Багранародны, Раман I Лакапін, Стэфан, Канстанцін Лакапін, Раман Лакапін, Міхаіл Лакапін | пам. 14 жніўня 931 | [67] | |
Стэфан грэч. Στέφανος Λακαπηνός | Стэфан Лакапін | 25 снежня 924 — 26 студзеня 945 суправіцель Канстанціна VII Багранароднага і прадстаўнікоў роду Лакапінаў, пры гэтым 16 снежня 944 — 26 студзеня 945 з'яўляўся аўтакратарам | Прадстаўнік роду Лакапінаў, сын Рамана I Лакапіна | Канстанцін VII Багранародны, Раман I Лакапін, Хрыстафор, Канстанцін Лакапін, Раман Лакапін, Міхаіл Лакапін | пам. 18 красавіка 963 | [67] | |
Канстанцін Лакапін грэч. Κωνσταντίνος Λακαπηνός | Канстанцін Лакапін | 25 снежня 924 — 26 студзеня 945 суправіцель Канстанціна VII Багранароднага і прадстаўнікоў роду Лакапінаў | Прадстаўнік роду Лакапінаў, сын Рамана I Лакапіна | Канстанцін VII Багранародны, Раман I Лакапін, Хрыстафор, Стэфан, Раман Лакапін, Міхаіл Лакапін | пам. 946 ці 948 | [67] | |
Раман Лакапін грэч. Ρωμανός Λακαπηνός | Раман Лакапін | 927 — 26 студзеня 945 суправіцель Канстанціна VII Багранароднага і прадстаўнікоў роду Лакапінаў | Прадстаўнік роду Лакапінаў, сын Хрыстафора | Канстанцін VII Багранародны, Раман I Лакапін, Хрыстафор, Стэфан, Канстанцін Лакапін, Міхаіл Лакапін | [67] | ||
Міхаіл Лакапін грэч. Μιχαήλ Λακαπηνός | Міхаіл Лакапін | 14 жніўня 931 — 26 студзеня 945 суправіцель Канстанціна VII Багранароднага і прадстаўнікоў роду Лакапінаў | Прадстаўнік роду Лакапінаў, сын Хрыстафора | Канстанцін VII Багранародны, Раман I Лакапін, Хрыстафор, Стэфан, Канстанцін Лакапін, Раман Лакапін | [67] | ||
Раман II грэч. Ρωμανός Β΄ | Раман | 6 красавіка 945 — 9 лістапада 959 суправіцель бацькі Канстанціна VII Багранароднага 9 лістапада 959 — 15 сакавіка 963 адзінаўладна з 960 зрабіў суправіцелем сына Васіля II, а з 962 і сына Канстанціна VIII | Сын Канстанціна VII Багранароднага і Алены Лакапін, дачкі Рамана I Лакапіна | Канстанцін VII Багранародны, Васіль II, Канстанцін VIII | 938 — 15 сакавіка 963 | [67] | |
Васіль II грэч. Βασίλειος B' | Васіль | з 960 суправіцель бацькі Рамана II, а з 962 і брата Канстанціна VIII 15 сакавіка — 2 ліпеня 963, суправіцель брата Канстанціна VIII пры рэгенцтве маці Феафана 2 ліпеня 963 — 10 снежня 969 суправіцель брата Канстанціна VIII і айчыма Нікіфара II Фокі 10 снежня 969 — 10 студзеня 976 суправіцель брата Канстанціна VIII і ўзурпатара Іаана I Цымісхія 10 студзеня 976 — 15 снежня 1025 суправіцель брата Канстанціна VIII | Старэйшы сын Рамана II | Раман II, Канстанцін VIII, рэгент Феафана, Нікіфара II Фокі, Іаан I Цымісхій, Канстанцін VIII | 958 — 15 снежня 1025 | [68] | |
Канстанцін VIII грэч. Κωνσταντίνος Η΄ | Канстанцін | з 962 суправіцель бацькі Рамана II і брата Васіля II 15 сакавіка — 2 ліпеня 963, суправіцель брата Васіля II пры рэгенцтве маці Феафана 2 ліпеня 963 — 10 снежня 969 суправіцель брата Васіля II і айчыма Нікіфара II Фокі 10 снежня 969 — 10 студзеня 976 суправіцель брата Васіля II і ўзурпатара Іаана I Цымісхія 10 студзеня 976 — 15 снежня 1025 суправіцель брата Васіля II 15 снежня 1025 — 15 лістапада 1028 адзінаўладна | Малодшы сын Рамана II | Раман II, Васіль II, рэгент Феафана, Нікіфар II Фока, Іаан I Цымісхій | 960 — 15 лістапада 1028 | [67] | |
Нікіфар II Фока грэч. Νικηφόρος Β΄ Φωκᾶς | Нікіфар Фока | 2 ліпеня 963 — 10 снежня 969 суправіцель пасербаў Васіля II і Канстанціна VIII, забіты ў спальні Іаанам I Цымісхіем пры дапамозе жонкі Феафана | Абвешчаны войскамі, ажаніўся з удавой Рамана II Малодшага Феафанай, якая была рэгентам сваіх сыноў Васіля II і Канстанціна VIII | Васіль II, Канстанцін VIII | каля 912 — 10 снежня 969, Канстанцінопаль | [67] | |
Іаан I Цымісхій арм.: Գուրգեն грэч. Ιωάννης Α΄ Τζιμισκής арм.: Հովհաննես Ա Չմշկիկ | Гурген як імператар — Іаан Цымісхій | 10 снежня 969 — 10 студзеня 976 суправіцель Васіля II і Канстанціна VIII, магчыма, атручаны | Вайскавод, прыняў удзел у забойстве Нікіфара II Фокі | Васіль II, Канстанцін VIII | каля 925 — 10 студзеня 976, Канстанцінопаль | [67] | |
Раман III Аргір грэч. Ρωμανός Γ΄ Αργυρός | Раман Аргір | 15 лістапада 1028 — 11 красавіка 1034 суправіцель жонкі Зоі, а таксама, да 1030 яе сястры Феадоры, задушаны прыхільнікамі Міхаіла, фаварыта Зоі | Зяць Канстанціна VIII | Зоя, Феадора | 968 — 11 красавіка 1034 | [67] | |
Зоя грэч. Ζωή | Зоя | 15 лістапада 1028 — 11 красавіка 1034 суправіцель мужа Рамана III Аргіра, а таксама, да 1030 сёстры Феадоры 11 красавіка 1034 — 10 снежня 1041 суправіцель мужа Міхаіла IV Пафлагонскага 10 снежня 1041 — 20 красавіка 1042 суправіцель пасерба Міхаіла V Калафата 20 красавіка — 11 чэрвеня 1042 суправіцель сястры Феадоры 11 чэрвеня 1042 — чэрвень 1050 суправіцель мужа Канстанціна IX Манамаха і сястры Феадоры | Дачка Канстанціна VIII | Раман III Аргір, Феадора, Міхаіл IV Пафлагонскі, Міхаіл V Калафат, Канстанцін IX Манамах | 978 — чэрвень 1050 | [69] | |
Феадора грэч. Θεοδώρα | Феадора | 15 лістапада 1028 — 11 красавіка 1030 суправіцель сястры Зоі і яе мужа Рамана III Аргіра 20 красавіка — 11 чэрвеня 1042 суправіцель сястры Зоі 11 чэрвеня 1042 — чэрвень 1050 суправіцель сястры Зоі і яе мужа Канстанціна IX Манамаха чэрвень 1050 — 11 студзеня 1055 суправіцель Канстанціна IX Манамаха, удаўца яе сястры Зоі 11 студзеня 1055 — 31 жніўня 1056 адзінаўладна | Дачка Канстанціна VIII | Раман III Аргір, Зоя, Міхаіл IV Пафлагонскі, Міхаіл V Калафат, Канстанцін IX Манамах | 984 — 31 жніўня 1056, Канстанцінопаль | [70] | |
Міхаіл IV Пафлагонскі грэч. Μιχαήλ Δ΄ (ο Παφλαγών) | Міхаіл | 11 красавіка 1034 — 10 снежня 1041 суправіцель жонкі Зоі, падчас хваробы прыняў пострыг | Муж Зоі | Зоя | 1010, Пафлагонія — 10 снежня 1041, Канстанцінопаль | [67] | |
Міхаіл V Калафат грэч. Μιχαήλ Ε΄ (ο Καλαφάτης) | Міхаіл | 10 снежня 1041 — 21 красавіка 1042 суправіцель мачахі Зоі, выдаліў яе ў манастыр, але зрынуты яе прыхільнікамі | Пляменнік Міхаіла IV Пафлагонскага, пасля яго смерці ўсыноўлены ўдавой Зояй | Зоя | 1015, Пафлагонія — 24 жніўня 1042, Канстанцінопаль, Студыйскі манастыр | [67] | |
Канстанцін IX Манамах грэч. Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος | Канстанцін Манамах | 11 чэрвеня 1042 — чэрвень 1050 суправіцель жонкі Зоі і яе сястры Феадоры чэрвень 1050 — 11 студзеня 1055 суправіцель Феадоры, сястры памерлай жонкі Зоі | Муж Зоі | Зоя, Феадоры | каля 1000 — 11 студзеня 1055, Канстанцінопаль | [67] | |
Міхаіл VI Стратыётык грэч. Μιχαήλ ΣΤ' (ο Στρατιωτικός) | Міхаіл | 31 жніўня 1056 — 31 жніўня 1057 адхілены Ісакам I Камнінам | Быў абраны ў пераемнікі Феадоры, якая была пры смерці, і ўхвалены ёю | пам. 1059 | [67] | ||
Ісак I Камнін грэч. Ισαάκιος Α΄ Κομνηνός | Ісак Камнін | 1 верасня 1057 — 22 лістапада 1059 захварэў і прызначыў пераемнікам Канстанціна X Дука | Абвешчаны войскамі | каля 1005 — 31 мая 1061, Канстанцінопаль, Студыйскі манастыр | [67] |
Дынастыя Дукаўправіць
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Канстанцін X Дука грэч. Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας | Канстанцін Дука | 24 лістапада 1059 — 22 мая 1067 з 1059 зрабіў суправіцелямі сыноў Міхаіла VII Дуку і Канстанціна Дуку | Дамогся адрачэння на сваю карысць Ісака I Камніна | Міхаіл VII Дука, Канстанцін Дука | каля 1006 — 22 мая 1067 | [67] | |
Міхаіл VII Дука грэч. Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας | Міхаіл Дука | суправіцель: 1059 — 22 мая 1067 бацькі Канстанціна X Дукі і брата Канстанціна Дукі 22 мая — 31 снежня 1067 брата Канстанціна Дукі пры рэгенцтве маці Еўдакіі Макрэмбалітысы 31 снежня 1067—1072 Рамана IV Дыягена і брата Канстанціна Дукі, з 1068 таксама брата Андроніка Дукі 1072 — 14 кастрычніка 1077 братоў Канстанціна Дукі і Андроніка Дукі 14 кастрычніка 1077 — 7 студзеня 1078 брата Канстанціна Дукі, адрокся, затым быў пасвечаны ў эфескія мітрапаліты | Старэйшы сын і суправіцель Канстанціна X Дукі | Канстанцін X Дука, Канстанцін Дука, Раман IV Дыяген, Андронік Дука | 1050 — каля 1090 | [67] | |
Канстанцін Дука грэч. Κωνστάντιος Δούκας | Канстанцін Дука | суправіцель: 1059 — 22 мая 1067 бацькі Канстанціна X Дукі і брата Міхаіла VII Дукі 22 мая — 31 снежня 1067 брата Міхаіла VII Дукі пры рэгенцтве маці Еўдакіі Макрэмбалітысы 31 снежня 1067—1072 Рамана IV Дыягена і брата Міхаіла VII Дукі, з 1068 таксама брата Андроніка Дукі 1072 — 14 кастрычніка 1077 братоў Міхаіла VII Дукі і Андроніка Дукі 14 кастрычніка 1077 — 7 студзеня 1078 брата Міхаіла VII Дукі | Трэці сын і суправіцель Канстанціна X Дукі | Канстанцін X Дука, Міхаіл VII Дука, Раман IV Дыяген, Андронік Дука | 1060 — 1082 | [67] | |
Раман IV Дыяген грэч. Ρωμανός Δ΄ Διογένης | Раман Дука | суправіцель: 31 снежня 1067—1072 Міхаіла VII Дукі і Канстанціна Дукі з 1068 і іх брата Андроніка Дуку, які прымусіў яго адрачыся, а затым забіў | Другі муж Еўдакіі Макрэмбалітысы, удавы Канстанціна X Дукі | Міхаіл VII Дука, Канстанцін Дука, Андронік Дука | 1030 — 1072 | [67] | |
Андронік Дука грэч. Ανδρόνικος Δούκας | Андронік Дука | суправіцель: 1068 — 1069 Рамана IV Дыягена і брата Міхаіла VII Дукі 1072 — 14 кастрычніка 1077 братоў Міхаіла VII Дукі і Канстанціна Дукі | Сын Канстанціна X Дукі, абраны ў суправіцелі Раманам IV Дыягенам | Раман IV Дыяген, Міхаіл VII Дука, Канстанцін Дука | каля 1057 — 14 кастрычніка 1077 | [67] | |
Нікіфар III Ватаніят грэч. Νικηφόρος Γ' Βοτανειάτης | Нікіфар Ватаніят | 7 студзеня 1078 — 4 красавіка 1081 звергнуты Аляксеем I Камнінам | Абвешчаны войскамі, зрынуў Міхаіла VII Дуку, ажаніўся з яго ўдавой Марыі Аланскай | 1002 — 10 снежня 1081 | [67] |
Дынастыя Камнінаўправіць
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Аляксей I Камнін грэч. Ἀλέξιος Α' Κομνηνός | Аляксей Камнін | 4 красавіка 1081 — 15 жніўня 1118 з 1092 зрабіў суправіцелем сына Іаана II Камніна | Адхіліў Нікіфара III Ватаніята | Іаан II Камнін | 1056 — 15 жніўня 1118, Канстанцінопаль | [67] | |
Іаан II Камнін грэч. Ίωάννης Β΄ Κομνηνός (o Καλός) | Іаан Камнін (Прыгожы) | 1092 — 15 жніўня 1118 суправіцель бацькі Аляксея I Камніна 15 жніўня 1118—1122 аднаасобна 1122 — лета 1142 зрабіў суправіцелем старэйшага сына Аляксея Камніна 1142 — 5 красавіка 1143 зрабіў суправіцелем малодшага сына Мануіла I Камніна, загінуў на паляванні | Сын і суправіцель Аляксея I Камніна | Аляксей I Камнін, Аляксей Камнін, Мануіл I Камнін | 13 верасня 1087, Канстанцінопаль — 8 красавіка 1143, Кілікія | [71] | |
Аляксей Камнін грэч. Ἀλέξιος Κομνηνός | Аляксей Камнін | 1122 — лета 1142 суправіцель бацькі Іаана II Камніна, памёр ад хваробы | Старэйшы сын і суправіцель Іаана II Камніна | Іаан II Камнін | люты 1106 — лета 1142, Анталія | [67] | |
Мануіл I Камнін грэч. Μανουήλ Α' Κομνηνός (ο Μέγας) | Мануіл Камнін (Вялікі) | 1142 — 5 красавіка 1143 суправіцель бацькі Іаана II Камніна, 5 красавіка 1143 — 24 верасня 1180 аднаасобна | Малодшы сын і суправіцель Іаана II Камніна | Іаан II Камнін | 28 лістапада 1118, Канстанцінопаль — 24 верасня 1180, Канстанцінопаль | [72] | |
Аляксей II Камнін грэч. Αλέξιος Β’ Κομνηνός | Аляксей Камнін | 24 верасня 1180 — кастрычнік 1183 задушаны цецівой лука па загадзе стрыечнага дзядзькі Андроніка I Камніна | Сын Мануіла I Камніна | 14 верасня 1169, Канстанцінопаль — кастрычнік 1183, Канстанцінопаль | [73] | ||
Андронік I Камнін грэч. Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός | Андронік Камнін | кастрычнік 1183 — 12 верасня 1185 разадраны натоўпам падчас перавароту Ісака II Ангела | Кузен Мануіла I Камніна, у 1182 адхіліў яго сына Аляксея II Камніна, а пасля яго забойства ажаніўся з яго ўдавой | 1118 — 12 верасня 1185, Канстанцінопаль | [74] |
Дынастыя Ангелаўправіць
Завяршальны даны раздзел Аляксей V Дука да дынастыі Ангелаў не адносіцца, але, прыняўшы ўладу пасля яе падзення, стаў пераходнай фігурай перад захопам крыжакамі Канстанцінопаля і часовага распаду Візантыйскай імперыі.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Ісак II Ангел грэч. Ισαάκιος Β’ Άγγελος | Ісак Ангел | 12 верасня 1185—1195 зрынуты старэйшым братам Аляксеем III Ангелам і аслеплены 1203 — 28 студзеня 1204 вернуты на прастол разам з сынам Аляксеем IV Ангелам (зрынуў старэйшага брата Аляксея III Ангела), ізноў зрынуты Аляксеем V Дукай | Адхіліў і арганізаваў забойства Андроніка I Камніна, ажаніўся з яго ўдавой | Аляксей IV Ангел | верасень 1156 — 28 студзеня 1204 | [67] | |
Аляксей III Ангел грэч. Αλέξιος Γ' Άγγελος | Аляксей Ангел | 1195 — 1203 зрынуты малодшым братам Ісакам II Ангелам, які вярнуўся на прастол | Старэйшы брат Ісака II Ангела, адхіліў яго ад улады | 1153 — 1211 | [67] | ||
Аляксей IV Ангел грэч. Αλέξιος Δ' Άγγελος | Аляксей Ангел | 1203 — 28 студзеня 1204 суправіцель бацькі Ісака II Ангела, разам з ім зрынуты Аляксеем V Дукай і пасля задушаны па яго загадзе | Сын і суправіцель бацькі Ісака II Ангела | Ісак II Ангел | 1183 — 8 лютага 1204 | [67] | |
Аляксей V Дука грэч. Ἀλέξιος Δούκας | Аляксей Дука | 5 лютага — 12 красавіка 1204 зрынуты і пакараны смерцю крыжакамі | Зрынуў Ісака II Ангела і яго сына Аляксея IV Ангела | Аляксей IV Ангел | пам. у снежні 1205 | [67] |
Асколкі імперыіправіць
Нікейская імперыяправіць
«Нікейская імперыя» (грэч. Βασίλειον τῆς Νίκαιας) — дзяржава са сталіцай у Нікеі, якая ўтварылася на тэрыторыі Азіі пасля захопу Канстанцінопаля крыжакамі ў 1204 годзе і праіснавала да 1261 года. Нікейская імперыя была найбуйнейшым з падобных утварэнняў, яе імператары працягвалі лічыць сябе сапраўднымі кіраўнікамі Візантыі.
Дынастыя Ласкарысаўправіць
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Канстанцін XI Ласкарыс грэч. Κωνσταντίνος Λάσκαρης | Канстанцін Ласкарыс | 13 красавіка 1204 — 19 сакавіка 1205 Пасля ўзяцця крыжакамі Канстанцінопаля разам з братам Феадорам Ласкарысам бяжыць у Нікею, загінуў у баі з Балдуінам I, 1-м імператарам Лацінскай імперыі | Абвешчаны ў Агія-Сафія пасля ўцёкаў Аляксея V Дукі | 1170 — 19 сакавіка 1205 | [67] | ||
Феадор I Ласкарыс грэч. Θεόδωρος Α' Λάσκαρις | Феадор Ласкарыс | 19 сакавіка 1205 — лістапад 1221 з 1208 да 1212 зрабіў суправіцелем сына Мікалая Ласкарыса | Брат Канстанціна Ласкарыса | Мікалай Ласкарыс | каля 1174, Канстанцінопаль — лістапад 1221, Нікея | [67] | |
Мікалай Ласкарыс грэч. Νικόλαος Λάσκαρης | Мікалай Ласкарыс | 1208 — 1212 суправіцель бацькі Феадора I Ласкарыса | Сын Феадора I Ласкарыса | Феадор I Ласкарыс | пам. 1212 | [67] |
Дынастыя Ватацаправіць
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Іаан III Дука Ватац грэч. Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης | Іаан Дука Ватац | 15 снежня 1221 — 3 лістапада 1254 | Зяць Феадора I Ласкарыса | 1192, Дыдымотыка — 3 лістапада 1254 | [67] | ||
Феадор II Дука Ласкарыс грэч. ΙΘεόδωρος Β' Δούκας Λάσκαρης | Феадор Дука Ласкарыс | 3 лістапада 1254 — 16 жніўня 1258 з 1254 зрабіў суправіцелем сына Іаана IV Дуку Ласкарыса | Сын Іаан III Дукі Ватаца | Іаан IV Дука Ласкарыс | 1221, Нікея — 18 жніўня 1258, Магнісія | [67] | |
Іаан IV Дука Ласкарыс грэч. Ιωάννης Δ' Δούκας Λάσκαρης | Іаан Дука Ласкарыс | 1254 — 18 жніўня 1258 суправіцель бацькі Феадора II Дукі Ласкарыса 3 лістапада 1254 — 25 снежня 1261 пры рэгенцтве (а з 1259 пры сукіраванні) Міхаіла Палеалога, які яго зрынуў і асляпіў | Сын і суправіцель Феадор II Дукі Ласкарыса | Феадор II Дука Ласкарыс, рэгент Міхаіл Палеалог | 25 снежня 1250, Дыдымотыка — каля 1305 | [67] |
Апошнім імператарам Нікейскай імперыі з 1259 года быў Міхаіл VIII Палеалог. Паколькі 15 жніўня 1261, узяўшы Канстанцінопаль, ён быў другі раз каранаваны як імператар Візантыі, чым рэстаўраваў адзіную дзяржаву, то звесткі пра яго прыведзены ў раздзеле Імперыя пасля 1261 года.
Лацінская імперыяправіць
«Лацінская імперыя» (грэч.Ρωμανία, лац.: Imperium Romaniae) — дзяржава, якая ўтварылася пасля чацвёртага крыжовага паходу са сталіцай у Канстанцінопалі і кіравалася франкамі. Існавала ў перыяд з 1204 па 1261 год, ліквідавана пры рэстаўрацыі Візантыйскай імперыі.Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Бадуэн I Фландрскі[75] фр.: Baudouin VI de Hainaut фр.: Baudouin IX de Flandre фр.: Baudouin I de Flandre | граф Эно — Бадуэн VI дэ Эно, граф Фландрыі — Бадуэн IX Фландрскі, імператар — Бадуэн I Фландрскі | 16 мая 1204 — канец 1205 трапіў у палон 14 красавіка 1205 балгарамі і памёр у зняволенні | Абвешчаны імператарам утворанай Лацінскай імперыі | 1171 — 1205, Тырнава | [76] | ||
Анры I Фландрскі[77] фр.: Henri de Hainaut фр.: Henri I de Flandre | Анры дэ Эно, як імператар — Анры I Фландрскі | 20 жніўня 1206—1216 верагодна, атручаны | Брат Бадуэна I Фландрскага | каля 1174—1216 | [76] | ||
П'ер дэ Куртэнэ фр.: Pierre de Courtenay | П'ер дэ Куртэнэ | 1216 — 1217 узяты ў палон у вайне з Эпірскім дэспататам | Муж сястры Бадуэна I Фландрскага і Анры I Фландрскага | каля 1180—1219 | [76] | ||
Іаланда дэ Куртэнэ фр.: Yolande de Hainaut фр.: Yolande de Courtenay | Іаланда дэ Эно пасля шлюбу ў 1093 — Іаланда дэ Куртэнэ | 1217 — 1219 | Жонка П'ера дэ Куртэнэ, а таксама сястра Бадуэна I Фландрскага і Анры I Фландрскага, кіравала за мужа, які знік у палоне | каля 1175—1219, Канстанцінопаль | [76] | ||
Рабер дэ Куртэнэ[78] фр.: Robert de Courtenay | Рабер дэ Куртэнэ | 1219 — 1228 (каранаваны 25 сакавіка 1221, да гэтага фактычным кіраўніком быў рыцар Конан дэ Безан), бег са сталіцы, ратуючыся ад падданых | Сын П'ера дэ Куртэнэ і Іаланды дэ Куртэнэ, пасля абрання дабіраўся з Францыі 2 года | 1201 — 1228, Марэя | [76] | ||
Бадуэн II дэ Куртэнэ[75] фр.: Baudouin II de Courtenay | Бадуэн дэ Куртэнэ | 1228 — 1261 (каранаваны ў 1231, да 22 сакавіка 1237 з імператарам-рэгентам Жанам дэ Брыенам, пасля ўзяцця Міхаілам VIII Палеалогам Канстанцінопаля бег у Італію, дзе заставаўся намінальным імператарам | Сын П'ера дэ Куртэнэ і Іаланды дэ Куртэнэ, малодшы брат Рабера дэ Куртэнэ | Жан дэ Брыен | 1217, Канстанцінопаль — кастрычнік 1273, Неапаль | [76] | |
Жан дэ Брыен фр.: Jean de Brienne | Жан дэ Брыен | 1228 — 1237 імператар-рэгент Бадуэна II дэ Куртэнэ | Імператар-рэгент Бадуэна II дэ Куртэнэ | Бадуэн II дэ Куртэнэ | 1170 — 22 сакавіка 1237 | [76] |
Трапезундская імперыя (да 1282 года)правіць
«Трапезундская імперыя» (грэч.Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας) — грэчаская дзяржава са сталіцай у Трапезундзе, якая ўтварылася ў 1204 годзе на анаталійскім узбярэжжы Чорнага мора ў выніку адасаблення ўсходніх візантыйскіх правінцый пасля захопу Канстанцінопаля крыжакамі. Дынастыя Вялікіх Камнінаў, якая зацвердзілася ў ёй, кіравала імперыяй на працягу дзвюх з паловай стагоддзяў.Толькі Іаан II Вялікі Камнін, ажаніўшыся з дачкой візантыйскага імператара Міхаіла VIII Палеалога, адмовіўся ад прэтэнзій на канстанцінопальскі прастол і склаў з сябе ў 1282 годзе тытул «імператара рамееў». З тых часоў кіраўнікі імперыі да яе знікнення ў 1461[79] годзе насілі тытул «імператара Усходу, Іверыі і Ператыі».Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Аляксей I Вялікі Камнін грэч. Αλέξιος Α΄ Μέγας Κομνηνός | Аляксей Мега Камнін | красавік 1204 — 1 лютага 1222 | Заснавальнік дынастыі Вялікіх Камнінаў | 1181, Канстанцінопаль — 1 лютага 1222, Трапезунд | [80] | ||
Андронік I Гід грэч. Ανδρόνικος Α΄ Γίδος | Андронік Гід | 1 лютага 1222—1235 | Зяць Аляксея I Вялікага Камніна | пам. 1235, Трапезунд | [80] | ||
Іаан I Аксух Вялікі Камнін грэч. Ιωάννης Α΄ Αξούχος Μέγας Κομνηνός | Іаан Аксух Мега Камнін | 1235 — 1238 | Першы сын Аляксея I Вялікага Камніна | пам. 1238, Трапезунд | [80] | ||
Мануіл I Вялікі Камнін грэч. Μανουήλ Α΄ Μέγας Κομνηνός | Мануіл Мега Камнін | 1238 — сакавік 1263 | Другі сын Аляксея I Вялікага Камніна | 1218, Трапезунд — сакавік 1263, Трапезунд | [80] | ||
Андронік II Вялікі Камнін грэч. Ανδρόνικος Β΄ Μέγας Κομνηνός | Андронік Мега Камнін | сакавік 1263—1266 | Першы сын Мануіла I Вялікага Камніна | 1236, Трапезунд — 1266, Трапезунд | [80] | ||
Георгій Вялікі Камнін грэч. Γεώργιος Μέγας Κομνηνός | Георгій Мега Камнін | 1266 — 1280 пазбаўлены ўлады і зняволены манголамі | Другі сын Мануіла I Вялікага Камніна | 1255, Трапезунд — пасля 1284 | [80] | ||
Іаан II Вялікі Камнін грэч. Ιωάννης Β΄ Μέγας Κομνηνός | Іаан Мега Камнін | 1280 — 1284 у 1283 адмовіўся ад тытула імператара рамеяў, пазбаўлены ўлады царом Імерэтыі Давітам VI Нарынам на карысць яго жонкі Феадоры Вялікага Камніны (якая была сястрой Іаана II Вялікага Камніна) 1285 — 16 жніўня 1297 вярнуў трон, зрынуўшы сястру | Трэці сын Мануіла I Вялікага Камніна, узыйшоў на прастол пасля пазбаўлення манголамі ўлады брата Георгія Вялікага Камніна | 1262 ці 1263, Трапезунд — 16 жніўня 1297, крэпасць Лімінія, Трапезундская імперыя | [80] |
Эпірскае царства (да 1318 года)правіць
«Эпірскае царства» (грэч. Δεσποτάτο της Ηπείρου) — сярэднявечная грэчаская дзяржава, якая ўтварылася на землях былой Візантыйскай імперыі. З’яўлялася асколкам Візантыйскай імперыі, нароўні з Нікейскай і Трапезундскай імперыямі.
Па-сапараўднаму грэчаскай дзяржава была ў 1205—1318 гадах, калі кіравала візантыйская дынастыя Дука, якая канкуравала з іншай грэчаскай дзяржавай — Нікейскай імперыяй за права аднавіць Візантыю і заняць яе сталіцу — горад Канстанцінопаль.
Пасля 1318 года ўлада ў Эпіры пераходзіць у рукі італьянскай дынастыі Арсіні, затым да сербаў, французаў, італьянцаў, а да 1479 годзе практычна на ўсёй тэрыторыі Эпіра (за выключэннем некалькіх прыбярэжных венецыянскіх гарадоў) усталёўваецца ўлада Асманскай імперыі.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Міхаіл I Камнін Дука грэч. Μιχαήλ Κομνηνός Δούκας | Міхаіл Камнін Дука | 1205 — 1215 | Заснавальнік Эпірскага царства | пам. 1215 | [80] | ||
Феадор Камнін Дука грэч. Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας | Феадор Камнін Дука | 1216—1230 | Брат Міхаіла I Камніна Дукі | пам. 1253 | [80] | ||
Міхаіл II Камнін Дука грэч. Μιχαήλ Β΄ Κομνηνός Δούκας | Міхаіл Камнін Дука | 1230 — 1271 | Cын Міхаіла I Камніна Дукі | пам. каля1266 | [80] | ||
Нікіфар I Камнін Дука грэч. Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας | Нікіфар Камнін Дука | 1271 — 1297 | Cын Міхаіла II Камніна Дукі | каля 1240—1297 | [80] | ||
Тамаш I Камнін Дука грэч. Θωμάς Α΄ Κομνηνός Δούκας | Тамаш Камнін Дука | 1297—1318 У 1318 уладу ў Эпіры захапіў італьянскі род Арсіні. | Сын Нікіфара I Камніна Дукі | 1285 — 1318 | [80] |
Імперыя пасля 1261 годаправіць
Дынастыі Палеалогаў і Кантакузінаўправіць
Прадстаўнікі дынастыі Кантакузінаў вылучаны ў табліцы чырванаватым фонам.
Тытулярныя імператары (Палеалогі) (дэспаты Марэі)правіць
Пасля падзення Канстанцінопаля яшчэ некалькі прадстаўнікоў дынастыі Палеалогаў насілі тытул імператараў, хоць, валодалі толькі Марэяй, і фактычна імі ўжо не з’яўляліся.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады намінальнага «кіравання» | Прыход да «ўлады» | Суправіцелі | Пра жыццё | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Дзімітрый Палеалог грэч. Δημήτριος Παλαιολόγος | Дзмітрый Палеалог | 1453 — 1460 | Сын Мануіла II Палеалога, брат Іаана VIII Палеалога і Канстанціна XI Палеалога | каля1407 — 1470 | [81] | ||
Тамаш Палеалог грэч. Θωμάς Παλαιολόγος | Тамаш Палеалог | 1453 — 12 мая 1465 | Сын Мануіла II Палеалога, брат Іаана VIII Палеалога і Канстанціна XI Палеалога | каля1409 — 12 мая 1465 | [81] | ||
Андрэй Палеалог грэч. Ανδρέας Παλαιολόγος | Андрэй Палеалог | 12 мая 1465—1502 | Сын Тамашы Палеалога | каля1453 — 1502 | [81] |
Генеалагічная схемаправіць
Зноскіправіць
- ↑ Актавіян Аўгуст
- ↑ ГІСТОРЫЯ СТАРАЖЫТНАГА РЫМА
- ↑ s:ru:Византийская история (Дука)
- ↑ Успенский Ф. История крестовых походов
- ↑ Канстанцін I Вялікі
- ↑ Канстанцін II
- ↑ Канстанцый II
- ↑ 1 Далмацый Малодшы
- ↑ 1 Ганібаліян Малодшы
- ↑ Ветраніён
- ↑ Канстанцый Гал
- ↑ Roman Emperors — DIR Julian the Apostate
- ↑ Іавіян
- ↑ Валентыніян I
- ↑ Валент II
- ↑ Пракоп
- ↑ Грацыян
- ↑ Валентыніян II
- ↑ Магн Максім
- ↑ Флавій Віктар
- ↑ Яўген
- ↑ Феадосій I Вялікі
- ↑ Аркадый
- ↑ Cameron A., Long J. Cameron, Alan. Barbarians and politics at the Court of Arcadius. Berkeley, 1993
- ↑ Demougeot E. De l'unité à la division de l'empire romain, 395—410: Essai sur la government impérial. Paris, 1951
- ↑ Güldenpennig A. Geschichte des Oströmischen Reiches unter den Kaisern Arcadius und Theodosius II, Halle, 1885
- ↑ Liebeschuetz J.H.W.G. Barbarians and Bishops: Army, Church and State in the Age of Arcadius and Chrysostom. Oxford, 1990
- ↑ Seeck O. Arkadios // RE, Bd. I, sp. 1137—1153.
- ↑ Феадосій II
- ↑ S. Crogiez-Pétrequin, P. Jaillette, J.-M. Poinsotte (eds.), Codex Theodosianus V. Texte latin d'après l'édition de Mommsen. Traduction, introduction et notes, Brepols Publishers, 2009, ISBN 978-2-503-51722-3
- ↑ Fergus Miller: A Greek Roman Empire: Power and Belief Under Theodosius II. University of California Press, Berkeley 2006.
- ↑ Vasiliki Limberis, Divine Heiress: The Virgin Mary and the Creation of Christian Constantinople (London: Routledge, 1994) has a significant section about Theodosius II and his sister Pulcheria.
- ↑ Hugh Elton, «Imperial politics at the court of Theodosius II,» in Andrew Cain (ed), The Power of Religion in Late Antiquity: The Power of Religion in Late Antiquity (Aldershot, Ashgate, 2009), 133—142.
- ↑ Маркіян, Флавій
- ↑ С. Б. Дашков. Императоры Византии — Маркиан (Марциан)
- ↑ Леў I
- ↑ Thomas F. Madden (Presenter) (2006). Empire of Gold: A History of the Byzantine Empire; Lecture 2: Justinian and the Reconquest of the West, 457–565 (Audio book). Prince Frederick: Recorded Books. ISBN 978-1-4281-3267-2.
- ↑ Stephen Williams, Gerard Friell, The Rome that Did Not Fall The Survival of the East in the Fifth Century, Routledge Press, 1999, ISBN 0-415-15403-0
- ↑ Леў II
- ↑ Феофан, «Хронография» В кн. Летопись византийца Феофана от Диоклетиана до царей Михаила и сына его Феофилакта, М. 1884
- ↑ Зянон
- ↑ а б Васіліск
- ↑ Анастасій I
- ↑ Юстын I
- ↑ Юстыніян I Архівавана 26 жніўня 2000.
- ↑ Юстын II
- ↑ Тыберый II
- ↑ Маўрыкій
- ↑ Фока
- ↑ Іраклій I
- ↑ Канстанцін III Іраклій
- ↑ Іраклій II
- ↑ Канстант II Архівавана 15 верасня 2017.
- ↑ Канстанцін IV Архівавана 28 лютага 2018.
- ↑ Юстыніян II
- ↑ Юстыніян II
- ↑ Тыверый III
- ↑ Філіпік
- ↑ Анастасій II
- ↑ Феадосій III
- ↑ Леў III
- ↑ Канстанцін V
- ↑ Артавазд
- ↑ Леў IV Хазар
- ↑ Канстанцін VI Сляпы Архівавана 17 сакавіка 2015.
- ↑ Ірына Архівавана 17 сакавіка 2015.
- ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н о п р с т у ф х ц ч ш э ю я аа аб ав аг ад ае аё аж аз аі ак ал ам ан ао ап ар ас ат ау аф ах ац ач аш аэ аю ая ба бб бв бг Успенский Ф. И. История Византийской империи (в 5 томах). — М.: АСТ, 2005
- ↑ Васіль II
- ↑ Зоя
- ↑ Феадора
- ↑ Іаан II Камнін
- ↑ Мануіл I Камнін
- ↑ Аляксей II Камнін Архівавана 29 верасня 2007.
- ↑ Андронік I Камнін Архівавана 11 кастрычніка 2018.
- ↑ а б Перадачы імя «Бадуэн» (фр.), якая адпавядае правілам, хоць традыцыйна для крыжакоў перадаецца як «Балдуін».
- ↑ а б в г д е ё Лацінскія імператары на fmg.ac
- ↑ Перадача імя «Анры» (фр.), якая адпавядае правілам, хоць традыцыйна для крыжакоў перадаецца як «Генрых».
- ↑ Перадача імя «Рабер» (фр.), якая адпавядае правілам, хоць традыцыйна для крыжакоў перадаецца як «Роберт».
- ↑ У 1461 годзе Трапезундская імперыя была заваявана туркамі-асманамі
- ↑ а б в г д е ё ж з і к л The Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, 1991.
- ↑ а б в Падзенне Канстанцінопаля ў 1453 годзе. Глава 13. Якія перажылі катастрофу
Гл. таксамаправіць
Фота і Відэа на Вікісховішчы |
- Спіс імператараў Лацінскай імперыі
- Спіс імператараў Трапезунда
- Спіс рымскіх імператараў
- Спіс жонак візантыйскіх імператараў
- Ангелы, Дукі, Камніны, Македонская дынастыя, Палеалогі, Кантакузіны
- Нікейская імперыя, Лацінская імперыя, Трапезундская імперыя
Літаратураправіць
- Советская Историческая Энциклопедия / Главный редактор Е. М. Жуков. — М.: Советская Энциклопедия, 1963. — Т. 3 Вашингтон — Вячко. — С. 488. — 65 000 экз.
- Успенский Ф. И. История Византийской империи (в 5 томах). — М.: АСТ, 2005
- Дашков С. Б. «Императоры Византии». — Москва: Издательский дом «Красная площадь», 1997. — ISBN 5-87305-002-3.
- Рыжов К. В. «Все монархи мира. Древняя Греция. Древний Рим. Византия». — Москва: Вече, 1999. — 656 с. — ISBN 5-7838-0342-1.
- Timothy E. Gregory: A History of Byzantium (Blackwell History of the Ancient World). Blackwell, Oxford u. a. 2005.
- Ralph-Johannes Lilie: Byzanz. Das zweite Rom. Siedler, Berlin 2003.
- Oxford Dictionary of Byzantium. Edited by Dr. Alexander Kazhdan.. — New York and Oxford: Oxford University Press, 1991. — ISBN 0195046528.
Спасылкіправіць
- Імператары Рыма і Візантыі (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 верасня 2020.
- Кіраўнікі краін Еўропы (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 11 мая 2011.