Өфө

Башҡортостандың баш ҡалаһы

Өфө ([ʏ̞ˈfʏ̞] , рус. Уфа) — Башҡортостандың баш ҡалаһы. Ҡариҙел һәм Дим йылғаларының Ағиҙел йылғаһына ҡушылған ерендә урынлашҡан.

Өфө
Өфө
ФлагГерб[d]
Нигеҙләү датаһы1586[1][2][3][…]
Рәсем
Рәсми атамаһыӨфө
Рәсми телурыҫ теле һәм башҡортса‎
Дәүләт Рәсәй
Административ үҙәгеБашҡортостан Республикаhы
Административ-территориаль берәмекӨфө ҡалаһы ҡала округы
Сәғәт бүлкәтеUTC+05:00[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡанАғиҙел һәм Ҡариҙел
Хөкүмәт башлығыМәүлиев Ратмир Рәфил улы
Юғары суд органыБашҡортостан Республикаһының Конституция Суды
Халыҡ һаны1 115 560 кеше (2017)[4]
Административ рәүештә бүленәЛенин районы, Киров районы, Дим районы, Калинин районы, Октябрь районы, Орджоникидзе районы һәм Совет районы
Диңгеҙ кимәленән бейеклек150 метр
Туғандаш ҡалаАнкара, Галле, Силәбе[5] һәм Цицикар[6][7][8]
СиктәшӨфө районы
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Октябрь Революцияһы ордены
Майҙан707,93 км²
Почта индексы450000–450999
Рәсми сайтufacity.info
Һәйкәлдәр исемлегеӨфө мәҙәни мираҫ ҡомарҡылары исемлеге[d]
Тема иҡтисадыӨфө иҡтисады[d]
Урындағы телефон коды347
ИАТА аэропорты кодыUFA
Номер тамғаһы коды02 һәм 102
Категория для почётных граждан субъектаКатегория:Өфө ҡалаһының почётлы граждандары
Бында ерләнгән кешеләр категорияһыКатегория:Өфөлә ерләнгәндәр
Элементтың күренеше өсөн категорияКатегория:Өфө күренештәре[d]
Карта
 Өфө Викимилектә

1865—1919 йылдарҙа Өфө губернаһы үҙәге; 1922—1990 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының, 1990 йылдан Башҡортостан Республикаһының баш ҡалаһы, 1930 йылдан бер үк ваҡытта Өфө районының да үҙәге (составына инмәй). 2006 йылдан административ реформа буйынса башҡа бер нисә тораҡ пункт менән бергә Өфө ҡалаһы ҡала округы составына инә. Хеҙмәт ҡаһарманлығы һәм дан ҡалаһы[9].

Рәсәйҙең эре мәҙәни, фән һәм иҡтисад үҙәге. Халыҡ һаны буйынса Европала 31-се урында тора[10].

Өфө йыры.

Географияһыүҙгәртергә

Өфө ҡалаһы Ағиҙел йылғаһының һул яғында, Ҡариҙел һәм Дим йылғаларының Ағиҙел йылғаһына ҡушылған ерендә урынлашҡан. Көнбайыштан көнсығышҡа оҙонлоғо — 28, ә төньяҡтан көньяҡҡа — 53 километр.[11]

Өфөнән эре ҡалалар тиклем йыраҡлығы (автоюлдар буйынса)[12]
Ижевск ~ 394 км
Киров ~ 777 км
Пермь ~ 522 км
Сыктывкар ~ 1204 км
Екатеринбург ~ 547 км
Төмән ~ 808 км
Һамар ~ 463 км
Мәскәү ~ 1355 км
Роза ветров
Силәбе ~ 417 км
Омск ~ 1353 км
Һарытау ~ 918 км
Волгоград ~ 1311 км
Ырымбур ~ 374 км
Аҡтүбә ~ 627 км
Ҡостанай ~ 732 км
Астана ~ 1423 км

Климатыүҙгәртергә

Ҡала климаты
КүрһәткесҒинФевМарАпрМайИюнИюлАвгСенОктНояДекЙыл
Абсолют максимум, °C5,89,216,230,936,238,338,638,533,426,815,45,038,6
Уртаса максимум, °C−8,2−6,80,210,919,924,625,923,517,28,7−1−6,99,0
Уртаса температура, °C−12,4−11,8−5,15,213,218,119,717,211,34,5−4,2−10,73,8
Уртаса минимум, °C−17−17−10,4−0,16,811,813,711,66,51,1−7,5−15−1,3
Абсолют минимум, °C−48,5−43,5−34,4−29,7−9,7−1,21,4−0,6−6,8−25,6−35,1−45−48,5
Яуым-төшөм нормаһы, мм483932334666555851585251589
Сығанаҡ: Погода и климат
Ҡала климаты
КүрһәткесҒинФевМарАпрМайИюнИюлАвгСенОктНояДекЙыл
Уртаса максимум, °C−10,2−8,80,610,720,624,125,924,817,99,5−0,3−7,49,0
Уртаса температура, °C−13,8−14,4−4,45,514,018,119,918,512,55,5−2,7−10,44,0
Уртаса минимум, °C−17,9−19,8−9,30,27,311,813,712,07,11,2−5,5−13,7−1,1
Сығанаҡ: www.weatheronline.co.uk

Тарихыүҙгәртергә

Николай Белелюбский инженеры проекты буйынса Өфөлә Aғиҙел аша металл конструкцияларҙан беренсе күпер асыу, 1888 йыл, 8 сентябрь.
Бөйөк рус инженерыНиколай Белелюбский проекты. XX быуат башы. Күпер 109,25 метр оҙонлоғо алты пролёттан тора.

1574 йылдың иртә яҙында Ағиҙел йылғаһы менән Ҡариҙел йылғаһы ҡушылған бейек ярымутрауҙа Өфө ҡәлғәһенә нигеҙ һалына. Ул тулыһынса хәҙерге Дуҫлыҡ монументы урынлашҡан Беренсе май майҙанына һыйған. Уның дөйөм майзаны 1,2 гектар, стенаһының оҙонлоғо 440 метр самаһы булған. Башҡорттар ҡаланы тәүҙә Торатау тип, ә имән стеналар менән уратып алынғас, Имәнҡала тип йөрөтә.

1586 йылдан башлап Өфө ҡәлғәһе ҡала тип атала башлай. Ошо уҡ йылда Өфөгә уҡсылар отряды етәксеһе, ҡаланың беренсе воеводаһы Михаил Нагой килә. Михаил Нагой Иван Грозныйҙың ҡатыны Ҡабарҙа кенәзе Темрюктың ҡыҙы Марияның ҡустыһы була. Беренсе воеводаның исем-шәрифтәрен Михаил Ноғай тип тә аңлаталар. Мария Темрюковнаның әсәһе нуғай ҡыҙы булған. Был фамилияның сығышы шунан.

1592 йылда ҡалала 180 ир-ат, шул иҫәптән 150 уҡсы, 3 пушканан атыусы йәшәгән. Башҡортостандың күпселек өлөшө Өфө өйәҙенә индерелә, ҡалған ерҙәре Верхо-турье, Ҡазан, Тобольск һәм Төмән воеводаларына буйһондорола.

1888 йылдын 8-се сентябрендә бөйөк рус Инженеры Николай Белелюбский проекты буйынса Өфөлә Aғиҙел аша беренсе металл конструкцияларҙан күпере (Һамар-Златоуст тимер юл участкаһы) асыла.

2007 йылда Өфө-2 ҡаласығы урынында (Воровский-Пушкин урамдары киҫешкән урында) үткәрелгән археологик ҡаҙыныу эштәре һөҙөмтәһендә V—XVI быуаттарҙа был урында ҡәлғә булыуы асыҡлана. Ҡаҙыныу урынында саман кирбесенән төҙөлгән стена, биҙәнеү әйберҙәре, һауыт-һаба табыла.

  • 1574 йылда ҡәлгә булараҡ төҙөлгән
  • 1586 йылдан башлап ҡала булып иҫәпләнә
  • 1708 йылдан Ҡазан губернаһына ингән
  • 1728 йылдан Өфө провинцияһы үҙәге
  • 1744 йылдан Ырымбур губернаһына беркетелгән
  • 1781 йылдан Өфө наместниклығының үҙәге
  • 1796 йылдан яңынан Ырымбур губернаһы составында
  • 1802 йылдан граждандар губернаторы резиденцияһы һәм губерна учреждениелары булған губерна ҡалаһы
  • 1865 йылдан Өфө губернаһы үҙәге
  • 1922 йылдан Башҡортостандың баш ҡалаһы

2020 йылдың ғинуарында Дәүләт-ара герой-ҡалалар союзы президиумы Икенсе донъя һуғышы тамамланыуҙың 75 йыллығы уңайынан Өфөгә «Хеҙмәт фиҙакәрлеге һәм дан ҡалаһы» тигән исем бирҙе. Был абруйлы баһаға баш ҡала өфөләрҙең фашист илбаҫарҙарына ҡаршы көрәштә күрһәткән ҡыйыулығы, хеҙмәт батырлығы, Ватан алдындағы ҙур ҡаҙаныштары өсөн лайыҡ булды[13].

Административ ҡоролошоүҙгәртергә

Өфөнөң административ ҡоролошо. Райондар:      01 Дим      02 Калинин      03 Киров      04 Ленин      05 Октябрь      06 Орджоникидзе     07 Совет

Өфө ете административ райондан тора:

ИсемХалыҡОКАТО Коды
01 Дим71 58880 401 365
02 Калинин201 28180 401 370
03 Киров160 00080 401 375
04 Ленин84 00080 401 380
05 Октябрь241 23880 401 384
06 Орджоникидзе168 00080 401 385
07 Совет177 00080 401 390

Киров һәм Октябрь райондары составында анклавтар бар.

Өфө ҡалаһының ер бүлеү һәм ҡулланыу ҡәғиәләре буйынса ҡала зоналарға буленә:

  • Өфө үҙәге;
  • Иҫке Өфө;
  • Кузнецов Затоны;
  • Нижегородка;
  • Затон;
  • Дим промзонаһы;
  • Дим;
  • Черниковка — Тимашево — Максимовка;
  • Фёдоровка — Нагаево;
  • Кооператив яланы — Башҡортостан сәскәләре;
  • Төньяҡ промзона;
  • Лихачёв промзонаһы;
  • Шакша промзона;
  • Шакша — Базилевка;
  • Инорс;
  • Октябрь Проспекты районы — Глумилино — Сипайлово;
  • Галле ҡалаһы урамы районы;
  • Сутолока районы.

Рәсми булмаған райондар: Аэропорт, Глумилино, Дёма, Затон, Зелёная Роща, Инорс, Молодёжный, Нижегородка, Новостройка, Октябрь Проспекты, Сипайлово, Иҫке Өфө, Өфө үҙәк, Черниковка, Шакша.

Мәғариф һәм фәнүҙгәртергә

Юғары уҡыу йорттарыүҙгәртергә

Федераль дәүләт юғары уҡыу йорттарыүҙгәртергә

Өфөлә 8 юғары федераль дәүләт уҡыу йорто һәм уларҙың 8 филиалы бар.

Юғары федераль дәүләт уҡыу йорттарыүҙгәртергә
  1. Башҡорт дәүләт университеты
  2. Өфө дәүләт авиация техник университеты
  3. Башҡорт дәүләт медицина университеты
  4. Өфө дәүләт нефть техник университеты
  5. Башҡорт дәүләт аграр университеты
  6. М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты
  7. Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт академияһы
  8. Рәсәй Федерацияһы Эске эштәр министрлығы янындағы Өфө юридик институты
Юғары федераль дәүләт уҡыу йорттарының филиалдарыүҙгәртергә
  1. Урал дәүләт физик мәҙәниәте университеты[14][15]
  2. Г. В. Плеханов исемендәге Рәсәй иҡтисад университеты[16]
  3. Һамар дәүләт бәйләнеш юлдар университеты
  4. Урал дәүләт юридик академияһы
  5. Силәбе дәүләт мәҙәниәт һәм сәнғәт академияһы
  6. Рәсәй Хөкүмәте янындағы Финанс Университеты
Башҡа юғары уҡыу йорттарыүҙгәртергә
  1. Рәсәй ислам университеты
  2. Башҡортостан Республикаһы Президенты янындағы Башҡорт дәүләт хеҙмәте һәм идаралығы академияһы. 2015 йылдан бюджет уҡыу юҡ.

Иҡтисадыүҙгәртергә

Өфө сәнәғәте XIX быуатта булдырыла. XIX быуатта тире һәм күн эшкәртеү заводтары һаны 10-дан ашып китә.

1870 йылда Ағиҙел буйынса регуляр судоходствоһы асылыу, 1888—1892 йылдарҙа Һамар-Златоуст (хәҙерге Куйбышев тимер юлы өлөшө) тимер юлын төҙөү ҡаланыӊ иҡтисадын күтәрә.

1920-сы йылдарҙа Өфө сәнәғәт комбинаты сафҡа индерелә.

Финанc, инвестиция компаниялары һәм банктарүҙгәртергә

  1. Рәсәй Һаҡлыҡ Банкының Урал банкыһы Башҡортостан бүлексәһе
  2. Финам филиалы
  3. Система АФКһы — рәсәй финанс-сәнәғәт төркөмө

Элемтә һәм информацион технологияларүҙгәртергә

  1. Мобиль ТелеСистемалар
  2. Ростелеком бүлексеһе

Төҙөлөшүҙгәртергә

  • Росевродеволпмент

Машиналар төҙөү сәнәғәтеүҙгәртергә

Су-27 истребителе Өфө моторҙар эшләү производство берекмәһенең кадрҙар бүлеге янында
  1. Өфө моторҙар эшләү производство берекмәһе
  2. Өфө авиация производство берекмәһе

Нефть, нефть химияһы һәм химия сәнәғәтеүҙгәртергә

  1. «Өфө нефть эшкәртеү заводы» ААЙ (Башнефть);
  2. «Новойл» (элеккке Яңы -Өфө нефть эшкәртеү заводы) ААЙ (Башнефть);
  3. «Өфөоргсинтез» ААЙ (Башнефть);
  4. «Өфөнефтехим» ААЙ (Башнефть);
  5. «БашНИПИнефть» ғилми-тикшеренеү һәм проектлау институты (Башнефть);
  6. «Башкирнефтепродукт» ААЙ (Башнефть);
  7. «Өфөнефть» Нефть-газ эшкәртеү идаралығы (НГДУ) (Башнефть);
  8. Өфө буяуҙар заводы, ААЙ-ы;
  9. Өфө эластомер материалдар һәм конструкциялар заводы, ААЙ-ы (УЗЭМИК);
  10. «Уралтранснефтепродукт» йәмғиәте, Транснефть;
  11. «Черняев исемендәге Уралсибнефтепровод» йәмғиәте, Транснефть;
  12. Газпром трансгаз Өфө, Яуаплығы сикләнғән йәмғиәте (2008 йылға тиклем «Баштрансгаз») — Газпромдын 100 % ойошмаһы.

Энергетикаүҙгәртергә

  1. Башкирэнерго

Торлаҡ-коммуналь һәм инфраструктура ойошмаларыүҙгәртергә

Өфө водоканалы — дәүләт унитар предприятиеһы, Өфөләрҙе һыу менән тәьмин итеүсе ойошма.

Составында:

  1. 7 һыу алыу пункты, дөйөм ҡәүете 611 мең.м³/тәүлегенә;
  2. һыу әҙерләү станцияһы;
  3. 15 һыупровод насос станцияһы (1, 2, 3 күтәрелештәр);
  4. 2 һыуҙы биологик таҙартыу пункты, дөйөм ҡәүете 400 мең.м³/тәүлегенә;
  5. 25 ташландыҡ һыуҙы һурҙырыу насос станцияһы;
  6. 2400 км һыу һәм канализация юлдары.

Полиграфия сәнәғәтеүҙгәртергә

Сауҙа селтәреүҙгәртергә

  • Auchan Holding (Оша́н, Ашан)

Транспортүҙгәртергә

  1. Башавтотранс ДУПы.
  2. Рәсәй тимер юлдары Куйбышев тимер юлының Башҡортостан бүлексеһе.
  3. Өфө тимер юлы вокзалы — Өфө ҡалаһының алыҫ ара һәм ҡала яны бәйләнеше поездары пассажирҙарын хеҙмәтләндереүсе вокзал. 1888 йылда яңы төҙөлгән Һамар-Өфө тимер юлының Өфө станцияһы булараҡ асылған. Кинәле-Өфө-Златоуст (Куйбышев һәм Көньяҡ Урал тимер юлдары ҡарамағында, Башҡортостан Республикаһында 410 км). Дөйөм йүнәлеше — көнбайыштан көнсығышҡа. Йәрмәкәй, Бәләбәй, Әлшәй, Дәүләкән, Шишмә, Өфө, Иглин райондары аша үтә. Рәсәйҙең Европа өлөшө, Волга буйы, Урал һәм Көнбайыш Себер сәнәғәт үҙәктәрен тоташтыра. Башҡортостан Республикаһының төп транспорт магистралдәренең береһе. 1951 йылда Ағиҙел аша икенсе 6 тороҡло күпер, 1952 йылда Өфө аша 3 тороҡло күпер төҙөү тамамлана. Электрлаштырылған.

Өфө тимер юл вокзалынан китеүсе ҡала яны поездары ваҡытыүҙгәртергә

Дим станцияһы яғынаүҙгәртергә

ПоездКилеүҡуҙғалыуХәрәкәтТуҡталыштарҡабатланып тороу
643104:48-Таутөмән-ӨфөБөтөн, 1646 км һәм Уӊ Ағиҙел тышкөн һайын
6491-05:29Өфө — ҠандраПравая белая, Дема, Ост. пункт 1606 км, Авдон, Ост.пункт 1601 км, Юматово, Санаторная, Пионерская, Ост. пункт 1589 км, Алкино, Ост. пункт 1584 км, Ост. пункт 1582 км, Тукран, Чишмы 1, Чишмы 2, Сафарово, Ост. пункт 1455 км, Ямбахта, Ост. пункт 1444 км, Благовар, Черемшан, Ост. пункт 1422 км, Гафури, Буздяк, Ост.пункт 1400 км, Ост. пункт 1396 км, Устюба, Каран-елга, Ост. пункт 1380 кмкөн һайын
621105:3605:37Шаҡша-ДимПравая уфимка, Воронки, Левая белая тышэш көндәре
643305:45-Оло Теләк — ӨфөБөтәкөн һайын
621506:2406:25Шаҡша-ДимПравая уфимка, Воронки, Левая белая тышэш көндәре
6851-06:35Өфө-ИнйәрПравая белая, Дема, Дема-южный-парк, Нижегородка, Уршак, Ост. пункт 21 км, Ост. пункт 24 км, Кабаково, Ост. пункт 34 км, Ибрагимовский, Ост. пункт 42 км, Карламан, Ост. пункт 10 км, Ост. пункт 15 км, Ост. пункт 22 км, Приуралье, Ост. пункт 36 км, Ост. пункт 40 км, Ост. пункт 44 км, Ост. пункт 50 км, Ост.пункт 53 км, Равтау, Ост.пункт 60 км, Ост. пункт 71 км, Ост. пункт 73 км, Зуяково, Ост. пункт 95 км, Ост. пункт 102 км, Тюльма, Ост. пункт 115 кмкөн һайын
643506:39-Оло Теләк — ӨфөОст.пункт 1661 км тышкөн һайын
6437-07:30Өфө-Раевкабөтөн урындакөн һайын
642308:0708:08Кропачево-ДимОст. пункт 1696 км, Ост. пункт 1661 кмкөн һайын
6453-11:14Өфө-РаевкаЛевая белая тышкөн һайын
6803-12:08Өфө-Стәрлетамаҡбөтөнкөн һайын
6853-15:08Өфө-ИнйәрПравая белая, Дема, Дема-южный-парк, Нижегородка, Уршак, Ост.пункт 21 км, Ост.пункт 24 км, Кабаково, Ост.пункт 34 км, Ибрагимовский, Ост.пункт 42 км, Карламан, Ост.пункт 10 км, Ост.пункт 15 км, Ост.пункт 22 км, Приуралье, Ост.пункт 36 км, Ост.пункт 40 км, Ост.пункт 44 км, Ост.пункт 50 км, Ост.пункт 53 км, Равтау, Ост.пункт 60 км, Ост.пункт 71 км, Ост.пункт 73 км, Зуяково, Ост.пункт 95 км, Ост.пункт 102 км, Тюльма, Ост.пункт 115 кмкөн һайын
6455-15:17Өфө-РаевкаЛевая белая тышкөн һайын
640315:2315:24Оло Теләк- Димбөтөнкөн һайын
621716:1916:20Шаҡша-ДимПравая уфимка, Воронки, Левая белая тышэш көндәре
6493-16:31Өфө-ТуймазыПравая белая, Левая белая, Дема, Юматово, Алкино, Чишмы 1, Чишмы 2, Сафарово, Ост.пункт 1455 км, Ямбахта, Ост.пункт 1444 км, Благовар, Черемшан, Ост.пункт 1422 км, Гафури, Буздяк, Ост.пункт 1400 км, Ост.пункт 1396 км, Устюба, Каран-елга, Ост.пункт 1380 км, Кандры, Бикметово, Усень, Ост.пункт 1352 кмкөн һайын
6205-16:49Өфө-РаевкаПравая белая, Дема, Ост.пункт 1606 км, Авдон, Ост.пункт 1601 км, Юматово, Санаторная, Пионерская, Ост.пункт 1589 км, Алкино, Ост.пункт 1584 км, Ост.пункт 1582 км, Тукран, Чишмы 1, Шингак-куль, Давлекановокөн һайын
621917:0317:04Шаҡша-ДимПравая уфимка, Воронки, Левая белая тышэш көндәре
640118:02-Оло Теләк — Өфөбөтөнкөн һайын
6459-18:30Өфө-Раевкабөтөнкөн һайын
6463-19:10Өфө-РаевкаОст.пункт 1528 км, Ост.пункт 1513 км тышкөн һайын
641719:1719:18Әшә-ДимОст.пункт 1696 км, Чуваши, Левая белаятышкөн һайын

Иглин станцияһы яғынаүҙгәртергә

ПоездКилеүҠуҙғалыуХәрәкәтТуҡталыштарҠабатланып тороу
640203:3703:38Дим-ӘшәЛевая Белая тышкөн һайын
621405:1105:12Дим — ШаҡшаЛевая белая, Воронки, Правая уфимка тышэш көндәре
646405:23-Раевка-ӨфөТюлянь, Давлеканово, Ост.пункт 1528 км, Казангул, Ост.пункт 1546 км, Шингак-куль, Ост.пункт 1556 км, Удряк, Ост.пункт 1564 км, Ост.пункт 1568 км, Чишмы 1, Тукран, Ост.пункт 1582 км, Ост.пункт 1584 км, Алкино, Ост.пункт 1589 км, Пионерская, Санаторная, Юматово, Ост.пункт 1601 км, Авдон, Ост.пункт 1606 км, Дема, Левая белая, Правая белаякөн һайын
687705:49-Ҡарлыман-ӨфөБөтәкөн һайын
6404-06:05Өфө-Оло Теләкбөтөнкөн һайын
646006:21-Раевка — Өфөбөтөнэш көндәре
620607:12-Раевка — ӨфөДавлеканово, Шингак-куль, Чишмы 1, Тукран, Ост.пункт 1582 км, Ост.пункт 1584 км, Алкино, Ост.пункт 1589 км, Пионерская, Санаторная, Юматово, Ост.пункт 1601 км, Авдон, Ост.пункт 1606 км, Дема, Правая белаякөн һайын
649407:34-Туймазы- ӨфөОст.пункт 1352 км, Усень, Бикметово, Кандры, Ост.пункт 1380 км, Каран-елга, Устюба, Ост.пункт 1396 км, Ост.пункт 1400 км, Буздяк, Гафури, Ост.пункт 1422 км, Черемшан, Благовар, Ост.пункт 1444 км, Ямбахта, Ост.пункт 1455 км, Сафарово, Чишмы 2, Чишмы 1, Алкино, Юматово, Дема, Левая белая, Правая белаякөн һайын
645610:11-Раевка-ӨфөЛевая белая тышкөн һайын
680110:51-Стәрлетамаҡ — Өфөбөтөнкөн һайын
687111:08-Инйәр — Өфөбөтөнкөн һайын
6416-11:35Өфө-Оло Теләкбөтөнкөн һайын
645213:52-Раевка — Өфөбөтөнкөн һайын
621615:0315:04Дим -ШаҡшаЛевая белая, Воронки, Правая уфимка тышэш көндәре
621815:4115:42Дим — ШаҡшаЛевая белая, Воронки, Правая уфимка тышэш көндәре
6420-15:57Өфө-Урманбөтөнкөн һайын
642416:2416:25Дим- Кропачевобөтөнкөн һайын
649217:5117:52Ҡандра-ШаҡшаОст.пункт 1380 км, Каран-елга, Устюба, Ост.пункт 1396 км, Ост.пункт 1400 км, Буздяк, Гафури, Ост.пункт 1422 км, Черемшан, Благовар, Ост.пункт 1444 км, Ямбахта, Ост.пункт 1455 км, Сафарово, Чишмы 2, Чишмы 1, Тукран, Ост.пункт 1582 км, Ост.пункт 1584 км, Алкино, Ост.пункт 1589 км, Пионерская, Санаторная, Юматово, Ост.пункт 1601 км, Авдон, Ост.пункт 1606 км, Дема, Правая белая, Уфа, Воронки, Ост.пункт 1629 км, Парковая, Черниковка, Спортивнаякөн һайын
645418:19-Раевка — Өфөбөтөнкөн һайын
6432-19:26Өфө-Тәүтөмәнбөтөнкөн һайын
687319:43-Инйәр — ӨфөОст.пункт 115 км, Тюльма, Ост.пункт 102 км, Ост.пункт 95 км, Зуяково, Ост.пункт 73 км, Ост.пункт 71 км, Ост.пункт 60 км, Равтау, Ост.пункт 53 км, Ост.пункт 50 км, Ост.пункт 44 км, Ост.пункт 40 км, Ост.пункт 36 км, Приуралье, Ост.пункт 22 км, Ост.пункт 15 км, Ост.пункт 10 км, Карламан, Ост.пункт 42 км, Ибрагимовский, Ост.пункт 34 км, Кабаково, Ост.пункт 24 км, Ост.пункт 21 км, Уршак, Нижегородка, Дема-южный-парк, Дема, Правая белаякөн һайын
646819:5719:58Дәүләкән — Оло ТеләкОст.пункт 1528 км, Ост.пункт 1533 км, Казангул, Ост.пункт 1539 км, Ост.пункт 1546 км, Шингак-куль, Ост.пункт 1556 км, Удряк, Ост.пункт 1564 км, Ост.пункт 1568 км, Чишмы 1, Тукран, Ост.пункт 1582 км, Ост.пункт 1584 км, Алкино, Ост.пункт 1589 км, Пионерская, Санаторная, Юматово, Ост.пункт 1601 км, Авдон, Ост.пункт 1606 км, Дема, Левая белая, Правая белая, Уфа, Воронки, Ост.пункт 1629 км, Парковая, Черниковка, Спортивная, Правая уфимка, Шакша, Тауш, Иглин, Ост.пункт 1659 км, Ост.пункт 1661 км, Ост.пункт 1664 км, Чуваши, Чуваш-кубово, Тавтиманово, Ост.пункт 1684 км, Кудеевка, Ост.пункт 1688 км, Урманкөн һайын

Ағиҙел аша көньяҡ күперүҙгәртергә

Өфөлә беренсе күпер Ағиҙел аша көньяҡ йүнәлештә 1795 йылда ағастан төҙөлгән.

1924 йылда (плашкоут ҡулланып) яңы күпер төҙөлә.

1956 йылда Е. С. Уланов проекты буйынса 670 м оҙонлоҡтағы күпер төҙөлә.

1993 йылда 690 м оҙонлоҡтағы тағы бер күпер төҙөлә.

Халҡыүҙгәртергә

Халыҡ иҫәбе
1650[17]1718[17]1811[17]1840[17]1856[18]1863[18]1865[17]1879[17]1886[17]1897[19]
7005600920016 50012 90016 50020 10023 20027 00049 275
1913[17]1914[18]1916[17]1920[17]1923[17]1926[19]1931[17]1939[17]1945[17]1956[20]
100 70099 900112 70092 80085 30098 537125 000250 000264 800265 000
1959[21]1962[18]1967[18]1970[22]1973[18]1975[23]1976[18]1979[24]1982[18]1985[25]
546 878610 000704 000770 905844 000924 000924 000969 2891 023 0001 040 000
1986[18]1989[26]1990[27]1991[25]1992[25]1993[25]1994[25]1995[25]1996[25]1997[25]
1 077 0001 082 0521 088 0001 095 0001 095 0001 094 0001 090 0001 092 0001 094 0001 080 000
1998[25]1999[25]2000[25]2001[25]2002[28]2003[17]2004[17]2005[17]2006[17]2007[17]
1 084 0001 087 0001 089 0001 088 8001 042 4371 043 3061 040 6231 036 0261 029 6161 022 575
2008[17]2009[29]2010[30]2011[17]2012[31]2013[32]2014[33]2015[34]
1 021 4581 024 8421 062 3191 065 6021 072 2911 077 7191 096 7021 105 667


250 000
500 000
750 000
1 000 000
1 250 000
1 500 000
1811
1879
1916
1939
1967
1979
1990
1995
2000
2005
2010
2015

(2016)

ЙылдарХалыҡ һаны (кеше)шул иҫәптән
БашҡорттарУрыҫтарТатарҙар
XVII быуат урталары700—800
17185,600
18119,200
184016,500
186520,100
187923,200
188627,000
189749 3003 15142 0622 524
1913100,700
1916112,700
192092,800
192385,300
192698 5004 63274 78514 331
1939250,000
1959546 90030 321355 192115 146
1970770 90054 368475 480183 326
1979976,85892,678568,504240,881
19891,079,765122,026585,337291,190
20021,049,479154,928530,136294,399
20101,064,200172 794494 723286 409
20131,077,719
2019[35]1,135,480
2020[35]1,140,273

Һәйкәлдәрүҙгәртергә

Өфөләге һәйкәлдәр исемлеге.

Октябрь революцияһы һәм граждандар һуғышы батырҙарына һәйкәлүҙгәртергә

Октябрь революцияһы һәм граждандар һуғышы батырҙарына һәйкәл — Өфөнөң Минһажев, 8-се март, Октябрҙең 50 йыллығы урамдары араһында 1975 йылда ҡуйылған скульптура монументы.

Бейеклеге — 12 м, ауырлығы — 95 тонна.

Авторҙары: скульптор — Кузнецов Л. В., архитектор — Семёнов А. В., инженер-конструктор — Коткин А.

1978 йылда ошо эше өсөн Л. В. Кузнецовҡа Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы бирелде.

Заһир Исмәғилев һәйкәлеүҙгәртергә

Заһир Исмәғилев һәйкәле 2008 йылда ҡуйыла. Скульпторы — Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Хәбибрахманов, Хәниф Мирзәғит улы. Архитекторы — Сергей Анатольевич Голдобин, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты.

«Ете ҡыҙ» композицияһыүҙгәртергә

«Ете ҡыҙ» скульптур композицияһы 2015 йылда ҡуйыла. Скульпторы - Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Хәбибрахманов, Хәниф Мирзәғит улы.

Мәсеттәрүҙгәртергә

Ләлә-тюльпанүҙгәртергә

Беренсе йәмиғ мәсетеүҙгәртергә

Беренсе йәмиғ мәсете йәки Иҫке мәсет 1830 йылда асыла.

Мәҙәниәтүҙгәртергә

Һүрәт теҙмәһеүҙгәртергә

Сит илдәрҙең Өфөләге консуллыҡтарыүҙгәртергә

Төрлө ҡалалар менән бәйләнештәреүҙгәртергә

  • 2017 йылдың мартында Өфө менән Сочи араһында дуҫлыҡ һәм хеҙмәттәшлек тураһында килешеүгә ҡул ҡуйыла. Был үҙ-ара файҙалы проекттар әҙерләүгә, иҡтисадтың өҫтөнлөклө тармаҡтарын, инвестиция һәм инновация эшмәкәрлеге өлкәһендә ике яҡлы мөнәсәбәттәрҙе үҫтереү буйынса тәжрибә алмашыуға булышлыҡ итәсәк. Шулай уҡ килешеү бәләкәй эшҡыуарлыҡ үҫешенә, мәҙәниәт һәм йәштәр сәйәсәте өлкәһендәге бәйләнештәрҙе нығытыуға һәм үҫтереүгә ярҙам итәсәк[36].

Иҫкәрмәләрүҙгәртергә

  1. http://bashenc.online/ru/articles/80047/
  2. УФА // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (урыҫ)Большая российская энциклопедия, 2016.
  3. Рихтер Д. И., Селиванов А. Ф. Уфа, город (урыҫ) // Энциклопедический словарьСПб.: Брокгауз — Ефрон, 1902. — Т. XXXV. — С. 87—89.
  4. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
  5. https://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/ufa-bashkortostan
  6. http://english.qqhr.gov.cn/youhaochengshi.php
  7. http://www.qqhr.gov.cn/qqhe/c103770/202312/c02_431206.shtml
  8. http://www.qqhr.gov.cn/qqhe/c103770/ztzl.shtml
  9. [1] 2022 йыл 27 март архивланған.
  10. GEO. Европаныӊ иӊ ҙур ҡалалары
  11. http://www.ufacity.info/ufa/passport.php 2017 йыл 10 июль архивланған.
  12. Расчет расстояний между городами. АвтоТрансИнфо. Дата обращения: 13 август 2009.
  13. Өфөгә «Хеҙмәт ҡаһарманлығы һәм Даны ҡалаһы» исеме бирелде. «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2020, 27 ғинуар (Тикшерелеү көнө: 28 ғинуар 2020)
  14. [2] 2016 йыл 5 март архивланған.
  15. [3] 2016 йыл 27 ғинуар архивланған.
  16. [4]
  17. 17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 17,11 17,12 17,13 17,14 17,15 17,16 17,17 17,18 17,19 17,20 Подготовка к проведению всероссийской переписи населения на территории городского округа г. Уфа
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 18,7 18,8 Народная энциклопедия «Мой город». Уфа. Дата обращения: 9 октябрь 2013. Архивировано 9 октябрь 2013 года.
  19. 19,0 19,1 Расселение народов Исторического Башкортостана
  20. Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956. Дата обращения: 26 октябрь 2013. Архивировано 26 октябрь 2013 года.
  21. Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 28 апрель 2013 года.
  22. Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 28 апрель 2013 года.
  23. Российский статистический ежегодник, 1998 год
  24. Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 28 апрель 2013 года.
  25. 25,00 25,01 25,02 25,03 25,04 25,05 25,06 25,07 25,08 25,09 25,10 25,11 Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001. Дата обращения: 12 май 2015. Архивировано 12 май 2015 года.
  26. Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. Архивировано 22 август 2011 года.
  27. Российский статистический ежегодник.2002 : Стат.сб. / Госкомстат России. – М. : Госкомстат России, 2002. – 690 с. – На рус. яз. – ISBN 5-89476-123-9 : 539.00.
  28. Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивировано 3 февраль 2012 года.
  29. Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. Дата обращения: 2 ғинуар 2014. Архивировано 2 ғинуар 2014 года.
  30. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
  31. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 31 май 2014 года.
  32. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано 16 ноябрь 2013 года.
  33. Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Дата обращения: 2 август 2014. Архивировано 2 август 2014 года.
  34. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 6 август 2015 года.
  35. 35,0 35,1 Названа точная численность Уфы на начало 2020 года. ИА «Башинформ», 1 мая 2020 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 1 май 2020)
  36. Өфө менән Сочи араһында дуҫлыҡ һәм хеҙмәттәшлек тураһында килешеүгә ҡул ҡуйылды. «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2017, 23 март (Тикшерелеү көнө: 24 март 2017)

Әҙәбиәтүҙгәртергә

Һылтанмаларүҙгәртергә


🔥 Top keywords: Баш битЭминемАнгкор-ВатФашизмФранклин РозалиндМилләтселекФутбол буйынса Рәсәй йыйылма командаһыВЧКЛатин телеТажикстанРәсәй Федерацияһының социаль картаһыЯпония әҙәбиәтеҠалып:Ҡыҙыҡ мәғлүмәтКирилл һәм МефодийҺанлы ысулдарПротестантизмИндонезияХөршидбаныу НатаванКлассик механикаGoogle КарталарыПарагвайЮпитерБарак ОбамаБильбаоНикарагуаСалоникиБашҡортостанКроносВикипедия:БелешмәВикипедия:Һынау урыныЕте (һан)ЛинцМысырПеруМодуль:Namespace detect/dataДәүләт оборона комитетыЗагребКатегория:User trМахсус:ЭҙләүКамбоджаСэмюэл МорзеМесопотамияВикипедия:Яуаплылыҡтан баш тартыуҠытай Халыҡ РеспубликаһыАрыҫлан петроглифтарыГамеланЧеске-БудеёвицеФизикаАмерика Ҡушма ШтаттарыИнглиз телеХаруки МуракамиВикипедия:Нейтраль ҡарашВикипедия:ТасуирламаВикипедия:БерләшмәСкароне ЭкторИталияТригонометрик функцияларКатегория:User tr-NҮҙəк Совет власы менəн Башҡорт хөкүмəте араһында Башҡорт Совет автономияһы тураһында килешеүВикипедия:Алфавитлы күрһәткесСәғәтИкенсе донъя һуғышыВикипедияТаштамаҡПортал:Ағымдағы ваҡиғалар/Башвики наградаларыКомиксНилВикипедия:КатегорияТикТокБоготаКандинский Василий ВасильевичМахсус:Һуңғы үҙгәртеүҙәрКатолик сиркәүеЕкатерина IIҠарткиҫәкШумерВикипедия:Рәхим итегеҙ14 февральВикипедия:БүлектәрҠойроҡһоҙҙарКатегория:МәғарифЯңы СылатҡанИсламӨзбек тылБейеүҠояш системаһыҠушкүл (Асҡын районы)Йосемити милли паркыМетр2013 йылБирмингем (Алабама)14 сентябрьХарьковОдри ХепбёрнМетаболизмЧехияЭлвис ПреслиВикипедия:ҠоролтайДНК