Ədat

Ədat — sözlərin və cümlələrin təsir gücünü artıran köməkçi nitq hissəsi. Ədatlar cümləyə müxtəlif cəhətdən məna incəlikləri verir, ifadənin səlistləşməsinə və fikrin məntiqi qurulmasına xidmət edir.

Ədatların mənaca növləriredaktə

Qüvvətləndirici ədatlarredaktə

'Ən, lap, daha, axı, hətta, artıq, -ca², da, də, ha, düz, bir, ki, necə, nə, belə, olduqca, heç ' ədatları qüvvətləndirici ədatlardır. Məsələn:

  • Lap başımı itirmişəm.
  • Artıq mən belə fikirlə razı deyiləm.
  • Axı o bununla maraqlanırdı?
  • Sən bunu desən belə, heç kəs razı olmayacaq.
  • Bunu mütləq deməlisən ha!
  • Hətta mən də bunu bilmirdim.
  • Düz yanında dayandı.
  • Sən bir evə qayıt.
  • Açılmır ki, açılmır düyünü bu torpağın.
  • Sən ki belə eləməzdin

Dəqiqləşdirici ədatlarredaktə

Elə, məhz, əsl ədatları dəqiqləşdirici ədatlardır. Məsələn:

  • Elə mən də bunu istəyirdim.
  • Əsl mən deyəndir.
  • Məhz Oqtay bu rolu oynaya bilər.
  • Belə iş eləmək olmaz.

Məhdudlaşdırıcı ədatlarredaktə

Ancaq, təkcə, tək, bircə, yalnız, bir ədatları məhdudlaşdırıcı ədatlardır. Məsələn:

  • Məsələdən yalnız mən xəbərdar idim.
  • Ancaq sən ona kömək edə bilərsən.

Sual ədatlarıredaktə

Bəs, məgər, bəyəm, yəni, -mı⁴, ki ədatları sual ədatlarıdır. Məsələn:

  • Sən dərslərini oxumamısan ki?
  • Yəni, sən heç atanı düşünmürsən?
  • Məgər belə də iş olar?
  • Bəs mən bunu niyə bilmirəm?
  • Bu iş çətin işdir ki?
  • O sənin yanındamıydı?

Bəs və məgər ədatları bir-birinin sinonimidir: Məgər (bəs) gəlməmişdin?

Əmr ədatlarıredaktə

Di, qoy, bax, gəl, gör, görün, gəlin, gəlsənə, ha, -sana², -sanız² ədatları əmr ədatlarıdır. Məsələn:

  • Almayın ha!
  • Bax, gözləsin ha!
  • Gəl belə edək...
  • Qoy dərsimi yazım...
  • Di gəl çıx da!
  • Dərslərini elə ha!
  • Bura gəlsənə!
  • gəlin onu görün

Arzu ədatlarıredaktə

Kaş, gərək, kaş ki, təki, barı, bircə ədatları arzu ədatlarıdır. Məsələn:

  • Təki sən səslə məni.
  • Kaş ki səni görəydim.
  • Bircə yaz tez gəlsəydi.

Təsdiq və inkar ədatlarıredaktə

Hə, yox, bəli, xeyr, heç, əsla ədatları təsdiq və inkar ədatlarıdır. Məsələn:

  • , mən razıyam.
  • Heç elə şey yoxdur.

Ədatların omonimliyiredaktə

Bəzən eyni bir ədat müxtəlif mənalarda işlənə bilər. Məsələn, Bu ki bizim Əlidir! cümləsində ki ədatı qüvvətləndirmə mənasını, Ay uşaq, xəstələnməmisən ki? cümləsində isə sual mənasını bildirir.

Ha ədatı həm qüvətləndirici, həm də əmr ədatı kimi işlənə bilər. Feilin əmr şəkli ilə işləndikdə bu ədat əmr ədatı, digər sözlərlə işləndikdə isə qüvvətləndirici ədat olur. Məsələn:

  • Evi təmizləyin ha! (əmr)
  • Sənə güvənirəm ha! (qüvvətləndirici)

Qoysanagəlsənə sözləri bəzən yalnız ədat kimi, yerinə görə isə feil + ədat kimi işlənir. Məsələn:

  • Qoysana bir dincələk. (ədat)
  • Gəlsənə bu gün ora getməyək. (ədat)
  • Çantanı yerə qoysana. (feil (qoy) + ədat (-sana))
  • Sən də evə gəlsənə. (feil (gəl) + ədat (-sənə))

Çox sözü həm say, həm zərf, həm də ədat kimi işlənə bilir:

  • Burada nə çox adam var?! (say)
  • Baxmayaraq ki, çox getdik, azca da olsun, yorulmadıq. (zərf)
  • Bacısı çox gözəl rəsmlər çəkə bilirdi.

Necə sözü həm sual əvəzliyi, həm də ədat kimi işlənə bilir:

  • Sən bu məsələdən bu həlli necə tapa bildin?(əvəzlik)
  • Necə gözəldir!?(Ədat)

İstinadlarredaktə

🔥 Top keywords: Ana səhifəGəncə qalasıGəncə qapılarıLionel MessiI AbbasTürkiyəGəncə xanlığıElçin BabayevPavel SisianovMart soyqırımıCavad xanSəfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət XidmətiHeydərbaba dağıAzərbaycanQədr gecəsiXüsusi:AxtarNamiq Abbasov (siyasətçi)ABŞNovruz bayramıNeft DaşlarıXüsusi:SonDəyişikliklərAzərbaycanda UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısıBağlayıcıKamran Əliyev (hüquqşünas)Qədim Gəncə qalasıMübariz İbrahimovXocalı soyqırımıİkinci Qarabağ müharibəsiQız qalasıAzərbaycan əlifbası9 (ədəd)Ağdam Çay EviAğdam Çörək MuzeyiMürəkkəb sözlərMakedoniyalı İsgəndərKöməkçi nitq hissələriZərf (qrammatika)Ramazan bayramıFacebookGəncəAğdamŞuşaBakıFeilAzərbaycan Daxili QoşunlarıKamran ƏliyevHeydər ƏliyevModal sözlərƏdatXurşidbanu NatəvanAğdam rayonuTessa VertyuQara YanvarSəfəvilərİkinci Qarabağ müharibəsi şəhidlərinin siyahısıAygün KazımovaSoyuq müharibəAbbasqulu ağa BakıxanovQızılcaOvçuluqXocalı rayonuYupiter (planet)Gəncə qapısıXocalıAvtomobilin tarixiDövlət Təhlükəsizliyi Xidməti (Azərbaycan)Azərbaycan Sərhəd QoşunlarıAzərbaycan Silahlı QüvvələriAzərbaycan bayrağıGəncə qalasının işğalıİslamda oral seksQopuzKateqoriya:Neft Daşları haqqında filmlərAprel döyüşləriƏlifbaMirzə Ələkbər SabirKateqoriya:Azərbaycan aktrisalarıAzərbaycanın Milli Qəhrəmanlarının siyahısıAzərbaycanlıların Soyqırımı GünüMürəkkəb cümləQoşma (qrammatika)Elm günüŞəki xan sarayıGürcüstanQarabağ FKNizami GəncəviVikipediya:Kənd meydanıAzərbaycan Respublikası yol nişanlarıRusiyaASAN xidmətSifət (qrammatika)Azərbaycan xanlıqlarıXəzər dənizi adalarının siyahısıAzərbaycan Xalq CümhuriyyətiAzərbaycan gerbiGəncə şəhəriAmerika Birləşmiş ŞtatlarıAğciyər iltihabıVilayət Eyvazov