Ebro

(Reendrezau dende Río Ebro)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ebro
Ebre

O río Ebro en trescruzando Zaragoza.
Administración
Estaus{{{estaus}}}
Cheografía
Longaria910 km
Altaria d'o naixedero1980 m
NaixederoFontibre
DesembocaduraMar Mediterranio
Hidrolochía
Superficie d'a cuenca83.093 km²
Cabal meyano426 m³/s
Mapa

L'Ebro en Aragón

L'Ebro (en catalán Ebre) ye o río mas cabaloso d'a Peninsula Iberica, recorre a val d'o suyo nombre en dirección norueste-sudeste. Tien una longaria total de 910 km y 83.093 km² superficie de cuenca.

Mapa d'a cuenca d'Ebro, con os suyos afluents
Vista d'o río Ebro y o Puent de Piedra dende a torre d'o campanal d'a Basilica d'o Pilar.

Naixe en Fontibre (d'o latín Fontes Iberis, Fuents de l'Ebro, en griego Έβρος) amán de Reinosa, en a Comunidat Autonoma de Cantabria, pasando por Miranda d'Ebro, Haro, Logronyo, Tudela, Alagón, Zaragoza, Mequinenza y Tortosa.

Os prencipals macizos montanyosos que amugan a suya cuenca son: os Pireneus a lo norte, o Sistema Iberico a lo sud y os Picos d'Europa en o suyo naixedero.

Desemboca en o mar Mediterranio en Deltebre (Delta d'Ebro), a mán de Tortosa y d'Amposta (zaguera ciudat por a que pasa) (Tarragona), formando un Delta a on a Isla de Buda divide a corrient en dos brazos prencipals (Golas Norte y Sud). O Delta d'Ebro cubre 330 km², un 20% d'os cuals son arias naturals y a resta ye superficie agricola y urbana; os campos de roz en o Delta cubren unas 21.000 ha.

L'Ebro tien as suyas creixitas mas cutianas en a estación freda, d'octubre a marzo, anque a vegatas se producen incluso en mayo con influencia d'o mayenco en os Pireneus. As baixatas se producen en estiu: de chulio a octubre, en Miranda d'Ebro y de remates d'agosto a primers de setiembre en Tortosa.

As auguas de l'Ebro s'aproveitan en muitos puntos ta o regano por meyo d'as canals Imperial y de Taust. O suyo cabal ye regulato por os entibos de l'Ebro, Mequinenza y Ribarroya. Istos entibos fan que en l'actualidat en o Delta se produzca un fenomeno cheolochico clamato regresión, porque aturan os sedimentos que deberban arribar a la desembocadura.

O suyo nombre deriva de l'antigo toponimo Iber, que da tamién nombre a los lugars ibers. En basco "ibar" significa ribera u márguin d'o río.

Datos basicoseditar

A Basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar y o puent de Piedra sobre o río Ebro en Zaragoza, a capital d'Aragón.
  • Situación cheografica: Norte d'Espanya, trescruza as comunidaz de Cantabria, Castiella y Leyón, La Rioja, Navarra, Aragón y Catalunya
  • Orichen : En primerías bi heba una cuenca sedimentaria entre cordeleras alpinas (Pireneus, Sistema Iberico y Catalanides que se plenó de sedimentos provinients d'estas cordeleras y que a zaguers d'o terciario encomenzó a desauguar enta la Mar Mediterrania, producindo-se un encaixamiento d'un rete fluvial en ixos materials sedimentarios que condució a la formación de diferents cursos d'augua que actualment son l'Ebro y los suyos afluents.
  • Naixedero: tradicionalment o naixedero yera en o manantial de Fontibre a 880 m. Hue se diz que ye exactament en as fuents d'o río Ixar en Penyalabra a 1.980 m, 27 km antis de Reinosa, corrient que viene d'o manancial.
  • Desembocadura: Mar Mediterranio. O Parque Natural d'o Delta d'Ebro fue creyato en 1983 por a Cheneralidat de Catalunya. Ye a zona humida mas important de Catalunya con una superficie total de 7802 hectarias.
  • Largaria: 910 km

Afluents prencipalseditar

L'Ebro a o suyo paso por Miravet.

Por a ezquierdaeditar

Por a dreitaeditar

Entiboseditar

Entibo d'Ebro en su curso alto.

Entibos de Mequinenza y Ribarroya en lo suyo curso baixo.

Canalseditar

Producción hidroelectricaeditar

En Aragón se troban instalatas:

  • 74 centrals en a provincia de Uesca con una potencia instalata de 847.297 kW con una producción d'electrecidat de 2.787.000.000 kW/h.
  • 30 centrals en a provincia de Zaragoza con una potencia instalata de 372.437 kW con una producción d'electrecidat de 761.000.000 kW/h.
  • 34 centrals en a provincia de Teruel con una potencia instalata de 24.135 kW con una producción d'electrecidat de 28.000.000 kW/h.

Rechimen fluvialeditar

L'Ebro ye un río cabaloso pero con un cabal irregular, a remates d'estiu tien cerenyas baixatas y en primavera, con o mayenco en os Pireneus tien o suyo maximo cabal. En Tortosa ha arribato a tener un caval de 32m³/s en periodo d'ixuquera y se superoron os 10.000 m³/s en bella creixita.

As prencipals inundacions en Zaragoza dende remates d'o sieglo XIX son:

  • marzo 1888 3.760 m³/s
  • chinero 1891 3.250 m³/s
  • febrero 1892 3.790 m³/s
  • chinero 1895 3.118 m³/s
  • marzo 1930 3.600 m³/s
  • aviento 1930 3.000 m³/s
  • octubre 1937 3.000 m³/s
  • chinero 1941 4.000 m³/s
  • febrero 1952 3.260 m³/s
  • chinero 1961 4.130 m³/s
  • noviembre 1966 3.154 m³/s
  • febrero 2003 2.957 m³/s
  • marzo 2003 2.220 m³/s
  • abril 2007 2.282 m³/s

Curiosidazeditar

Os ríos Isuela (río de Uesca afluent d'o Flumen; río de Zaragoza afluent de l'Aranda) y Cidacos (con a mesma prenuncia y diferent grafía en espanyol: Cidacos río riojano y Cidacos, río navarro) son afluents con o mesmo nombre, por a marguin dreita y por a ezquierda.

Se veiga tamiéneditar

Vinclos externoseditar


Afluents d'o río Ebro
Marguin izquierdaNela · Xerea · Bayas · Zadoya · Ega · Aragón · Arba · Galligo · Segre
Marguin dreitaOca · Tirón · Nacheriella · Iregua · Leza · Cidacos · Alhama · Queiles · Uecha · Xalón · Uerba · Chiner · Lopín · Aguas · Martín · Regallo · Guadalop · Matarranya
🔥 Top keywords: PortaladaEstaus UniusAngkor WatCarles PuigdemontLista de municipios d'a provincia de MalagaEspecial:Zaguers cambeosCleopatra VIIBaike: AduyaLista de provincias d'Espanya por superficieIndonesiaBaike: Sobre2008Baike: Alvertencias cheneralsEspecial:MirarLista de municipios d'a provincia de ToledoLista de municipios d'a provincia de BadajozLista de municipios d'a provincia de SevillaRepublica Checa1960Sexo oral2007CaixicoBaike: TabiernaIlesia de Sant Istevan Protomártir de Sos d'o Rei CatolicoAlemanyaBaike: Actualidat1941Lista de municipios d'a provincia de CastellónFundación WikiSegunda Guerra MundialConferencia Episcopal EspanyolaRelación sexual20091981MasturbaciónBaike: Comunidat19211907Philippe NoiretContact (cinta)ZaragozaAcademia Aragonesa d'a LuengaSexo analBaike: Ortografía consensuadaFranciscoBaike: Tabierna/Aduya1927MediaWikiLista de municipios d'a provincia de Granada20 de chinero11 de chineroLista de municipios d'a provincia de CáceresAnuraBiquipediaDinamarcaLista de municipios d'a provincia de Cordoba24 de chineroArchentina10 de chineroDakarJustin BieberLista de municipios d'a provincia de Salamanca4 de chineroLista de municipios d'a provincia de CuencaLatínLista de municipios d'a provincia de Valencia30 de chineroLista de municipios de Cantabria8 de chineroZapo2010Aduya:Cómo rechistrar-seFebrero4 de chunioArchidiocesi de TarragonaLista de municipios de VenezuelaLista de municipios d'a provincia de ZamoraLista de Biquipedias17 de chineroBloodshot (cinta)Imachen:Logo Real Madrid.svgClupea harengus16 de febrero11 d'abrilCeresaLista de municipios d'a provincia de Palencia29 de chineroLista de municipios d'a provincia d'AlmeríaSollanaLista de municipios d'a provincia de BurgosBogotáBiquizionarioLoís IX de FranciaCastiella y LeyónWikiRio de JaneiroRobin Williams18 de setiembreImachen:Bloodshot 2020 Póster.jpeg