Perú

País d'America d'o Sud

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A Republica de Perú (Perú en castellano, Piruw en quichua y aymara) ye un país situato en Sudamerica occidental, chunto a l'Oceano Pacifico. Muga a lo norte con Ecuador y Colombia, a l'este con Brasil y Bolivia, a lo sud con Bolivia y Chile. A suya población ye de 29 381 884 d'habitants en una superficie d'1.285.215,6 km², con una densidat de población de 22,86 hab/km². A capital d'o país ye Lima.

Republica de Perú
República del Perú¹
Bandera de PerúEscudo de Perú
(En detalle)(En detalle)
Lema nacional: Cerenyo y goyoso por a unión
Himno nacional: Himno Nacional del Perú
Situación de Perú
Situación de Perú
Capital
 • Población
 • Coordenatas
Lima
8.043.521 (2004)
12°02′ S 77°01′ O

Mayor ciudatLima
Idiomas oficialsEspanyol, quichua², aimara² y as atras luengas locals²
Forma de gubierno
Presidenta
Primer ministro
Republica presidencialista
Dina Boluarte
Alberto Otárola
Independencia
  Declarata
  Reconoixita
d'Espanya
28 de chulio de 1821
9 d'aviento de 1824
Superficie
 • Total
 • % augua
Mugas
Costas
Posición 19º
1.285.215,6 km²
0,4%
5.536 km
2.414 km
Población
 • Total
Posición 38º
29 381 884
PIB (PPA)
 • Total (2005)
 • PIB per capita
Posición 48º
US$ 164.110.000.000
US$ 5.594
MonedaNuevo sol (S/.) (PEN)
ChentilicioPeruano/a[1]
Zona horaria
 • en Verano
UTC-5
UTC-5
Dominio d'Internet.pe
Codigo telefonico+51
Prefixo radiofonicoOAA-OCZ 4TA-4TZ
Codigo ISO604 PER PE
Miembro de: ONU, OEA, APEC, CAN, Mercosur3, CSN, ALADI, SELA
¹ República Peruana dica 1979.
² En as zonas an que predominan.
3 Ligau.

Cheografíaeditar

Cheograficament, ye un país con una orografía difícil, dominata por a cordelera d'os Andes, que divide o país entre a cuenca hidrolochica de l'Oceano Pacifico y a cuenca d'o río Amazonas, que desaugua en l'Oceano Atlantico.

Climaeditar

A combinación de latitut tropical, cordeleras montanyosas, variacions topograficas y dos corrients oceanicas (Humboldt y El Niño) le da a Perú una gran diversidat de climas. As rechions costeras tien temperaturas moderadas, poca precipitación y muita humedat, fueras d'os puestos mas calidos y humidos d'o norte.[2] En as rechions montanyosas, as plevidas son frecuents de verano, y la temperatura y l'humedat disminuyen con l'altaria dica as tucas cheladas d'os Andes. L'Amazonas peruano se caracteriza per fuertes plevidas y altas temperaturas, fueras d'a suya parti mas austral, que presenta hibiernos fredos y plevidas estacionals.

Organización politico-administrativaeditar

Rechionseditar

Perú se trestalla en 25 rechions y la provincia de Lima. As rechions se subdividen en provincias, que se componen de districtos. I hai 196 provincias y 1.869 districtos en Perú.

As rechions de Perú.
RechiónCapitalAria
(km2)
PoblaciónDensidat (/km2)
Puesto
AmazonasChachapoyas39 249389 7009.9
AncashHuaraz35 9141 039 41528.9
ApurímacAbancay20 896418 88220.0
ArequipaArequipa63 3451 140 81018.0
AyacuchoAyacucho43 815619 33814.1
CajamarcaCajamarca33 3181 359 02340.8
CallaoCallao147810 5685514.8
CuscoCusco71 9861 171 50316.3
HuancavelicaHuancavelica22 131447 05420.2
HuánucoHuánuco36 849730 87119.8
IcaIca21 328665 59231.2
JunínHuancayo37 6671 091 61929.0
La LibertadTrujillo25 5001 539 77460.4
LambayequeChiclayo14 2311 091 53576.7
LimaHuacho34 802864 85324.9
LoretoIquitos368 852884 1442.4
Madre de DiosPuerto Maldonado85 30192 0241.1
MoqueguaMoquegua15 734159 30610.1
PascoCerro de Pasco25 320266 76410.5
PiuraPiura35 8921 630 77245.4
PunoPuno66 9971 245 50818.6
San MartínMoyobamba51 253669 97313.1
TacnaTacna16 076274 49617.1
TumbesTumbes4 046191 71347.4
UcayaliPucallpa101 831402 4454.0

Diez ciudaz mas importantseditar

As diez ciudaz mas importants son:

PuestoNombrePoblación en 2017
1Lima9,562,280
2Arequipa1,008,290
3Trujillo919,899
4Chiclayo552,508
5Piura473,025
6Huancayo456,250
7Cusco428,450
8Chimbote381,513
9Iquitos377,609
10Tacna293,119

Cheografía humana y sociedateditar

Etnografíaeditar

Perú, como muitos atros países d'America Latina, ye etnicament un país variato. Sindembargo, resulta difícil establir porcentaches exactos a grupos etnicos, ya que a definición de raza no ye equivalent a la d'etnia, especialment en o caso de Perú, an como parte d'o proceso de dominación espanyola, s'ha observato un fuerte fenomeno d'asimilación muit dinamica a la cultura criollo-mestiza de corte ocidental.

Parlaeditar

Son idiomas oficials o castellano, o quichua, l'aimara y as atras luengas locals a on sean mayoritarias.

En Perú bi ha una estimación de mas de 50 lenguas vernaclas, anque a lengua charrata por a mayoria d'a población ye o castellano. Entre as lenguas indichenas cal destacar o quichua charrato mas que mas en os andes por mas d'un 13 % d'a población, y l'aimara charrato en l'amazonía entre d'atras muchas lenguas que bi ha en ista zona. En as zonas rurals bi ha una important parti d'a población que ye multilingue, estando en as grans ciudaz a on predomina a población monolingüe de castellano.

Gastronomíaeditar

O ceviche ye un marinau, de pescau u carne, en citricos muito popular.

A cocina peruana ye considerada a mas variada d'o mundo, tien o récord Guiness a la mayor variedat y diversidat de platos tipicos en o mundo (491); entremistanto, s'ha rechistrau mas de dos mil sopas diferents nomás en a costa y mas de doscientos cincuanta postres tradicionals a livel nacional.[3] A formación d'a gastronomía peruana refleixa lo mezclizache que a lo largo d'os sieglos ha modelau a cultura peruana.

Os platos mas representativos son o ceviche en a costa, a pachamanca en a sierra y lo juane en a selva. En l'ambito d'as bebidas, destaca lo pisco, a chicha de jora, o masato y la Inca Kola.

Esporteeditar

  • Ta más detalles, veyer l'articlo Esporte en Perúveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

La practica d'o esporte en o territorio peruano se remonta a las civilizacions andinas, con a practica de esportes rituals, con a plegada d'os espanyols a este territorio a practica d'o esporte cambió radicalment introducindo actividaz esportivas propias de l'Imperio espanyol como a bocha, as corridas de toros y atras que mesmo se mescloron con as tradicionals.

En la actualidad o Instituto Peruano del Deporte ye l'encargau de recibir y repartir o presupuesto que o gubierno asigna a l'aria de esportes, a fin de dividir-lo entre totas as federacions y organismos afíns a la practica esportiva.[4]

Perú en os Chuegos Olimpicoseditar

  • Perú en os Chuegos Olimpicos.

En Perú o Comité Olimpico Peruano, creau lo 9 d'octubre de 1924, ye l'encargau d'organizar y de reglamentar a representación d'os esportistas que participan en os Chuegos Olimpicos, Panamericanos y Chuegos Bolivarianos.

Fació lo suyo debut en os Chuegos Olimpicos de Verano en a edición de 1900 en a ciudat de París, con una delegación componida per un solo competidor que participó en esgrima.​ Dende os Chuegos Olimpicos de Melbourne 1956 lo país ha participau en totas las edicions d'os chuegos y en o suyo historial, cuenta con una medalla d'oro (en tiro) y tres medallas de plata (una en voleibol y dos en tiro).

Respective a os Chuegos Olimpicos d'Hibierno, o país participó per primera vegada en a edición de 2010 en a ciudat de Vancouver con un equipo componiu per tres atletas que participoron en esquí alpín y esquí de fondo.

Referenciaseditar

  1. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
  2. (es) Instituto de Estudios Histórico–Marítimos del Perú, El Perú y sus recursos: Atlas geográfico y económico, pp. 24–25.
  3. (es) Los récords Guinness peruanos más curiosos en planetacurioso.com
  4. Ley de Promoción y Desarrollo del Deporte. Congreso de la República del Perú.

Vinclos externoseditar


Estatos d'America d'o Sud
Archentina | Bolivia | Brasil | Chile | Colombia | Ecuador | Guyana | Paraguai | Perú | Surinam | Uruguai | Venezuela
Dependencias: Aruba | Cheorchias d'o Sud | Curaçao | Guayana Francesa | Islas Malvinas | Sandwich d'o Sud | Sint Maarten
🔥 Top keywords: PortaladaEstaus UniusAngkor WatCarles PuigdemontLista de municipios d'a provincia de MalagaEspecial:Zaguers cambeosCleopatra VIIBaike: AduyaLista de provincias d'Espanya por superficieIndonesiaBaike: Sobre2008Baike: Alvertencias cheneralsEspecial:MirarLista de municipios d'a provincia de ToledoLista de municipios d'a provincia de BadajozLista de municipios d'a provincia de SevillaRepublica Checa1960Sexo oral2007CaixicoBaike: TabiernaIlesia de Sant Istevan Protomártir de Sos d'o Rei CatolicoAlemanyaBaike: Actualidat1941Lista de municipios d'a provincia de CastellónFundación WikiSegunda Guerra MundialConferencia Episcopal EspanyolaRelación sexual20091981MasturbaciónBaike: Comunidat19211907Philippe NoiretContact (cinta)ZaragozaAcademia Aragonesa d'a LuengaSexo analBaike: Ortografía consensuadaFranciscoBaike: Tabierna/Aduya1927MediaWikiLista de municipios d'a provincia de Granada20 de chinero11 de chineroLista de municipios d'a provincia de CáceresAnuraBiquipediaDinamarcaLista de municipios d'a provincia de Cordoba24 de chineroArchentina10 de chineroDakarJustin BieberLista de municipios d'a provincia de Salamanca4 de chineroLista de municipios d'a provincia de CuencaLatínLista de municipios d'a provincia de Valencia30 de chineroLista de municipios de Cantabria8 de chineroZapo2010Aduya:Cómo rechistrar-seFebrero4 de chunioArchidiocesi de TarragonaLista de municipios de VenezuelaLista de municipios d'a provincia de ZamoraLista de Biquipedias17 de chineroBloodshot (cinta)Imachen:Logo Real Madrid.svgClupea harengus16 de febrero11 d'abrilCeresaLista de municipios d'a provincia de Palencia29 de chineroLista de municipios d'a provincia d'AlmeríaSollanaLista de municipios d'a provincia de BurgosBogotáBiquizionarioLoís IX de FranciaCastiella y LeyónWikiRio de JaneiroRobin Williams18 de setiembreImachen:Bloodshot 2020 Póster.jpeg