Fierro

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Fierro
ManganesoFierroCobol
-

Fe

Ru
Información cheneral
Nombre, simbolo, numeroFierro, Fe, 26
Serie quimicaMetals de transición
Grupo, periodo, bloque84, d
Colormetalica
Peso atomico55.845(2) g·mol−1
Configuración electronica[Ar] 3d6 4s2
Electrons por capa2, 8, 14, 2
Propiedaz fisicas
Fasesolido
Densidat (a t.a.)7.874 g·cm−3
Densidat en liquido en o p.f.6.98 g·cm−3
Punto de fusión1811 K
(1538 °C, 2800 °F)
Punto d'ebullición3134 K
(2862 °C, 5182 °F)
Entalpía de fusión13.81 kJ·mol−1
Entalpía de vaporización340 kJ·mol−1
Calor especifica(25 °C) 25.10 J·mol−1·K−1
Presión de vapor
P/Pa1101001 k10 k100 k
at T/K172818902091234626793132
Propiedaz atomicas
Estructura cristalinaCubica centrata en as caras
a=286.65 pm;
Cubica centrata en as caras
entre 1185–1667 K
Estatos d'oxidación6, 5 [1], 4, 3, 2, 1 [2]
(Oxido anfoterico)
Electronegatividat1.83 (escala de Pauling)
Enerchías d'ionización
(mas)
1ª: 762.5 kJ·mol−1
2ª: 1561.9 kJ·mol−1
3ª: 2957 kJ·mol−1
Radio atomico140 pm
Radio atomico (calc.)156 pm
Radio covalent125 pm
Atra información
Ordenación magneticaFerromagnetico
1043 K
Resistividat electrica(20 °C) 96.1 nΩ·m
Conductividat termal(300 K) 80.4 W·m−1·K−1
Dilatación(25 °C) 11.8 µm·m−1·K−1
Velocidat d'o sonito(t.a.) (electrolitico)
5120 m·s−1
Modulo d'elasticidat211 GPa
Mod. elast. transversal82 GPa
Modulo de compresión170 GPa
Coeficient de Poisson0.29
Dureza Mohs4.0
Dureza Vickers608 MPa
Dureza Brinell490 MPa
Numero CAS7439-89-6
Isotopos mas estables
isoANVidaMDED (MeV)PD
54Fe5.8%>3.1×1022a2ε captura?54Cr
55Fesint.2.73 aε captura0.23155Mn
56Fe91.72%56Fe ye estable con 30 neutrons
57Fe2.2%57Fe ye estable con 31 neutrons
58Fe0.28%58Fe ye estable con 32 neutrons
59Fesint.44.503 dβ-1.56559Co
60Fesint.1.5×106 yβ-3.97860Co

O fierro[1] (en aragonés ribagorzano ferri)(d'o latín < FERRUM)[2] ye un elemento quimico de numero atomico 26 situato en o grupo 8 d'a tabla periodica. Se simboliza como Fe.

Historicament ha estato muito important ta la humanidat, y un periodo d'a prehistoria recibe o suyo nombre, a Edat de Fierro que estió o perido cuan os hombres prencipioron o suyo proceso y a suya utilizacion. O tractamiento y proceso ta obtener-ne atros tipos de fierro u aliacions ye denominato siderurchia (d'o griego σίδερος, síderos, "fierro").

Aplicacionseditar

O fierro ye o metal mes utilizato, ye muito popular por a suya dureza y o suyo baixo precio. Ye muit utilizato en a contrucción d'automobils, barcos y estructuras d'edificios. O fierro obtenito a traviés d'o tractamiento d'hematites (oxidos de fierro), en os altos furnos, tiende a tornar a o estato oxido cuan se expone a l'aire u l'augua froman-se hi una substancia de color marrón-royenca que ye conoixita como robín u ronya.[3] Ta protechir o fierro d'o robín cheneralment se aplica pintura, cimento o grasa neutra, tamién puet protechir-se aplican tractamientos y atros metals como a galvanización, l'electrolisi o metalización, as armas ye usual protechirlas con vaselina.

Ditos y mazadaseditar

  • «a o desgraciau, fierro y clau»[4]

Se veiga tamiéneditar

Referenciaseditar

  1. (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.30
  2. (es) José Laguna Campos: Estudio léxico de un inventario oscense de 1565, Archivo de filología aragonesa, ISSN 0210-5624, ISSN-e 2603-7688, Vol. 46-47, 1991, p. 25-58
  3. Francho Nagore Laín: El aragonés de la comarca del Alto Gállego (Alto Galligo), que fa part d'o libro Comarca del Alto Gállego, Colección Territorio, 3. Gobierno de Aragón, 2003. pp181-198
  4. (an) Fernando Sánchez Pitarch, Guillermo Tomás Faci: Replega de tradizión oral agüerana, Luenga & Fablas 10, Consello d'a Fabla Aragonesa, 2006, ISSN 1137-8328, pp. 33-61.

Vinclos externoseditar

🔥 Top keywords: PortaladaEstaus UniusAngkor WatCarles PuigdemontLista de municipios d'a provincia de MalagaEspecial:Zaguers cambeosCleopatra VIIBaike: AduyaLista de provincias d'Espanya por superficieIndonesiaBaike: Sobre2008Baike: Alvertencias cheneralsEspecial:MirarLista de municipios d'a provincia de ToledoLista de municipios d'a provincia de BadajozLista de municipios d'a provincia de SevillaRepublica Checa1960Sexo oral2007CaixicoBaike: TabiernaIlesia de Sant Istevan Protomártir de Sos d'o Rei CatolicoAlemanyaBaike: Actualidat1941Lista de municipios d'a provincia de CastellónFundación WikiSegunda Guerra MundialConferencia Episcopal EspanyolaRelación sexual20091981MasturbaciónBaike: Comunidat19211907Philippe NoiretContact (cinta)ZaragozaAcademia Aragonesa d'a LuengaSexo analBaike: Ortografía consensuadaFranciscoBaike: Tabierna/Aduya1927MediaWikiLista de municipios d'a provincia de Granada20 de chinero11 de chineroLista de municipios d'a provincia de CáceresAnuraBiquipediaDinamarcaLista de municipios d'a provincia de Cordoba24 de chineroArchentina10 de chineroDakarJustin BieberLista de municipios d'a provincia de Salamanca4 de chineroLista de municipios d'a provincia de CuencaLatínLista de municipios d'a provincia de Valencia30 de chineroLista de municipios de Cantabria8 de chineroZapo2010Aduya:Cómo rechistrar-seFebrero4 de chunioArchidiocesi de TarragonaLista de municipios de VenezuelaLista de municipios d'a provincia de ZamoraLista de Biquipedias17 de chineroBloodshot (cinta)Imachen:Logo Real Madrid.svgClupea harengus16 de febrero11 d'abrilCeresaLista de municipios d'a provincia de Palencia29 de chineroLista de municipios d'a provincia d'AlmeríaSollanaLista de municipios d'a provincia de BurgosBogotáBiquizionarioLoís IX de FranciaCastiella y LeyónWikiRio de JaneiroRobin Williams18 de setiembreImachen:Bloodshot 2020 Póster.jpeg