Estaus Federaus de Micronesia

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Os Estaus Federaus de Micronesia (tamién conoixius simplament como Micronesia) son un país y estau localizaus en l'Oceano Pacifico en Oceanía, a lo nord-este de Papúa y Nueva Guinea. Fan parte de l'archipielago d'as islas Carolinas.

Estaus Federaus de Micronesia
Federated States of Micronesia
Bandera d'osEstados Federatos de MicronesiaEscudo d'osEstados Federatos de Micronesia
(En detalle)(En detalle)
Lema nacional: Peace, Unity, Liberty
(anglés: «Paz, Unidat, Libertat»)
Himno nacional: Patriots of Micronesia
Situación d'osEstados Federatos de Micronesia
Situación d'osEstados Federatos de Micronesia
Capital
 • Población
 • Coordenatas
Palikir
9.900 (2004)
6°55′ N 158°15′ E

Mayor ciudatMoen
Idiomas oficialsAnglés
Forma de gubierno
President
Republica federal democratica
David W. Panuelo
Independencia
 • Declarada
 • Reconoixida
D'os Estaus Unius
10 de mayo de 1979
3 de noviembre de 1986
Superficie
 • Total
 • % augua
Mugas
Costas
Posición 173º
702 km²
Espernible
0 km
6.112 km
Población
 • Total
 • Densidat
Posición 176º
135.869 (2000)
194 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2005)
 • PIB per capita
Posición 186º
US$ 277 millons
US$ 2.000
MonedaDólar ($, USD)
ChentilicioMicronesio/a[1]
Zona horaria
 • en Verano
AEST (UTC+10)
AEST (UTC+10)
Dominio d'Internet.fm
Codigo telefonico+691
Prefixo radiofonicoV6A-V6Z
Codigo ISO583 / FSM / FM
Miembro de: n/d

A suya población ye de 135.869 habitants (2000) en una superficie de 702 km², con una densidat de población de 194 hab/km².

Independient d'Estaus Unius dende o 10 de mayo de 1979, a suya capital se troba en a ciudat de Palikir (9.000 habitants en 2004), encara que a mayor ciudat d'o país por o suyo numero d'habitants ye Moen. Politicament, o país ye una Republica federal democratica, estando o suyo actual President Manny Mori. L'idioma oficial d'o país ye l'anglés y a suya moneda ye o dólar estausunidense.

Historiaeditar

Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'os Estaus Federaus de Micronesiaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Arredol d'o 3000 aC, alto u baixo, bellos pueblos de cautivadors de roz marchoron dende a China d'o sud enta a isla de Formosa (l'actual Taiwán), y 1.000 anyadas dimpués (alto u baixo en 2000 aC), marchoron enta o sud, ocupando as islas Filipinas. Poco dimpués prencipió una atra serie de migracions enta Sulawesi y Timor y enta atras islas de l'archipielago de l'actual Indonesia, y dende 1500 aC tamién se producioron emigracions dende Filipinas enta Nueva Guinea y enta atros puestos de Micronesia. Asinas, os primers habitants d'o territorio i plegoron fa alto u baixo 3.000 anyadas, y charraban luengas austronesias.

Dende o sieglo XVI amanixioron os descubridors y navegants europeus, en primeras os portugueses y dimpués os espanyols. Os espanyols establioron sobre o territorio una sobiranía teorica, que lis fue confirmada en 1885 por o Papa León XIII.

En rematar a guerra hispano-estausunidense en 1898, istas islas continoron en mans d'os espanyols, como os zaguers repuis d'o suyo imperio colonial en Asia, encara que heban perdiu a suya prencipal colonia en as Filipinas. Sindembargo, vendioron istas posesions en 1899 a l'Imperio Alemán, que quereba tener posesions colonials en a redolada. En 1914, cuan esclató a Primera Guerra Mundial, Chapón dentró a fer parte d'os Aliaus y conquirió as islas a los alemans, que feban parte d'as Potencias Centrals. En 1922 a Sociedat d'as Nacions confirmó o dominio chaponés, en forma de mandato, y Chapón i fació obras ta fortalecer a suya presencia militar en l'oceano Pacifico.

Mientres a Segunda Guerra Mundial as islas fuoron conquiestas por l'Exercito estausunidense, y en 1947 a Organización d'as Nacions Unidas concedió a os Estaus Unius un mandato sobre as islas, o dito Territorio en fideicomiso d'as islas d'o Pacifico. Dica 1951 o territotio estió baixo o control dreito d'a US Navy, pero dende ixas envueltas prencipió un proceso enta a independencia d'as islas. En primeras, os Estaus Unius creyoron un Congreso d'a Micronesia, que teneba a misión de redactar una Constitución ta os seis "estaus" que formaban o territorio, pero a bellas partes d'o territorio lis intresoron mas atras vías. Asinas, l'1 d'abril de 1978 se desaparoron as islas Marianas d'o Norte, que continoron tenendo una relación mas estreita con os estausunidenses, y en 1979 tamién se desaparoron Palau y as islas Marshall, que establiron os suyos propios estaus independients.

En 1982, os Estaus Federaus de Micronesia sinyoron un alcuerdo de libre asociación con os Estaus Unius, convertindo-se en un estau independient o 3 de noviembre de 1986, formau por cuatre d'os antigos "estaus" d'o territorio. As Nacions Unidas ratificoron ista independencia o 22 d'aviento de 1990 y o país dentró en a ONU como estau sobirán o 17 de setiembre de 1991.

Politicaeditar

Os Estaus Federaus de Micronesia son gubernaus d'alcuerdo a la constitución de 1979, que guarancia os dreitos humans y estableixe una deseparación de poders. O congreso unicameral tien catorce miembros electos por votación popular. Cuatre senadors, un por cada estau, se trigan cada cuatre anyos; os atros diez representan a diferents districtos seguntes a población d'istos, y se trigan por un periodo de dos anyos. O president y vice-president son esleitos por o congreso d'entre os senadors y fan parti d'o executivo mientres un periodo de cuatre anyos. No existen formalment os partius politicos.

En cuestions de politica internacional, os estaus Federatos de Micronesia votan por un regular chunto a Estaus Unius as resolucions de l'Asamblea Cheneral d'as Nacions Unidas.[2]

Divisions administrativaseditar

Mapa d'os Estaus Federaus de Micronesia

O cuatre estaus d'a federación son:

BanderaestauCapitalGubernadorSuperficie[3]Población[4]Densidat
de población[4]
ChuukWenoWesley Simina127 km²54.595420 hab/km²
KosraeTofolLyndon Jackson110 km²9.68666 hab/km²
PohnpeiKoloniaJohn Ehsa345 km²34.68598 hab/km²
YapColoniaSebastian Anefal118 km²16.43694 hab/km²

Os estaus se dividen amás en municipios.

Cheografíaeditar

A ciudat de Kolonia en Pohnpei.

Os Estaus Federaus de Micronesia son formaus por 607 islas que s'estendillan por 2.900 km de largaria de l'archipelago d'as Islas Carolinas, a l'este d'as Filipinas. Os cuatre grupos d'islas constituyents son Yap, Chuuk (dito Truk dica chinero de 1990), Pohnpei (conoixiu como "Ponape" dica noviembre de 1984), y Kosrae (d'antis mas Kusaie). Toz cuatre estaus son representaus por una estrela blanca en a bandera nacional. A capital ye Palikir, en o estau de Pohnpei.

O país tien siet luengas oficials: anglés, ulithiano, woleaiano, yap, pohnpeiano, kosraeano y chuukés.

Atras luengas que se parlan en o país son pingelapés, ngatikés, satawalés, kapingamarangi, nukuoro, puluwatés, mortlockés, y mokilés.

Economíaeditar

A economía micronesia se basa mas que mas en l'agricultura de subsistencia y en a pescata, exportando os productos que se obtienen mas que mas a Chapón. Fueras d'los fosfatos, l'actividat menera ye irrelevant. O sector turistico tien bella importancia, con 17.000 turistas en 2002, pero encara no bi ha infraestructuras capables d'acullir os posibles intresaus.

A prencipal fuent d'ingresos ye l'aduya forana, provenient d'Estaus Unius, país con que se troba librement asociau, y que aportó en 2001 109 millons de dólars, que representan alto u baixo un 65% d'os ingresos d'o Estau. Atros países con aportacions significativas son Australia y Nueva Zelanda.

Tamién ye fuent d'ingreso a emisión d'estampetas destinadas mas que mas a o coleccionismo filatelico.

O sector publico representa encara o 45% d'o conchunto de l'actividat economica, y o proceso de liberalización encetato en 2002 no ha conseguiu situar a economía en os termins pactaus con Estaus Unius y o Banco Mundial.

A moneda de curso legal en o país ye o dólar estausunidense.

Transporteeditar

Os estaus Federatos de Micronesia tienen cuatre aeropuertos internacionals.

  • Aeropuerto internacional de Pohnpei en a isla prencipal d'o estau de Pohnpei.
  • Aeropuerto internacional de Chuuk situato en a isla prencipal d'o estau de Chuuk.
  • Aeropuerto internacional de Kosrae situato en a isla prencipal d'o estau de Kosrae.
  • Aeropuerto internacional de Yap situato en a isla prencipal d'o estau de Yap.

Demografíaeditar

A población indichena d'os estaus Federatos de Micronesia, que ye mas que mas d'etnia micronesia, se composa de cuantos grupos etnolinguisticos: os chuukeses son un 48.8%, os pohnpeians un 24.2%, os kosraeans 6.2%, os yapeses un 5.2%, os habitants d'as islas perifericas de Yap son un 4.5% y tamién bi ha un 1.8% d'asiaticos y un 1.5% de polinesios. L'anglés ye a luenga mas popular. A tasa de creiximiento poblacional se mantiene arredol d'un 3% encara que ye una mica menor por a creciente emigración. En Pohnpei son comuns os casos d'estremo daltonismo, conoixito como acromatopsia.

Existe una creixient población d'estausunidenses, australianos, europeus y residents de China y as Filipinas. L'anglés s'ha convertiu en l'idioma d'uso común d'o gubierno, y ta a educación secundaria y terciaria. Difuera d'as prencipals ciudaz, as capitals d'os cuatre Estaus Federaus de Micronesia, os idiomas locals son os mas parlaus. O creiximiento d'a población contina puyando en mas d'un 3% anyalment, lo que compensa en bella mida a emigración neta.

Culturaeditar

Una piedra rai

Encara que cadagún d'os cuatre Estaus tien a suya propia cultura y tradicions, existen lazos culturals y economicos que unen a o país dende fa sieglos. Un d'os rasgos culturals comuns son os sistemas de clans, por un regular matriarcals. Istos clans pueden mesmo estendillar-se amás d'una isla d'o país, creyando un sistema de relacions prou complexo. Atro rasgo común d'a cultura micronesia ye a importancia tradicional d'as familias grans, a on a casa incluye a os pais, abuelos, fillos, primos y mesmo parients mas leixanos.

A isla de Yap ye famosa por os suyos "diners de piedra" conoixitos como piedras rai, uns grans discos de calsinera, de dica 4 metros de diametro y un gran forau en o centro. En estar de tanta grandaria, por un regular no se cambea de puesto a piedra, sino que se traspasa a suya propiedat. Bi ha cinco tipos prencipals: Mmbul, Gaw, Rai, Yar y Reng, ista zaguera de nomás 0,3 metros de diametro. A suya valura se basa tanto en a grandaria como en a suya historia. A mayoría d'ellas provienen d'atras islas, ya que no bi ha calsinera en Yap, bellas mesmo tan luent como Nueva Guinea, encara que cuasi todas provienen de Palau. Se calcula que bi ha bellas 6.500 monedas repartitas por toda a isla.

A danza y a musica fan parti important d'a cultura d'o país. Os bailes tradicionals incluyen o baile d'o palo, a on se danza a la vegada que se simula una luita con un palo, practicato en as islas de Yap, Chuuk y Pohnpei. Iste baile se realiza por ninos, hombres y mullers a la vegada, a diferencia d'os bailes de piet, que los realizan deseparaus. D'atra man, en as islas de Yap y Chuuk se realizan tamién bailes posaus, mas que mas por mullers.

Idiomaseditar

Entre as luengas parladas en os estaus Federatos de Micronesia s'incluyen l'anglés (luenga oficial y d'uso mas común), o chuukés, o pohnpeiano, yap y o kosraeano.[5]

Bi ha tamién alto u baixo 3.000 parladors de kapingamarangi y ulithiano, y menos de 1.000 parladors de nukuoro.

Literaturaeditar

S'han feito bellas publicacions literarias en os estaus Federatos de Micronesia.[6] En 2008, Emelihter Kihleng se convirtió en o primer micronesio d'a historia en publicar una colección de poesía en anglés.[7]

Fiestas oficialseditar

O calandario de fiestas oficials ye fixo toz os anyos en tot o país, estando fixadas as siguients fiestas:[8]

Fiestas nacionals
FechaNombreNotas
1 de chineroCabo d'anyo
10 de mayoDía d'os estaus Federatos de MicronesiaCabo d'anyo d'a Constitución
24 d'octubreDía d'as Nacions Unidas
3 de noviembreDía d'a independenciaCabo d'anyo d'a fin d'o protectorau.
25 d'avientoDía de NadalNaixencia de Chesús

Si un fiesta coindice con o domingo, se celebra en tot o país o lunes siguient. Igualment, si una fiesta ye sabado, se celebra o viernes anterior.[9]

D'atra man, cada Estau tiene a suyas fiestas particulars:[10]

Fiestas particulars en cada estau
CalendataNombreEstau
11 de chineroDía d'a Constitución de KosraeKosrae
1 de marzoDía de YapYap
Marzo u abrilViernes SantoPohnpei
Marzo u abrilDomingo de ResurrecciónPohnpei
31 de marzoDía d'a culturaChuuk y Pohnpei
21 d'agostoDía d'o EvanchelioKosrae
8 de setiembreDía d'a liberaciónKosrae
11 de setiembreDía d'a liberaciónPohnpei
1 d'octubreDía d'a Constitución de ChuukChuuk
8 de noviembreDía d'a Constitución de PohnpeiPohnpei
Cuatreno chueves de noviembreDía d'Acción de graciasChuuk
24 d'avientoDía d'a Constitución de YapYap

Referenciaseditar

Vinclos externoseditar


Estaus y territorios d'Oceanía
Australia | Fichi | Islas Marshall | Estaus Federaus de Micronesia | Kiribati | Nauru | Nueva Zelanda | Tonga | Tuvalu | Palau | Papua y Nueva Guinea | Islas Salomón | Samoa | Vanuatu
Dependencias: Islas Cook | Isla de Nadal | Guam | Hawaii | Irian Jaya | Islas Maluku | Isla Norfolk | Islas Marianas d'o Norte | Niue | Nueva Caledonya | Islas Perifericas Menors d'os Estaus Unius | Isla de Pascua | Polinesia Francesa | Islas Pitcairn | Rotuma | Samoa Americana | Tokelau | Wallis y Futuna
🔥 Top keywords: PortaladaEstaus UniusAngkor WatCarles PuigdemontLista de municipios d'a provincia de MalagaEspecial:Zaguers cambeosCleopatra VIIBaike: AduyaLista de provincias d'Espanya por superficieIndonesiaBaike: Sobre2008Baike: Alvertencias cheneralsEspecial:MirarLista de municipios d'a provincia de ToledoLista de municipios d'a provincia de BadajozLista de municipios d'a provincia de SevillaRepublica Checa1960Sexo oral2007CaixicoBaike: TabiernaIlesia de Sant Istevan Protomártir de Sos d'o Rei CatolicoAlemanyaBaike: Actualidat1941Lista de municipios d'a provincia de CastellónFundación WikiSegunda Guerra MundialConferencia Episcopal EspanyolaRelación sexual20091981MasturbaciónBaike: Comunidat19211907Philippe NoiretContact (cinta)ZaragozaAcademia Aragonesa d'a LuengaSexo analBaike: Ortografía consensuadaFranciscoBaike: Tabierna/Aduya1927MediaWikiLista de municipios d'a provincia de Granada20 de chinero11 de chineroLista de municipios d'a provincia de CáceresAnuraBiquipediaDinamarcaLista de municipios d'a provincia de Cordoba24 de chineroArchentina10 de chineroDakarJustin BieberLista de municipios d'a provincia de Salamanca4 de chineroLista de municipios d'a provincia de CuencaLatínLista de municipios d'a provincia de Valencia30 de chineroLista de municipios de Cantabria8 de chineroZapo2010Aduya:Cómo rechistrar-seFebrero4 de chunioArchidiocesi de TarragonaLista de municipios de VenezuelaLista de municipios d'a provincia de ZamoraLista de Biquipedias17 de chineroBloodshot (cinta)Imachen:Logo Real Madrid.svgClupea harengus16 de febrero11 d'abrilCeresaLista de municipios d'a provincia de Palencia29 de chineroLista de municipios d'a provincia d'AlmeríaSollanaLista de municipios d'a provincia de BurgosBogotáBiquizionarioLoís IX de FranciaCastiella y LeyónWikiRio de JaneiroRobin Williams18 de setiembreImachen:Bloodshot 2020 Póster.jpeg