Caparra

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Caparras
Caparra
Caparra d'a familia Ixodidae
Dominio:Eukaryota
Reino:Animalia
Filo:Arthropoda
Subfilo:Chelicerata
Clase:Arachnida
Orden:Acarina
  • Ixodidae
  • Argasidae
  • Nuttalliellidae

As caparras[1][2][3] (d'o basco < kapar(ra)[4]) son animals artropodos ectoparasitos (parasitos externos) de vertebratos, que fan parte d'una d'as tres familias descritas dintro d'a orden d'os acaros, en a clase d'os aracnidos. A suya alimentación ye hematofachica d'os mamiferos y aus, y tamién de tanto en cuanto d'os reptils y amfibios. Plinio lo Viello en deció d'as caparras que "son os cucos mes repulsivos y sucios que se'n puede trobar[5]".

As caparras chóvens, cuan miran bel animal que las agüespe, s'enfilan ta os lastons d'a hierba u t'as branquetas d'as matas y se i quedan esperando que beluno i pase. Alavez, brincan (se deixan cayer) en l'alto d'a bestia, s'arrapan y con os queliceros suyos aforatan a piel ta sorber-ne la sangre. Mientres que ye chupando, a caparra s'unfla y se posa bien gorda (multiplicando a suya grandaria), ta dimpués deixar-se ir ta o suelo a on que completan o suyo cerclo biolochico. O momento de ficar os uevos siempre l'han de fer en tierra u arena.

Diz que estes animals pueden saltar intencionadament d'as plantas t'as bestias que quieren parasitar, pero ye una error, pos se conoixe que amenistan contacto fisico ta enganchar-sen. As caparras d'a familia Ixodidae gosan a parasitar mamiferos (incluitos os sers humans), y las especies de Argasidae son mes especializatas en parasitar aus.

Ta quitar a caparra d'o güespe no se puet tibar-la mica perque alavez se trencaría, pos estes cucoz tienen os queliceros modificatos d'una manera que s'arrapan dintro d'a piel tan fuertament que antes s'esbrencan de l'artropodo que no quitar-se enters, fendo posibles as infeccions a traviés d'a nafra. Beluns emplegan éter ta adormir-las y dimpuesas, lubricando-ne a inserción d'a piel con aceite, la rancan con pinzas. Altra traza ye habendo-ne lubricato l'apariello bucal de previas, tocar-la con una agulla metalica en royo butido ta que s'esbulligue y mesmo sola caiga, pos tienen ixe reflexo natural cuan que se creman.

A malotía de Lymeeditar

Anque de leixos no totas as fizadas de caparra ben d'estar mes problematicas que lo mal que fan, bels casos fan que se desarrolle la dita maloltía de Lyme, perque la caparra puet fer de vector trasmisor t'a bacteria Borrelia burgdorferi, achent etiolochico d'a malotía.

Os primers sintomas son bien dificils d'identificar, pos pareixen muitismo a os d'a gripe: febrera, mal d'os musclos, anieblamiento, ecetra. Anque de regular amaneixe enantes un eritrema coronico migrans, ixo ye, una bufadura royeta que anuncia a infección d'a bacteria. Sintomas mes posteriors incluyen artritis reumatosa, trastornos d'o corazón y d'o sistema niervoso, meninchitis u esclerosis multiple. Tot ixo fa que s'haiga de mirar de controlar-la tan luego como se pueda, antes que no se faiga pior.

Referenciaseditar

  1. (es) Gerónimo Borao y Clemente: Diccionario de voces aragonesas, precedido de una introducción filológico-histórica, 1859, ISBN 84-9761-673-1, p.188
  2. (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.19
  3. (es) María Pilar Lacasa Carrascosa:El habla de Alcolea de Cinca: breve caracterización lingüística y vocabulario. Archivo de filología aragonesa Nº 66, 2010, pp. 193-216, ISSN 0210-5624
  4. (es) Ana Leiva Vicén:Léxico aragonés de Antillón (Huesca). Análisis lingüístico (I). Alazet: Revista de Filología Nº 15, 2003, pp. 65-151, ISSN 0214-7602
  5. (en) Tick Management Handbook (.pdf)

Vinclos externoseditar

Biquizionario
O Biquizionario tien una dentrada sobre caparras.
🔥 Top keywords: PortaladaEstaus UniusAngkor WatCarles PuigdemontLista de municipios d'a provincia de MalagaEspecial:Zaguers cambeosCleopatra VIIBaike: AduyaLista de provincias d'Espanya por superficieIndonesiaBaike: Sobre2008Baike: Alvertencias cheneralsEspecial:MirarLista de municipios d'a provincia de ToledoLista de municipios d'a provincia de BadajozLista de municipios d'a provincia de SevillaRepublica Checa1960Sexo oral2007CaixicoBaike: TabiernaIlesia de Sant Istevan Protomártir de Sos d'o Rei CatolicoAlemanyaBaike: Actualidat1941Lista de municipios d'a provincia de CastellónFundación WikiSegunda Guerra MundialConferencia Episcopal EspanyolaRelación sexual20091981MasturbaciónBaike: Comunidat19211907Philippe NoiretContact (cinta)ZaragozaAcademia Aragonesa d'a LuengaSexo analBaike: Ortografía consensuadaFranciscoBaike: Tabierna/Aduya1927MediaWikiLista de municipios d'a provincia de Granada20 de chinero11 de chineroLista de municipios d'a provincia de CáceresAnuraBiquipediaDinamarcaLista de municipios d'a provincia de Cordoba24 de chineroArchentina10 de chineroDakarJustin BieberLista de municipios d'a provincia de Salamanca4 de chineroLista de municipios d'a provincia de CuencaLatínLista de municipios d'a provincia de Valencia30 de chineroLista de municipios de Cantabria8 de chineroZapo2010Aduya:Cómo rechistrar-seFebrero4 de chunioArchidiocesi de TarragonaLista de municipios de VenezuelaLista de municipios d'a provincia de ZamoraLista de Biquipedias17 de chineroBloodshot (cinta)Imachen:Logo Real Madrid.svgClupea harengus16 de febrero11 d'abrilCeresaLista de municipios d'a provincia de Palencia29 de chineroLista de municipios d'a provincia d'AlmeríaSollanaLista de municipios d'a provincia de BurgosBogotáBiquizionarioLoís IX de FranciaCastiella y LeyónWikiRio de JaneiroRobin Williams18 de setiembreImachen:Bloodshot 2020 Póster.jpeg