Alfabeto arabe

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000

L'alfabeto arabe, tamién dito alifato (por alif, a suya primera letra[1]), tien caracteristicas parellanas a l'alfabeto hebreu, en iste sentito ye un abjad. Ixo fa referencia a lo feito que as vocals curtas no se transcriben en a mayoría de libros y publicacions, as vocals s'han de deducir d'o contexto. Ista situación se debe a lo feito de que as luengas semiticas meten a mayor parti d'o suyo significato en consonants y vocals luengas, que sí son transcritas.

Verde fosco: estatos a on que l'alfabeto arabe ye l'unico oficial.
Verde claro: estatos a on que l'alfabeto arabe s'usa entre atros sistemas d'escritura.

A escritura arabe ye una escritura ligata y cursiva, mas que una succesión de caracters individuals. Amás d'atras consecuencias, ixo fa que a forma d'a letra sía influita por o suyo contexto. As consonants doples se sinyalan con un taxdiid u xadda, (un simbolo pareixito a la 'w') dencima d'a letra en cuestión.

L'Alcorán ye escrito emplegando l'alfabeto arabe. Bi ha cuantas luengas que emplegan iste alfabeto, entre as cualas se i encluyen l'urdú, o persa y o turco dica la reforma de Kemal Atatürk. Os cristianos mozarabes y bels moriscos que parlaban luengas romances tamién escribiban as suyas obras, prencipalment relichiosas, en caracters arabes; istos textos se'n deciban alchamiatos.

A caligrafía arabe se considera un arte por dreito propio. Ya que o islam sunnita prohibe a representación de feguras animatas, as mezquitas gosan estar decoratas con versez de l'Alcorán. Un eixemplo ye o palacio de l'Alhambra de Granada.

O SATTS (Standard Arabic Technical Transliteration System - Sistema de transliteración tecnica de l'arabe estandar) ye un estandar que emplega l'exercito estausunidense ta transcribir l'alfabeto arabe con letras de l'alfabeto latino.

Alfabeto arabeeditar

L'alfabeto basicoeditar

IsolataFinal 1Meya 2InicialNombreValor fonetica (AFI)Mas información
اـاـاـاـاﻷلف [al'ʔalif]3Alif
بـبـبـبـالباء [al'baːʔ][b]
4 تـتـتـتـالتّاء [a'tːaːʔ][t]
ثـثـثـثـالثّاء [a'θːaːʔ][θ]Ṯā
جـجـجـجـالجيم [al'd͡ʒiːm][d͡ʒ]Chim
حـحـحـحـالحاء [al'ħaːʔ][ħ]Ḥā
خـخـخـخـالخاء [al'xaːʔ][x]Kha
دـدـدـدـالدّال [a'dːaːl][d]Dāl
ذـذـذـذـالذّال [að'ðaːl][ð]Ḏāl
رـرـرـرـالرّاء [a'rːaːʔ][r]
زـزـزـزـالزّي [a'zːaːj][z]Zāy
سـسـسـسـالسّين [a'sːiːn][s]Sīn
شـشـشـشـالشّين [a'ʃːiːn][ʃ]Xin
صـصـصـصـالصّاد [a'sˁːaːd][sˁ]Ṣād
ضـضـضـضـالضّاد [a'dˁːaːd][dˁ]Ḍād
طـطـطـطـالطّاء [a'tˁːaːʔ][tˁ]Ṭā
ظـظـظـظـالظّاء [a'ðˁːaːʔ][ðˁ]Ẓā
عـعـعـعـالعين [al'ʕajn][ʕ]ʿAyn
غـغـغـغـالغين [al'ɣajn][ɣ]Ġayn
فـفـفـفـالفاء [al'faːʔ][f]
قـقـقـقـالقاف [al'qaːf][q]Qāf
كـكـكـكـالكاف [al'kaːf][k]Kāf
لـلـلـلـاﻻّم [a'lːaːm][l]Lām
مـمـمـمـالميم [al'miːm][m]Mīm
نـنـنـنـالنّون [a'nːuːn][n]Nūn
هـهـهـهـالهاء [al'haːʔ][h]
وـوـوـوـالواو [al'waːw][w]Wāw
يـيـيـيـالياء [al'jaːʔ][j]

1: As letras arabes cambeyan de forma en contacto con atras letras. En as columnas "Inicial", "Meya" y "Final" s'amuestran istos cambios pendendo de si a letra va precedita y/u seguita d'una atra letra (en a mesma palabra). Tamién se i amuestran os trazos ascendents y descendents respecto a la linia base d'escritura.

2: As letras amostratas en royo en as formas inicial y meya no s'unen a la letra siguient, por tanto a letra siguient se convertirá en a suya forma inicial, encara que sía en o meyo d'a palabra.

3: Se veigan as "letras especials".

4: Se veigan as "letras solars y lunars".

Letras especialseditar

As siguients son letras que no gosan estar incluyitas en l'alfabeto basico, u que tienen funcions adicionals, a parti d'o suyo valor consonantico:

  • L'alif. Por si mesma no tien valor fonetico. Tien atras funcions, como:
    • Fer de soporte a lo diacritico que indica vocalización en palabras que prencipian por "vocal".
    • Fer de soporte a lo simbolo wasla (ٱ), que indica una sinalefa con a palabra anterior.
    • Fer de soporte a la hamza.
    • Endicar un alargamiento d'o diacritico fatha.
  • A hamza (ء). Representa una parata glotal [ʔ]. Orichinalment ista función a cumpliba l'alif. No s'unen a las letras anteriors ni posteriors (ye decir, siempre la trobamos en a suya forma "isolata"). Puet escribir-se sobre a linia base d'escritura, u sobre una letra que li fa de soporte (àlif أ, waaw ؤ u iaa ئ). En o caso d'a iaa ista pierde os dos puntos pero cal no confundir-la con àlif maqsuura. En o caso de l'alif tamién puet ir debaixo: إ.
  • L'alif maqsuura u alif leina (ى). Tien a forma d'una iaa sin os dos puntos, pero realment ye un alif. Nomás va a la fin d'a palabra.
  • A taa' marbuuta (ة). Va sempre (unita u isolata) a la fin d'a palabra. S'escribe como una haa con dos puntos dencima (os d'a taa). Por un regular s'usa ta sinyalar a terminación d'o femenín. Cuan se vocaliza se prenuncia como a taa' y cuan no se vocaliza (cosa que nomas pasa con as consonants que zarran una frase) se prenuncia como a haa.
  • A laam'alif (ﻻ). No ye una letra, ye a forma que adoptan a laam y l'alif cuan van unitas en iste orden. Bi ha atras parellas de letras que forman "digrafos" en achuntar-se, pero ﻻ ye o solo obligatorio.

Vocalización d'as letraseditar

Ta indicar a "obertura" d'as letras en estar prenunciatas, s'emplegan una serie de sinnos diacriticos:

  • A fatha (بَ, en l'eixemplo s'amuestra sobre a baa') indica una vocalización ubierta [a]/[æ].
  • A kasra (بِ) ye a unica que se mete debaixo d'a letra en cuestión, y indica una vocalización mas zarrata mas pronto y frontal [i]/[e].
  • A damma (بُ) indica una vocalización zarrata mas pronto y posterior [u]/[o].
  • O sukun (بْ) indica que a consonant s'emite sin dengún sonito vocalico.
  • A xadda (بّ) indica cheminación. Ye decir, que a letra en cuestión s'ha de pronunciar como si fuesen dos, a primera d'ellas con sukun y a segunda con a vocalización que li pertoque.
  • Os tanwiin de fatha (بً), kasra (بٍ) u damma (بٌ). Son os mesmos diacriticos reduplicatos. Endican indeterminación en un sustantivo y nomás van a la fin de palabra. En estar prenunciatos, a la vocalización correspondient li s'adhibe o sonito [n].

Os diacriticos no gosan escribir-se por un regular y nomás se gosan trobar en l'Alcorán y en textos ta ninos y personas que son aprendendo a leyer.

Cuan se quiere indicar una vocalización luenga, s'emplegan as siguients consonants (en iste caso que dixan d'estar emplegatas como tals):

  • Ta alargar a fatha se i anyade un alif: (با) [baː].
  • Ta alargar a kasra, una iaa': (بي) [biː].
  • Ta alargar a damma, una waaw: (بو) [buː].

Letras solars y lunarseditar

A la metat d'as 28 letras de l'alfabeto basico (sinyalatas en royo en a tabla superior), lis se diz "solars" y a l'atra metat "lunars". Ista distinción no responde a denguna razón astronomica u astrolochica, sino a las palabras que se fan servir como modelo de comportamiento.

As letras solars reciben o suyo nombre porque a palabra-eixemplo d'iste grupo ye شمس (sol). Cuan se determina con l'articlo (ال), a primera consonant d'a palabra, ش, en dentrar en contacto con a ل de ال, l'asimila. Allora, en cuentas d'[al'ʃams] se prenuncia [a'ʃːams]. Ta marcar ista cheminación d'a ش, ista se converte en ّ (se veiga mas entabant, a "vocalización", apartata d'a xadda). Asinas, الشّمس شمس.

As letras lunars son as que no tienen iste comportamiento: no bi ha asimilación d'a ل (se prenuncia) y por tanto tampoco no bi ha cheminación. En iste caso a palabra-eixemplo ye قمر (luna). Asinas, قمر ['qamar] القمر [al'qamar]

Numerals arabeseditar

Bi ha dos tipos de numerals en a escritura arabe; numerals arabes estandar y numerals orientals arabes emplegatos en a escritura arabe d'Irán, Pakistán y India. Os numerals, a lo contrario que as letras, s'escriben y leyen d'ezquierda enta dreita.

numerals estandars
٠0
١1
٢2
٣3
٤4
٥5
٦6
٧7
٨8
٩9
numerals arabo-orientals
۰0
۱1
۲2
۳3
۴4
۵5
۶6
۷7
۸8
۹9

Mencions en aragonés medieval de l'alfabeto arabeeditar

As letras arabicas son mencionatas en a traducción aragonesa d'o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo" de Chuan de Mandevilla:

yo uos deuisare si vos plaze q(u)oales l(et)ras eillos han con lures nombres assi como eillos las claman
Almay. bechach. cathy. delfoy. effoci. foychi. choichi. garopi. hechim. joichi. kathi. lochim. malath . naboleth. orty. çoriset. nicholath. iouthi. salan. cocurus. azazot. yroom. arotity. zothizachithet
Et en cora eillos han .iiij. letras mas por la diu(er)sidat de lur lengoage por que eillos fablan assi en la girga assi que nos auemos en n(uest)ro lengoage en anglat(er)ra dos l(et)ras mas que no ha en lur a.b.c. es a s(a)b(er) .y & z. qui son con ...

Referenciaseditar

  1. (es) Diccionario de la lengua española, 22 ed., Real Academia Española.

Se veiga tamiéneditar

  • Alfabeto de chat arabe

Vinclos externoseditar

🔥 Top keywords: PortaladaEstaus UniusAngkor WatCarles PuigdemontLista de municipios d'a provincia de MalagaEspecial:Zaguers cambeosCleopatra VIIBaike: AduyaLista de provincias d'Espanya por superficieIndonesiaBaike: Sobre2008Baike: Alvertencias cheneralsEspecial:MirarLista de municipios d'a provincia de ToledoLista de municipios d'a provincia de BadajozLista de municipios d'a provincia de SevillaRepublica Checa1960Sexo oral2007CaixicoBaike: TabiernaIlesia de Sant Istevan Protomártir de Sos d'o Rei CatolicoAlemanyaBaike: Actualidat1941Lista de municipios d'a provincia de CastellónFundación WikiSegunda Guerra MundialConferencia Episcopal EspanyolaRelación sexual20091981MasturbaciónBaike: Comunidat19211907Philippe NoiretContact (cinta)ZaragozaAcademia Aragonesa d'a LuengaSexo analBaike: Ortografía consensuadaFranciscoBaike: Tabierna/Aduya1927MediaWikiLista de municipios d'a provincia de Granada20 de chinero11 de chineroLista de municipios d'a provincia de CáceresAnuraBiquipediaDinamarcaLista de municipios d'a provincia de Cordoba24 de chineroArchentina10 de chineroDakarJustin BieberLista de municipios d'a provincia de Salamanca4 de chineroLista de municipios d'a provincia de CuencaLatínLista de municipios d'a provincia de Valencia30 de chineroLista de municipios de Cantabria8 de chineroZapo2010Aduya:Cómo rechistrar-seFebrero4 de chunioArchidiocesi de TarragonaLista de municipios de VenezuelaLista de municipios d'a provincia de ZamoraLista de Biquipedias17 de chineroBloodshot (cinta)Imachen:Logo Real Madrid.svgClupea harengus16 de febrero11 d'abrilCeresaLista de municipios d'a provincia de Palencia29 de chineroLista de municipios d'a provincia d'AlmeríaSollanaLista de municipios d'a provincia de BurgosBogotáBiquizionarioLoís IX de FranciaCastiella y LeyónWikiRio de JaneiroRobin Williams18 de setiembreImachen:Bloodshot 2020 Póster.jpeg